Złoty Lew

Ten artykuł dotyczy nagrody filmowej festiwalu w Wenecji. Zobacz też: Złote Lwy – nagroda filmowa festiwalu w Gdyni.

Złoty Lew

Leone d’oro

Przyznający	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji
Państwo	Włochy
Lokalizacja	Wenecja, Włochy
Pierwsze rozdanie	1949
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Złoty Lew (wł. Leone d’oro) – główna nagroda filmowa przyznawana corocznie dla najlepszego filmu konkursowego na MFF w Wenecji. Nagroda została ustanowiona przez komitet organizacyjny festiwalu w 1949.

Od 1970 zaczęto na festiwalu przyznawać również Honorowego Złotego Lwa – nagrodę za całokształt twórczości, przeznaczoną dla wybitnych twórców kina światowego. Od 1974 Złote Lwy przyznaje się na Międzynarodowym Biennale Sztuki, a od 1978 – także na Międzynarodowym Biennale Architektury.

Prekursorem Złotego Lwa w latach 1934–1942 był Puchar Mussoliniego (Coppa Mussolini), przyznawany dla najlepszego filmu włoskiego i zagranicznego^[1]. Pod koniec wojny, w latach 1943–1945, festiwal nie odbywał się.

W latach 1946–1948 najważniejszą nagrodą festiwalu była Wenecka Międzynarodowa Nagroda Główna (Gran Premio Internazionale di Venezia). W 1949 zmieniono ją na Złotego Lwa Świętego Marka – nazwa ta funkcjonowała do 1953. Później był to już po prostu Złoty Lew. Od tamtej pory nagroda ma formę statuetki uskrzydlonego lwa, który odnosi się do flagi Republiki Weneckiej.

Przez całą dekadę, w latach 1969-1979, nagrody nie przyznawano. Według oficjalnej strony festiwalu, Złoty Lew dla radykalnego niemieckiego filmu eksperymentalnego Artyści pod kopułą cyrku: bezradni (1968) Alexandra Kluge oraz ogólna atmosfera roku 1968 spowodowały dziesięcioletnią przerwę w przyznawaniu nagrody, gdyż festiwal oskarżano o kontynuowanie faszystowskich tradycji^[2].

Najwięcej filmów wyróżnionych Złotym Lwem pochodziło z Francji (12 tytułów) i Włoch (11). Na kolejnych miejscach plasuje się kinematografia amerykańska (10 wygranych) i chińska (4). Siedmiokrotnie reżyserami filmów nagrodzonych były kobiety: Margarethe von Trotta, Agnès Varda, Mira Nair, Sofia Coppola, Chloé Zhao, Audrey Diwan i Laura Poitras. Jedynymi filmami dokumentalnymi, którym udało się zdobyć Złotego Lwa były Rzymska aureola (2013) Gianfranco Rosiego oraz Całe to piękno i krew (2022) Laury Poitras.

Jak dotychczas czterech reżyserów uhonorowano Złotym Lwem dwukrotnie. Do elitarnego grona podwójnych zwycięzców należą:

• Francuz André Cayatte – nagrody za filmy Sprawiedliwości stało się zadość (1950) i Przejście Renu (1960)
• Francuz Louis Malle – za filmy Atlantic City (1980) i Do zobaczenia, chłopcy (1987)
• Chińczyk Zhang Yimou – za filmy Historia Qiu Ju (1992) i Wszyscy albo nikt (1999)
• Tajwańczyk Ang Lee – za filmy Tajemnica Brokeback Mountain (2005) i Ostrożnie, pożądanie (2007).

Dwukrotnie otrzymali tę nagrodę polscy twórcy filmowi: Krzysztof Zanussi za Rok spokojnego słońca (1984) i Krzysztof Kieślowski za Trzy kolory. Niebieski (1993).

Zestawienie państw, których filmy zdobywały Złotego Lwa lub analogiczną Wenecką Międzynarodową Nagrodę Główną (Gran Premio Internazionale di Venezia), przyznawaną w latach 1946-1948 (stan na październik 2024), przedstawia się następująco:

Państwo	Złoty Lew
Francja	12
Włochy	11
Stany Zjednoczone	10
Chiny	4
Wielka Brytania	4
Japonia	3
RFN	3
Indie	2
Irlandia	2
Rosja	2
Tajwan	2
ZSRR	2
Czechosłowacja	1
Dania	1
Filipiny	1
Hiszpania	1
Izrael	1
Kanada	1
Korea Południowa	1
Meksyk	1
Macedonia Północna	1
Polska	1
Szwecja	1
Wenezuela	1
Wietnam	1

Rok	Film	Reżyser	Kraj pochodzenia
1946	Południowiec (The Southerner)	Jean Renoir	Stany Zjednoczone*
1947	Syrena (Siréna)	Karel Steklý	Czechosłowacja*
1948	Hamlet	Laurence Olivier	Wielka Brytania*
1949	Manon	Henri-Georges Clouzot	Francja*
1950	Sprawiedliwości stało się zadość (Justice est faite)	André Cayatte	Francja
1951	Rashōmon (羅生門)	Akira Kurosawa	Japonia*
1952	Zakazane zabawy (Jeux interdits)	René Clément	Francja
1953	Nagrody nie przyznano.
1954	Romeo i Julia (Romeo and Juliet)	Renato Castellani	Włochy*
1955	Słowo (Ordet)	Carl Theodor Dreyer	Dania*
1956	Nagrody nie przyznano.
1957	Nieugięty (অপরাজিত / Aparajito)	Satyajit Ray	Indie*
1958	Ryksiarz (無法松の一生 / Muhomatsu no issho)	Hiroshi Inagaki	Japonia
1959	Generał della Rovere (Il generale della Rovere)	Roberto Rossellini	Włochy
	Wielka wojna (La grande guerra)	Mario Monicelli	Włochy
1960	Przejście Renu (Le passage du Rhin)	André Cayatte	Francja
1961	Zeszłego roku w Marienbadzie (L’année dernière à Marienbad)	Alain Resnais	Francja
1962	Kronika rodzinna (Cronaca familiare)	Valerio Zurlini	Włochy
	Dziecko wojny (Иваново детство / Iwanowo dietstwo)	Andriej Tarkowski	ZSRR*
1963	Ręce nad miastem (Le mani sulla città)	Francesco Rosi	Włochy
1964	Czerwona pustynia (Il deserto rosso)	Michelangelo Antonioni	Włochy
1965	Błędne gwiazdy Wielkiej Niedźwiedzicy (Vaghe stelle dell’Orsa...)	Luchino Visconti	Włochy
1966	Bitwa o Algier (La battaglia di Algeri)	Gillo Pontecorvo	Włochy
1967	Piękność dnia (Belle de jour)	Luis Buñuel	Francja
1968	Artyści pod kopułą cyrku: bezradni (Die Artisten in der Zirkuskuppel: Ratlos)	Alexander Kluge	RFN*
1969- 1979	Nagrody nie przyznawano.
1980	Atlantic City	Louis Malle	Kanada
	Gloria	John Cassavetes	Stany Zjednoczone
1981	Czas ołowiu (Die bleierne Zeit)	Margarethe von Trotta	RFN
1982	Stan rzeczy (Die Stand der Dinge)	Wim Wenders	RFN
1983	Imię: Carmen (Prénom Carmen)	Jean-Luc Godard	Francja
1984	Rok spokojnego słońca	Krzysztof Zanussi	Polska*
1985	Bez dachu i praw (Sans toit ni loi)	Agnès Varda	Francja
1986	Zielony promień (Le rayon vert)	Éric Rohmer	Francja
1987	Do zobaczenia, chłopcy (Au revoir les enfants)	Louis Malle	Francja
1988	Legenda o świętym pijaku (La leggenda del santo bevitore)	Ermanno Olmi	Włochy
1989	Miasto smutku (悲情城市 / Bēiqíng chéngshì)	Hou Hsiao-hsien	Tajwan*
1990	Rosencrantz i Guildenstern nie żyją (Rosencrantz & Guildenstern Are Dead)	Tom Stoppard	Wielka Brytania
1991	Urga (Урга)	Nikita Michałkow	ZSRR
1992	Historia Qiu Ju ( 秋菊打官司 / Qiū Jú dǎ guān sī)	Zhang Yimou	Chiny*
1993	Na skróty (Short Cuts)	Robert Altman	Stany Zjednoczone
	Trzy kolory. Niebieski (Trois couleurs: Bleu)	Krzysztof Kieślowski	Francja
1994	Niech żyje miłość (爱情万岁 / Aiqing wansui)	Tsai Ming-liang	Tajwan
	Przed deszczem (Пред дождот / Pred doždot)	Miłczo Manczewski	Macedonia Północna*
1995	Rykszarz (Xích lô)	Trần Anh Hùng	Wietnam*
1996	Michael Collins	Neil Jordan	Irlandia*
1997	Hana-bi (はなび)	Takeshi Kitano	Japonia
1998	Echa dzieciństwa (Così ridevano)	Gianni Amelio	Włochy
1999	Wszyscy albo nikt (一个都不能少 / Yī gè dōu bù néng shǎo)	Zhang Yimou	Chiny
2000	Krąg (دایره / Dayereh)	Dżafar Panahi	Iran*
2001	Monsunowe wesele (Monsoon Wedding)	Mira Nair	Indie
2002	Siostry magdalenki (The Magdalene Sisters)	Peter Mullan	Irlandia
2003	Powrót (Возвращение / Wozwraszczenije)	Andriej Zwiagincew	Rosja*
2004	Vera Drake	Mike Leigh	Wielka Brytania
2005	Tajemnica Brokeback Mountain (Brokeback Mountain)	Ang Lee	Stany Zjednoczone
2006	Martwa natura (三峡好人 / Sānxiá hǎorén)	Jia Zhangke	Chiny
2007	Ostrożnie, pożądanie (色，戒 / Sè, jiè)	Ang Lee	Chiny
2008	Zapaśnik (The Wrestler)	Darren Aronofsky	Stany Zjednoczone
2009	Liban (לבנון / Lebanon)	Samuel Maoz	Izrael*
2010	Somewhere. Między miejscami (Somewhere)	Sofia Coppola	Stany Zjednoczone
2011	Faust (Фауст)	Aleksandr Sokurow	Rosja
2012	Pieta (피에타)	Kim Ki-duk	Korea Południowa*
2013	Rzymska aureola (Sacro GRA)	Gianfranco Rosi	Włochy
2014	Gołąb przysiadł na gałęzi i rozmyśla o istnieniu (En duva satt på en gren och funderade på tillvaron)	Roy Andersson	Szwecja*
2015	Z daleka (Desde allá)	Lorenzo Vigas	Wenezuela*
2016	Kobieta, która odeszła (Ang babaeng humayo)	Lav Diaz	Filipiny*
2017	Kształt wody (The Shape of Water)	Guillermo del Toro	Stany Zjednoczone
2018	Roma	Alfonso Cuarón	Meksyk*
2019	Joker	Todd Phillips	Stany Zjednoczone
2020	Nomadland	Chloé Zhao	Stany Zjednoczone
2021	Zdarzyło się (L'événement)	Audrey Diwan	Francja
2022	Całe to piękno i krew (All the Beauty and the Bloodshed)	Laura Poitras	Stany Zjednoczone
2023	Biedne istoty (Poor Things)	Jorgos Lantimos	Wielka Brytania
2024	W pokoju obok (The Room Next Door)	Pedro Almodóvar	Hiszpania*

*_{Pierwsza wygrana dla danej kinematografii.}