Zapora Niedzica

Zapora Niedzica

Zapora Niedzica (sierpień 2016)
Państwo	Polska
Rzeka	Dunajec
Data budowy	1975–1997
Typ zapory	ziemna
Wysokość zapory	56 m
Funkcja	ochrona przeciwpowodziowa, energetyczna, rekreacyjna
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Zapora Niedzica
Położenie na mapie Polski Zapora Niedzica
Położenie na mapie województwa małopolskiego Zapora Niedzica
49°25′11,0″N 20°19′24,6″E/49,419722 20,323500
Multimedia w Wikimedia Commons

Zapora Niedzica (również: Zapora Czorsztyńska^[1]) – zapora wodna wybudowana w latach 1975–1997 w miejscowości Czorsztyn oraz w przysiółku Zamek, należącym do wsi Niedzica (obecnie będącym samodzielną wsią Niedzica-Zamek^[2]). Znajduje się w Pieninach, spiętrza wody Dunajca, tworząc Jezioro Czorsztyńskie.

Budowę zapory rozpoczęto w 1975. W latach 80. i 90. XX wieku spotykała się ona z ostrymi protestami ekologów. Realizację zapory, zbiornika oraz elektrowni zakończono w 1997. W tym roku powołano również spółkę do ich obsługi. Patronem zespołu zbiorników wodnych został prof. Gabriel Narutowicz^[3].

Zapora Niedzica jest najwyższą w Polsce zaporą ziemną z centralnym uszczelnieniem glinowym. Jej wysokość maksymalna od chodnika galerii wynosi 56 m. Długość zapory wynosi 404 m. Korona budowli ma szerokość 7 m^[1] i jest udostępniana do ruchu pieszych oraz przejazdu pojazdów obsługi. Zapora została zbudowana z wykorzystaniem 1,7 mln m³ żwiru^[4].

Nachylenie skarpy odwodniej zapory (od strony Jeziora Czorsztyńskiego) do poziomu 20 m wynosi 1:3,5, natomiast powyżej poziomu 20 m 1:2,25. W przypadku skarpy odpowietrznej (od strony Jeziora Sromowskiego) nachylenie jest zmienne i ma wartość od 1:2,5 do 1:1,85. Zabezpieczeniem skarpy odwodniej są płyty betonowe o grubości 30 cm, natomiast skarpy odpowietrznej – zazielenienie z instalacją do zraszania ziemi^[1].

Wydatek przelewu stokowego zapory wynosi 975 m³ wody na sekundę, natomiast dwóch spustów dennych 360 m³ wody na sekundę. Wydatek dwóch turbin to 250 m³ wody na sekundę^[1].

Galeria kontrolno-zastrzykowa ma długość 256,2 m i światło chodnika 3 × 3 m. Drenaż zapory odbywa się rurami o średnicy 100 cm ze studniami kontrolnymi^[1].

Poniżej zapory znajduje się elektrownia wodna należąca do Zespołu Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.^[4]

Zapora (podziemny tunel – galeria kontrolna zapory poprowadzona w skale, 50 m pod wodą i nasypem zapory) oraz elektrownia są udostępnione do zwiedzania z przewodnikiem^[4].

W momencie oddania do użytku obiekt funkcjonował w ramach Zespołu Zbiorników Wodnych Czorsztyn-Niedzica i Sromowce Wyżne im. Gabriela Narutowicza, który został w późniejszym okresie przekształcony w Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A.

 Osobny artykuł: Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica.

Zapora zatrzymuje wody Dunajca i pełni funkcję przeciwpowodziową, w odniesieniu do miejscowości leżących w dole rzeki. W dniu oficjalnego otwarcia obiektu 9 lipca 1997, w trakcie tzw. powodzi tysiąclecia zaobserwowana fala powodziowa była drugą pod względem wysokości, po fali z największej powodzi w latach międzywojennych w 1934^[5].

Budowa zapory pozwoliła również na dostarczenie wody pitnej do pobliskich miejscowości (przed budową zapory w tym rejonie występowały poważne niedobory wody w okresie suszy). Ustabilizowała także poziom rzeki, dzięki czemu tradycyjny spływ Przełomem Dunajca odbywa się bez przeszkód.

• 
  Budowa zapory (1994)
• 
  Budynek elektrowni widziany z lewego brzegu
• 
  Zapora widziana z prawego brzegu
• 
  Kanał przelewowy zapory z mostem na koronie
• 
  Kanał przelewowy zapory (widok z mostku na koronie)
• 
  Kanał przelewowy zapory
• 
  Budynek elektrowni wodnej
• 
  Kawiarnia Cafe Turbinka
• 
  Wejście na teren zapory i elektrowni
• 
  Tablica pamiątkowa z otwarcia obiektu
• 
  Płaskorzeźba ze schematem zapory
• 
  Płaskorzeźba z mapą jeziora

• Elektrownia wodna w Niedzicy. niedzica.pl. [dostęp 2017-01-17]. (pol.).
• Jak powstawały zbiorniki wodne w Czorsztynie i Niedzicy. Gazeta Wyborcza, 2015-05-27. [dostęp 2017-01-17]. (pol.).