Tall Szajch Hamad

Dur-Katlimmu

Tall Szajch Hamad

Mapa Bliskiego Wschodu z zaznaczonym położeniem asyryjskiego miasta Dur-Katlimmu (Tall Szajch Hamad)
Państwo	Syria
Położenie na mapie Syrii Dur-Katlimmu
35°37′N 40°45′E/35,616667 40,750000
Multimedia w Wikimedia Commons

Tall Szajch Hamad^[1] – stanowisko archeologiczne we wschodniej Syrii, położone na wschodnim brzegu Chaburu, ok. 70 km na północny wschód od miasta Dajr az-Zaur^[1]. W miejscu tym w starożytności istniało ważne asyryjskie miasto Dur-Katlimmu^[2].

Jako pierwszy stanowisko to badał w 1869 roku Hormuzd Rassam, który odkrył tu fragmenty steli Adad-nirari III, przechowywane obecnie w British Museum^[3]. W 1978 roku systematyczne prace wykopaliskowe rozpoczął tu zespół niemieckich archeologów z Wolnego Uniwersytetu Berlina pod kierunkiem Hartmuta Kühne^[4][3].

Najstarsze ślady zasiedlenia stanowiska sięgają końca IV tys. p.n.e. We wczesnej epoce brązu (ok. 3500-2000 p.n.e.) istniała tu już niewielka wioska. W środkowej epoce brązu, w czasie trwania okresu starobabilońskiego (ok. 2000-1500 p.n.e.), wioska ta rozrosła się do rozmiarów miasta zajmując powierzchnię ok. 15 ha^[3]. W tym też czasie wzniesiono tu cytadelę i dolne miasto.

W późnej epoce brązu (ok. 1500-1000 p.n.e.), po okresie dominacji mitannijskiej, miasto to stało się w XIII wieku p.n.e., najprawdopodobniej za panowania asyryjskiego króla Salmanasara I (1273-1244 p.n.e.), stolicą jednej z prowincji imperium średnioasyryjskiego^[3]. W trakcie wykopalisk w pałacu asyryjskiego gubernatora odkryto archiwum około 500 tabliczek klinowych, których odczytanie pozwoliło zidentyfikować stanowisko Tall Szajch Hamad z asyryjskim miastem Dur-Katlimmu, znanym z innych asyryjskich źródeł klinowych z II i I tys. p.n.e.^[4][3]

W XI i X wieku p.n.e. kontrolę nad miastem przejęli najprawdopodobniej Aramejczycy, po czym w IX wieku p.n.e. ponownie znalazło się ono w rękach asyryjskich. Pod koniec VIII wieku p.n.e. miasto znacznie się powiększyło i otoczone zostało nowym murem miejskim. W tym czasie miasto to wciąż było ważnym regionalnym ośrodkiem, z działającym pałacem, rezydencjami ważnych dostojników, szerokimi ulicami i dużymi placami. Dwie bramy umożliwiały dostęp do miasta od strony północnej i wschodniej, a od zachodu, nad rzeką, istniał najprawdopodobniej mały port. Dur-Katlimmu zamieszkiwało wówczas prawdopodobnie ok. 7 tysięcy mieszkańców^[3].

Po upadku państwa asyryjskiego w 612 roku p.n.e. miasto, teraz najprawdopodobniej pod nazwą Magdalu, znalazło się pod kontrolą państwa nowobabilońskiego. Wciąż było ważnym ośrodkiem, o czym świadczy fakt, iż wzniesiono tu nowy pałac, a asyryjskie budowle administracyjne były wciąż używane. Z okresu tego pochodzi niewielka grupa czterech tabliczek klinowych, zapisanych w języku asyryjskim i języku aramejskim, które świadczą o tym, iż mieszkańcami miasta wciąż byli Asyryjczycy i Aramejczycy, i że wciąż, w kilkanaście lat po upadku imperium asyryjskiego, przestrzegano tu prawa asyryjskiego^[5].

Po upadku państwa nowobabilońskiego miasto wciąż istniało, o czym świadczą ślady zasiedlenia z okresu perskiego (535-333 p.n.e.). W okresach hellenistycznym i rzymskim (333 p.n.e.-300 n.e.) stara cytadela i dolne miasto były w dalszym ciągu zasiedlone, ale miasto zmniejszyło się do rozmiarów ok. 15 ha^[5]. W czasie wojen partyjsko-rzymskich (II wiek n.e.) miasto przekształcone zostało w fortecę. W okresie bizantyńskim miasto stopniowo traciło na znaczeniu. Na początku okresu islamskiego na miejscu miasta istniała już tylko niewielka wioska.

• hasło Sheikh Hamad, (Tell), w: Piotr Bienkowski, Alan Millard (wyd.), Dictionary of the Ancient Near East, British Museum Press, London 2000, s. 267-268.
• Hartmut Kühne, hasło Sheikh Hamad, Tell, w: Eric M. Meyers (wyd.), The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, vol. V, Oxford University Press, New York - Oxford 1997, s. 25-26.