Unia wileńsko-radomska

Ten artykuł od 2021-04 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Unia wileńsko-radomska (1401) – porozumienie oddające dożywotnio rządy na Litwie Witoldowi Kiejstutowiczowi jako wielkiemu księciu z zachowaniem dla Władysława Jagiełły władzy zwierzchniej.

Po klęsce w bitwie z Tatarami nad rzeką Worsklą w 1399 r. książę Witold postanowił zwrócić swoją ekspansję przeciwko Krzyżakom, z którymi był w sojuszu od 1398 roku. Jednak z braku środków i z powodu obaw przed roszczącym sobie prawa do tronu książęcego Świdrygiełłą potrzebował sojusznika, dlatego postanowił szukać zbliżenia z Polską, która także była skłonna do kompromisu, mimo prób prowadzenia przez Witolda polityki niezależnej od Korony i woli Władysława Jagiełły.

• W 1401 roku w Wilnie wielki książę Witold Kiejstutowicz wystawił dokument uznający zwierzchnictwo Jagiełły i Korony oraz zobowiązywał się wraz z bojarami litewskimi do przyłączenia ziem litewskich do Królestwa Polskiego.
• Witold Kiejstutowicz otrzymał dożywotnie rządy na Litwie jako wielki książę litewski (Magnus Dux Lithuaniae) z zachowaniem władzy zwierzchniej nad nim dla króla Władysława Jagiełły, uznanym najwyższym księciem Litwy (Supremus Dux Lithuaniae).
• Biorąc pod uwagę śmierć w 1399 roku królowej Jadwigi Andegaweńskiej i brak potomstwa z Władysławem II Jagiełłą, bojarzy litewscy zastrzegli, że w przypadku bezpotomnej śmierci króla wspólnie z panami polskimi wybiorą nowego monarchę. Tym samym unia nabierała charakteru unii personalnej, przy zachowaniu odrębności obydwu państw.
• Obie strony zobowiązały się do pomocy przy odpieraniu ataków wrogów. Inaczej niż w polityce zagranicznej, w sferze stosunków wewnętrznych pozostały niezależne.
• Potwierdzono postanowienia Unii z Krewa z 1385 roku.

Ustępstwo Polaków miało polegać na rezygnacji z aktu inkorporacji Wielkiego Księstwa na czas życia Witolda. Po raz pierwszy akty unii zostały wystawione nie tylko przez monarchów i panów polskich, lecz także przez bojarów litewskich.

Negocjowanie warunków porozumienia rozpoczęto w grudniu 1400 roku w Grodnie, gdzie król Władysław podpisał pierwszy akt Unii, podpisanej następnie przez Witolda oraz osobno przez bojarów litewskich w Wilnie w styczniu 1401 roku i przez 49 panów polskich w Radomiu w dniu 18 marca 1401 roku.

Na mocy postanowień sojuszniczych wojska polskie wzięły udział po stronie litewskiej w walce z Krzyżakami w trakcie powstania na Żmudzi w latach 1401–1404 i prowadzonych w tym czasie najazdów na Litwę. Starcia te zakończył pokój w Raciążku z 1404 roku.

• unia polsko-litewska
• stosunki polsko-litewskie

• Henryk Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Wydawnictwo Poznańskie, 2006, ISBN 978-83-7177-401-0.
• Sebastian Piątkowski, Radom – zarys dziejów miasta, Radom 2000, ISBN 83-914912-0-X.
• Jerzy Lukowski, Hubert Zawadzki, A Concise History of Poland, page 44, Cambridge University Press, 2006, ISBN 0-521-61857-6.