Tadeusz Toczyski

Tadeusz Michał Toczyski

kapitan żandarmerii
Data i miejsce urodzenia	29 września 1894 Podwołoczyska
Data i miejsce śmierci	16–19 kwietnia 1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	2 pułk piechoty 3 pułk piechoty 56 pułk piechoty 57 pułk piechoty
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka III powstanie śląskie II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Michał Toczyski (ur. 29 września 1894 w Podwołoczyskach, zm. 16–19 kwietnia 1940 w Katyniu) – kapitan żandarmerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Tadeusz Michał Toczyski urodził się 29 września 1894 roku w Podwołoczyskach, w rodzinie Tadeusza i Zofii z Zagajewskich^[1][2]. Uczęszczał do gimnazjum we Lwowie. Ukończył gimnazjum oraz cztery semestry prawa w Akademii Handlowej w Krakowie. Od 15 sierpnia 1914 roku w Legionach Polskich^[3], żołnierz 2, następnie 3 pułku piechoty. Z 3 pułkiem piechoty walczył w kampanii karpackiej, besarbskiej i wołyńskiej. Został ranny. Od 5 lipca 1916 roku w niewoli rosyjskiej na Syberii^[3]. Po rewolucji służył w II Korpusie Wschodnim^[3]. Działał w POW^[3].

Od 15 listopada 1918 roku w Wojsku Polskim^[3]. Służył w Dowództwie Okręgu Generalnego Białystok. Następnie pełnił obowiązki oficera łącznikowego przy Naczelnym Dowództwie, adiutanta sztabu, zastępcy szefa sztabu Twierdzy Grodno. W 1919 roku awansowany na stopień porucznika. Od 12 sierpnia 1920 roku dowódca 5 kompanii w 56 pułku piechoty wielkopolskiej^[3], przeniesiony do 57 pułku piechoty wielkopolskiej walczył w wojnie 1920^[3].

Po zakończeniu działań wojennych przeniesiony do Dowództwa Okręgu Generalnego „Poznań”. W czerwcu 1921 roku został skierowany do Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych na Górny Śląsk. Walczył w III powstaniu śląskim^[3]. Po zakończeniu powstania powrócił do DOGen. „Poznań”. W 1922 roku został przeniesiony do rezerwy. Mieszkał w Poznaniu, pracował jako dyrektor generalny Centrali Skór^[3]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 688. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty^[4]. Ćwiczenia w rezerwie odbywał w 57 pp, a następnie (od 1930) w Centrum Wyszkolenia Żandarmerii.

W 1934 roku, jako kapitan ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 2. lokatą w korpusie oficerów rezerwy żandarmerii, pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto. Posiadał przydział do 7 Dywizjonu Żandarmerii w Poznaniu^[5]. W 1937 roku został przeniesiony w rezerwie do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VII^[1].

W kampanii wrześniowej wzięty do niewoli przez Sowietów, osadzony w Kozielsku. Został zamordowany między 16 a 19 kwietnia 1940 w lesie katyńskim^[6]. Figuruje na liście wywózkowej nr 032/1 z 14 kwietnia 1940 roku, poz. 4^[6][7].

5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie do stopnia majora^[8]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Tadeusz Toczyski był żonaty z Anną z Pohlów (ur. 2 czerwca 1897), z którą miał dzieci: Tadeusza (ur. 7 sierpnia 1920 w Poznaniu, zm. 26 stycznia 1993^[9] ), Annę Marię (ur. 11 sierpnia 1921, zm. 11 grudnia 1921), Andrzeja Bernarda Marię (ur. 20 sierpnia 1923 w Poznaniu) i Zofię (ur. 1 stycznia 1925)^[10][2][11].

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 5947^[7]
• Krzyż Niepodległości (9 listopada 1932)^[12]
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)^[13]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[14]
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[14]

• Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• Obozy NKWD dla jeńców polskich
• Ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
• Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Warszawa: Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów Kozielskiego Obozu NKWD rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
• Toczyski Tadeusz Michał. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.66-5889 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-05].
• Jędrzej Tucholski: Mord w Katyniu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1991. ISBN 83-211-1408-3.

• Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-09-04].