Wysoki Jesionik

Wysoki Jesionik
Hrubý Jeseník

Pasmo górskie Wysokiego Jesionika (2007 rok)
Zasięg regionu w obrębie państwa czeskiego z mapą pasma Wysokiego Jesionika
Megaregion	Pozaalpejska Europa Środkowa
Prowincja	Masyw Czeski
Podprowincja	Sudety z Przedgórzem Sudeckim
Makroregion	Sudety Wschodnie
Mezoregion	Wysoki Jesionik cz. Hrubý Jeseník
Mikroregion(y)	Masyw Pradziada cz. Pradědská hornatina, Masyw Orlíka cz. Medvědská hornatina, Masyw Keprníka cz. Keprnická hornatina
Zajmowane jednostki administracyjne	Czechy
Multimedia w Wikimedia Commons

Wysoki Jesionik (cz. Hrubý Jeseník, niem. Altvatergebirge, także Hohes Gesenke) – według podziału fizycznogeograficznego: Jerzego Kondrackiego i Wojciecha Walczaka mezoregion wchodzący w skład Sudetów Wschodnich oraz pasma Jesioników (cz. Jeseníky) o powierzchni 523,35 km², średniej wysokości 887,6 m n.p.m., z najwyższym szczytem Pradziad (cz. Praděd) – 1491,3 m n.p.m., na którym znajduje się wieża telewizyjna Praděd o wysokości 145,5 m^[1]. Położony jest w północno-wschodnich Czechach – na pograniczu Moraw i Śląska, w kraju ołomunieckim i morawsko-śląskim^[1]. Graniczy od północnego zachodu z Górami Złotymi (cz. Rychlebské hory), od północy i północnego wschodu z Górami Opawskimi (cz. Zlatohorská vrchovina), od wschodu i południowego wschodu z Niskim Jesionikiem (cz. Nízký Jeseník), a od zachodu i południowego zachodu z Hanušovicką vrchoviną^[1]. Ze względu na wysokość względną pasmo Wysokiego Jesionika zalicza się do gór średnich, natomiast ze względu na sposób powstania do gór zrębowych.

Wysoki Jesionik składa się z trzech części (mikroregionów) oddzielonych przełęczami – Červenohorské sedlo oraz Videlské sedlo^[2][3] :

• Masyw Keprníka^[4] (cz. Keprnická hornatina) – najwyższy szczyt Keprník - 1423 m n.p.m.
• Masyw Orlíka^[5] (cz. Medvědská hornatina) – najwyższy szczyt Medvědí vrch - 1216 m n.p.m.
• Masyw Pradziada^[6] (cz. Pradědská hornatina) – najwyższy szczyt Pradziad - 1491 m n.p.m.

Według podziału geomorfologicznego zaproponowanego przez prof. Jaromíra Demka w Wysokim Jesioniku wyodrębniono następujące mikroregiony i jego części:

Podział pasma Wysokiego Jesionika[7][8]
Mezoregion	Mikroregion	Części mikroregionu	Najwyższy szczyt
Wysoki Jesionik (IVC–7)	Keprnická hornatina (IVC–7A)	Šerácká hornatina (IVC–7A–1)	Keprník
		Přemyslovská vrchovina (IVC–7A–2)	Černá stráň
	Medvědská hornatina (IVC–7B)	Hornoopavská hornatina (IVC–7B–1)	Medvědí vrch
		Vrbenská vrchovina (IVC–7B–2)	Žárový vrch
	Pradědská hornatina (IVC–7C)	Pradědský hřbet (IVC–7C–1)	Pradziad
		Vysokoholský hřbet (IVC–7C–2)	Vysoká hole
		Karlovská vrchovina (IVC–7C–3)	Temná
		Desenská hornatina (IVC–7C–4)	Dlouhé stráně

Według innego i bardziej szczegółowego podziału geomorfologicznego Wysoki Jesionik dzielimy na następujące mikroregiony, okręgi i podokręgi:

Podział pasma Wysokiego Jesionika[1]
Mezoregion	Mikroregion	Okręg (cz. Okrsek)	Podokręg (cz. Podokrsek)	Najwyższy szczyt
Wysoki Jesionik (IVC–7)	Keprnická hornatina (IVC–7A)[9]	Šerácká hornatina (IVC–7A–1)	—	Keprník
		Přemyslovská vrchovina (IVC–7A–2)	Černostráňský hřbet (IVC–7A–2a)	Černá stráň
			Ucháčská hornatina (IVC–7A–2b)	Ucháč
	Medvědská hornatina (IVC–7B)[10]	Hornoopavská hornatina (IVC–7B–1)	—	Medvědí vrch
		Vrbenská vrchovina (IVC–7B–2)	Žárový hřbet (IVC–7B–2a)	Žárový vrch
			Vysokohorský hřbet (IVC–7B–2b)	Vysoká hora
			Kopřivnický hřbet (IVC–7B–2c)	Anenský vrch
			Podleská vrchovina (IVC–7B–2d)	Ranná
			Rudenská vrchovina (IVC–7B–2e)	Čertova hora
	Pradědská hornatina (IVC–7C)[11]	Pradědský hřbet (IVC–7C–1)	—	Pradziad
		Kamzičnická hornatina (IVC–7C–2)	Vysokoholský hřbet (IVC–7C–2a)	Vysoká hole–JZ
			Ostružensko-hradečecké rozsochy (IVC–7C–2b)	Temná
			Špičácké rozsochy (IVC–7C–2c)	Čertova stěna
		Karlovská vrchovina (IVC–7C–3)	—	Kopřivná
		Desenská hornatina (IVC–7C–4)	—	Dlouhé stráně

Pod względem geologicznym Wysoki Jesionik zalicza się do jednostki geologicznej: Sudetów Wschodnich (silesikum)^[12] . Wyróżnia się tu: jednostkę Velkého Vrbna, jednostką Brannej, kopułę Keprníka i kopułę Desny^[12] . Zbudowany jest ze skał metamorficznych, głównie gnejsów, różnych odmian łupków łyszczykowych, amfibolitów, kwarcytów, marmurów i in. Skrajnie wschodnia część zbudowana jest ze słabo zmetamorfizowanych skał osadowych należących do strefy śląsko-morawskiej^[13] (formacja andelskohorska), głównie fyllitów, metamułowców, metałupków ilastych, podrzędnie piaskowców drobnoziarnistych^[2].

W paśmie Wysokiego Jesionika dla 355 szczytów określono ich nazwy, w tym 144 z nich ma wysokość ponad 1000 m n.p.m.^[14].

Szczyty Wysokiego Jesionika o wysokości ponad 1000 m n.p.m.

Lp. Szczyt Wysokość m n.p.m. 1 Pradziad (cz. Praděd') 1491 2 Vysoká hole 1465 3 Vysoká hole – JZ 1465 4 Petrovy kameny 1447 5 Keprník 1423 6 Kamzičník 1420 7 Velký Děd 1408 8 Velký Máj 1385 9 Vozka 1377 10 Malý Děd 1369 11 Jelení hřbet 1367 12 Břidličná hora 1358 13 Praděd – V 1357 14 Dlouhé stráně 1354 15 Žalostná 1352 16 Šerák 1351 17 Mravenečník 1344 18 Vřesník 1343 19 Pecný 1334 20 Červená hora 1333 21 Zámčisko 1325 22 Keprník – J 1322 23 Spálený vrch – SV 1313 24 Spálený vrch 1313 25 Červená hora – S 1311 26 Pec 1311 27 Velký Jezerník 1309 28 Velký Jezerník – J 1308 29 Velký Jezerník – JZ 1297 30 Šerák – JZ 1288 31 Keprník – JV 1286 32 Divoký kámen 1286 33 Malá Jezerná 1271 34 Mračná hora 1270 35 Temná 1264 36 Zámčisko – S 1264 37 Medvědí hřbet 1261 38 Nad Vodopádem 1256 39 Ztracené kameny 1251 40 Kamenec (1) 1250 41 Velká Jezerná 1249 42 Velká Jezerná – J 1239 43 Černá stráň 1237 44 Ostrý vrch 1230 45 Medvědí vrch 1216 46 Jelenka 1214 47 Homole 1209 48 Malý Jezerník 1209 49 Homole – SV 1206 50 Jelení loučky 1205 51 Orlík 1204 52 Černý vrch 1203 53 Hubertka 1198 54 Černá stráň – ZSZ 1195 55 Medvědí vrch – JV 1195 56 Sokol 1191 57 Malý Máj – SZ 1188 58 Ostružná 1185 59 Klínová hora 1179 60 Zelené kameny 1179 61 Velký Klín 1178 62 Kamzičí vrch 1173 63 Sokolí skála (1) 1170 64 Výrovka 1168 65 Rysí skála 1167 66 Velký Klínovec 1167 67 Černá stráň – SZ 1167 68 Medvědí hora 1164 69 Ztracené skály 1155 70 Prostřední vrch 1153 71 Točník 1146 72 Orlík – JV 1138

Lp. Szczyt Wysokość m n.p.m. 73 Lysý vrch 1128 74 Polom 1128 75 Šindelná hora 1126 76 Tupý vrch 1123 77 Malý Jezerník – SZ 1120 78 Ostružná – S 1115 79 Medvědí louka 1111 80 Černá stráň – SV 1111 81 Červená hora – V 1109 82 Červená hora – JV 1105 83 Černava 1103 84 Děrná 1102 85 Malý Klín 1101 86 Žárový vrch 1101 87 Děrná – S 1100 88 Lyra 1099 89 Lysý vrch – J 1097 90 Lyra – J 1097 91 Velký Klín – JZ 1093 92 Obří skály 1092 93 Karliny kameny 1091 94 Jeřáb 1083 95 Čertova stěna 1082 96 Malý Máj 1082 97 Osikový vrch 1079 98 Ztracený vrch 1078 99 Šumný 1075 100 Slatina 1075 101 Jelení stráň 1070 102 Sokolí skála (2) 1064 103 Nad soutokem 1060 104 Hřbety 1058 105 Hradečná 1057 106 Šindelná hora – JZ 1057 107 Dlouhá 1056 108 Orlík – SZ 1056 109 Orlík – Z 1051 110 Velké Bradlo 1051 111 Nad Petrovkou 1050 112 Troják 1050 113 Černá stráň – S 1047 114 Žárový vrch – SZ 1047 115 Troják – SZ 1046 116 Stará hora 1045 117 Žárový vrch – SV 1045 118 Malé Bradlo 1044 119 Velké Bradlo – Z 1041 120 Kozí hřbet 1041 121 Pytlák 1040 122 Zámčisko – SZ 1040 123 Jelenec 1040 134 Velké Bradlo – ZSZ 1038 125 Ráztoka 1033 126 Vysoká hora 1031 127 Skály pod Kopřivnou 1027 128 Plošina 1027 129 Srnčí vrch 1026 130 Soukenná 1026 131 Ostruha 1023 132 Kamenec (2) 1023 133 Ostruha – JV 1022 134 Suchá hora 1020 135 Kutiště 1020 136 Loupežník 1020 137 Kopřivná 1019 138 Kopřivná – SZ 1017 139 Javorový vrch (2) 1016 140 Žárový vrch – JZ 1012 141 Zaječí hora 1012 142 Skalní tabule 1011 143 Ucháč 1010 144 Ucháč – JZ 1010

Najwyżej położoną przełęczą w Wysokim Jesioniku jest mało wybitna (4 m) przełęcz pomiędzy szczytem głównym i drugorzędnym góry Vysoká hole o wysokości 1461 m n.p.m., natomiast drogową (szosową) U Barborky pomiędzy szczytami gór Pradziad i Petrovy kameny, o ograniczonym ruchu pojazdów mechanicznych.

Ważniejsze przełęcze Wysokiego Jesionika[15]

Lp. Przełęcz Wysokość m n.p.m. 1 Sedlo u Petrových kamenů 1431 2 Sedlo nad Malým kotlem 1328 3 U Barborky 1317 4 Pláň 1311 5 Sedlo Trojmezí 1302 6 Sedlo Velký Jezerník 1299 7 Sedlo pod Keprníkem 1281 8 Sedlo pod Jelení studánkou 1203 9 Sedlo pod Vřesovkou 1203 10 Sedlo pod Májem 1155 11 Hřebenová 1120 12 Sedlo pod Malým Jezerníkem 1114 13 Mravenčí sedlo 1101 14 Orlík 1098 15 Kristovo loučení 1044 16 Petrovka 1041 17 Sedlo pod Polomem 1027 18 Červenohorské sedlo 1013 19 Volská louka 1003

Lp. Przełęcz Wysokość m n.p.m. 20 Kóta 1003 21 U ztraceného 1001 22 Zvuk 993 23 Na rozhraní 987 24 Videlské sedlo (Sedlo Videlský kříž) 930 25 Branka 921 26 Zadní Jestřábi 900 27 Mravencovka 892 28 Skřítek 864 29 Hvězda 860 30 Malá hvězda 853 31 U obrázku 823 32 Vlčí sedlo 790 33 Sedlo pod Zámeckou horou 786 34 Ranná 780 35 Rejvíz 770 36 Přemyslovské sedlo 765 37 Przełęcz Ramzovska (cz. Ramzovské sedlo) 759 38 Sedlo pod Javoříkem 702

Ważniejsze kotliny Wysokiego Jesionika[15]
Lp.	Kotlina	Masyw (cz. hornatina)
1	Jezevčí kotel	Medvědská
2	Klenutá kotlina	Pradědská / Medvědská
3	Malý kotel	Pradědská
4	Sněžná kotlina	Keprnická
5	Velká kotlina	Pradědská

Głównym grzbietem Wysokiego Jesionika od Przełęczy Ramzovskiej po przełęcz Skřítek biegnie Wielki Europejski Dział Wodny pomiędzy zlewiskami Morza Bałtyckiego i Czarnego^[1]. Część północno-wschodnią odwadniają Biała Głuchołaska (cz. Bělá) i Opawa (cz. Opava)^[2]. Część południowo-zachodnią Branná i Desná. Wszystkie one mają tu swoje źródła. Biała Głuchołaska jest dopływem Nysy Kłodzkiej (cz. Kladská Nisa), która tak jak Opawa wpada do Odry. Branná i Desná są dopływami Morawy (cz. Morava), która wpada do Dunaju^[16] .

Na rzece Divoká Desná zbudowano zaporę, której zbiornik wodny jest dolnym zbiornikiem elektrowni szczytowo-pompowej Dlouhé Stráně. Górny zbiornik utworzono na górze Dlouhé stráně^[16] .

Natomiast w rezerwacie przyrody Vysoký vodopád na potoku Studený p. (1)^[a], płynącym pomiędzy stokami gór Velký Jezerník i Malý Děd znajduje się największy w Wysokim Jesioniku wodospad o nazwie Vysoký vodopád.

Na obszarze Wysokiego Jesionika, z uwagi na jego wysokość, występują piętra roślinne, podobnie jak w Karkonoszach.

Piętro podgórskie zostało praktycznie w całości zamienione w łąki i pola uprawne, niewielkie płaty lasów zachowały się w dolinach rzek lub na bardziej stromych stokach.

Piętro regla dolnego dawniej stanowiły lasy mieszane, z przewagą buka, które zostały w większości zastąpione borami świerkowymi. Miejscami zachowały się fragmenty pierwotnego regla dolnego w postaci buczyn.

Piętro regla górnego stanowiły zwarte lasy świerkowe, obecnie w znacznej mierze zastąpione świerkami sadzonymi przez człowieka, często z odmian nizinnych, a więc niedostosowanych do tutejszych warunków. W pobliżu górnej granicy regla świerki przyjmują postać karłowatą, kształtowaną przez wiejące tu wiatry. Towarzyszą im gatunki typowo górskie, na przykład brzoza karpacka, wierzba śląska, czy jarzębina.

W najwyższym piętrze subalpejskim dominują gatunki zielne i porosty naskalne. Zresztą właśnie roślinność zielna i krzewiasta jest tu gatunkowo najbogatsza i wśród niej występuje najwięcej typowo górskich, chronionych, a czasem nawet endemicznych odmian.

Pierwotnie w Jesionikach nie występowało piętro kosodrzewiny. Szeroko na grzbiecie rozprzestrzenione łany kosodrzewiny są pozostałością gospodarki leśnej z przełomu XIX i XX w., kiedy to po zakończeniu wypasów na obszarze hal i lasów wysadzono tu setki tysięcy sadzonek tego krzewu.

W 1969 roku, w Jesionikach wydzielono obszar objęty ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), na którym w granicach Wysokiego Jesionika utworzono 4 narodowe rezerwaty przyrody, 15 rezerwatów przyrody, 1 narodowy pomnik przyrody i 5 pomników przyrody, w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt^[16] [2].

• Narodowy rezerwat przyrody Praděd (2031 ha)
• Narodowy rezerwat przyrody Šerák-Keprník (794 ha)
• Narodowy rezerwat przyrody Rejvíz (329 ha)
• Narodowy rezerwat przyrody Rašeliniště Skřítek (167 ha)

Bezpośrednio na obszarze Wysokiego Jesionika znajdują się następujące miejscowości^[16] [3] :

Miejscowości Wysokiego Jesionika
Lp.	Miejscowość
1	Andělská Hora
2	Dětřichov (część miejscowości Jesionik (czes. Jeseník))
3	Dolní Moravice
4	Filipovice (część miejscowości Bělá pod Pradědem)
5	Karlova Studánka
6	Kouty nad Desnou (część miejscowości Loučná nad Desnou)
7	Loučná nad Desnou
8	Ludvíkov
9	Malá Morávka
10	Nové Losiny (część miejscowości Jindřichov)
11	Ramzová (część miejscowości Ostružná)
12	Rudná pod Pradědem
13	Stará Ves
14	Vernířovice
15	Vrbno pod Pradědem

W Wysokim Jesioniku istnieje możliwość korzystania z następujących form turystyki:

• Turystyka piesza:
  • Szlaki turystyczne^[17] oznakowane są czterema kolorami: – dalekobieżne, – główne, – lokalne, – krótkie, wytyczone na całym obszarze, różniące się długością (od kilku do kilkudziesięciu kilometrów) oraz trudnością (profilem). Oznaczone są charakterystycznymi drogowskazami: z podaniem na białej tabliczce informacyjnej nazwy przystanku lub skrzyżowania i wysokości, oraz umieszczonymi poniżej białymi tabliczkami: z napisem PĚŠÍ TRASA KČT, strzałkami z kolorem szlaku i odległością do charakterystycznego punktu lub miejscowości. Pomiędzy nimi, na szlakach umieszczono symbole koloru szlaku na słupkach lub pniach drzew. Niezależnie od tego zaleca się korzystanie z dostępnych map (podanych w bibliografii), smartfonowych aplikacji GPS lub szczegółowych wydruków obszaru np. ze stron Mapy.cz czy Maps.google.pl, szczególnie wtedy, gdy odbijamy od wytyczonych szlaków na ścieżki nieoznakowane^[b];
  • Szlaki spacerowe. Parokilometrowe ścieżki o charakterze lokalnym oznakowane są czterema kolorami: , , , ;
  • Ścieżki dydaktyczne. Wytyczone w miejscach atrakcji krajobrazowych w celu ochrony przyrody i oznakowane następującym symbolem: ^[18] lub białymi tabliczkami z napisem NAUČNÁ STEZKA i umieszczonymi na nich zielonymi strzałkami z odległością do charakterystycznego punktu. Ponadto umieszczono przy ścieżkach specjalne tablice informacyjne o ich charakterystyce. Na trasach, w punktach charakterystycznych lub widokowych zlokalizowano tzw. stanowiska obserwacyjne (dydaktyczne),
• Turystyka rowerowa. Szlaki rowerowe oznakowane są czterema kolorami: , , , ^[19] i oznaczone dwoma sposobami. Pierwszy sposób: prostokątnymi żółtymi tabliczkami z podaniem numeru trasy z naniesionym czarnym symbolem roweru i kierunkiem szlaku oraz drugi sposób: charakterystycznymi drogowskazami z podaniem na żółtej tabliczce informacyjnej nazwy przystanku lub skrzyżowania i wysokości oraz umieszczonymi poniżej żółtymi tabliczkami: z napisem CYKLOTRASA KČT i numerem trasy, strzałkami z kolorem szlaku i odległością do charakterystycznego punktu lub miejscowości. Pomiędzy nimi, przy szlakach umieszczono symbole koloru szlaku na słupkach lub pniach drzew. Przebiegają różnymi rodzajami dróg (szosa, droga utwardzona, droga szutrowa lub droga gruntowa). Szlaki różnią się trudnością (profilem). Nachylenia podjazdów (zjazdów) od kilku do kilkunastu procent,
• Turystyka narciarska:
  • Narciarstwo zjazdowe. Większość tras zjazdowych^[20] zlokalizowana jest w pobliżu ośrodków narciarskich. Trasy różnią się długością, nachyleniem i stopniem trudności. Oznaczone są tablicami w trzech kolorach (trasy trudne: – dla doświadczonych narciarzy, trasy średnie: – dla średnio zaawansowanych i trasy łatwe: – dla początkujących). Trasy wyposażone są w wyciągi orczykowe lub koleje krzesełkowe, niektóre po zmroku są oświetlone;
  • Narciarstwo biegowe. Trasy narciarstwa biegowego^[21] oznakowane trzema kolorami: , , i oznaczone dwoma sposobami. Pierwszy sposób: charakterystycznymi drogowskazami z podaniem na pomarańczowej tabliczce informacyjnej nazwy przystanku lub skrzyżowania i wysokości oraz umieszczonymi poniżej pomarańczowymi tabliczkami: z napisem BĚŽKAŘSKÁ TRASA KČT, strzałkami z kolorem trasy i odległością do charakterystycznego punktu lub miejscowości. Pomiędzy nimi, na trasach umieszczono symbole koloru trasy na słupkach lub pniach drzew. Drugi sposób: pomarańczowymi strzałkami z napisem LYŽAŘSKÁ TRASA oraz dodatkowym napisem Jeseníky na grocie strzałki. Dodatkowo na drogowskazach szlaków turystycznych oraz rowerowych umieszczone są kwadratowe znaczki koloru pomarańczowego z naniesionym czarnym emblematem sylwetki narciarza biegowego. Trasy narciarstwa biegowego zlokalizowane są również wzdłuż szlaków pieszych lub rowerowych,
• Inna. Poza wymienionymi turyści mogą korzystać w Wysokim Jesioniku z wielu innych form turystyki, m.in. motocyklowej, konnej czy sportowej (lotnie, paralotnie).

W Masywie Pradziada są następujące hotele i schroniska turystyczne:

• Švýcárna na stoku góry Malý Děd, to najstarsze schronisko w Wysokim Jesioniku
• na wieży Pradziad: hotel Praděd oraz na stoku góry Pradziad hotel górski Kurzovní chata i schronisko Barborka
• na stoku góry Petrovy kameny hotele górskie: Ovčárna i Figura oraz schronisko Sabinka

W Masywie Keprníka znajduje się tylko jedno czynne schronisko na górze Šerák: Chata Jiřího oraz na przełęczy Červenohorské sedlo hotel górski Červenohorské Sedlo z bazą pensjonatów.

Natomiast w rejonie Vřesovej studánki znajdują się pozostałości schroniska, poniżej którego znajduje się obecnie kapliczka, gdzie według tradycji płynie cudowna woda. Podobne pozostałości schroniska można spotkać również koło skrzyżowania Alfrédka^[16] .

W miejscowościach zlokalizowane są wyłącznie pensjonaty i hotele^[22].

Poza tym w górach znajduje się kilkadziesiąt chat rozsianych na ich stokach, jednak nie mają one charakteru typowych schronisk^[23].

W Wysokim Jesioniku jest kilka miejsc pielgrzymkowych, gdzie na niektórych z nich (w niektóre dni) sprawowana jest polowa msza święta. Najważniejsze z nich to:

Górskie miejsca pielgrzymkowe
Lp.	Miejsce pielgrzymkowe	Góra/Szczyt	Wysokość m n.p.m.
1	Droga krzyżowa przy alei na Anenský vrch	Anenský vrch	775–835
2	Mariin pramen	Jeřáb	713
3	Rolandův kámen	Rolandův kámen	936
4	Vřesová studánka	Červená hora	1274

• PiotrP. Banaszkiewicz PiotrP., JerzyJ. Parzewski JerzyJ., Jesioniki, Góry Opawskie. Mapa turystyczna: skala 1:50 000, wyd. 1, Kraków: Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 2019, ISBN 978-83-7605-941-9, OCLC 1150586280  (pol. • cz.). Brak numerów stron w książce
• WaldemarW. Brygier WaldemarW. i inni, Jesioniki. Pradziad, Jeseník: skala 1:40 000, wyd. 4, Wrocław: Studio Plan, 2017, ISBN 978-83-65689-75-7, OCLC 1036547484  (pol. • cz.).
• Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky jih. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000, wyd. 1, Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010 (Eurocart), ISBN 978-80-87380-18-5, OCLC 865043859  (cz.).
• Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky sever. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000, wyd. 1, Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010 (Eurocart), ISBN 978-80-87380-17-8, OCLC 865043841  (cz.).
• ZbigniewZ. Cymerman ZbigniewZ., Spory o podział geologiczny Sudetów. (PDF), „Przegląd Geologiczny”, 46 nr 6, 1998, s. 530–536, ISSN 0033-2151, OCLC 995455330 [zarchiwizowane z adresu 2018-12-11] .
• PetrP. David PetrP., VladimírV. Soukup VladimírV., Jeseníky - Šumpersko, wyd. 1, t. 9, Praga: SOUKUP & DAVID – spol. s.r.o. nakladelství a vydavatelství, 1995 (Průvodce po Čechách, Moravě, Slezsku), ISBN 80-901866-3-7, OCLC 36613200  (cz.). Brak numerów stron w książce
• JaromírJ. Demek JaromírJ., PeterP. Mackovčin PeterP., Hory a nížiny. Zeměpisný lexikon ČR. (PDF), wyd. 2, Brno: Agentura ochrany přirody a krajiny Česke republiky, 2006, ISBN 80-86064-99-9, OCLC 320480762 [zarchiwizowane z adresu 2022-01-09]  (cz.).
• Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech), [w:] Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [online], ags.cuzk.cz  (cz.).
• Historie jesenické přírody. (PDF), jeseniky.ochranaprirody.cz [zarchiwizowane 2021-11-13]  (cz.).
• Hrubý Jeseník (mapa) (JPEG), dudisoft.eu [zarchiwizowane 2016-03-04]  (cz.).
• Jeseníky – Praděd, Králický Sněžník. Turistická mapa 1:40 000, Zádveřice: SHOCart, 2018, ISBN 978-80-7224-736-3, OCLC 1103831608  (cz.). Brak numerów stron w książce
• Jesioniki na biegówkach. Skala 1:60 000. (JPEG) [online], msregion.cz [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] .
• Magistrala Jesionicka. Lato. Skala 1:67 000. (JPEG) [online], msregion.cz [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] .
• PetraP. Steffanová PetraP., Morfologie údolního uzávěru Moravice, Hrubý Jeseník. (PDF), [w:] Univerzita Karlova v Praze. Přírodovědecká Fakulta. Katedra Fizické Geografie a Geoekologie [online], dspace.cuni.cz, 2010 [zarchiwizowane z adresu 2022-03-20]  (cz.).
• MałgorzataM. Wistuba MałgorzataM., Dendrochronologiczne wskaźniki fluwialnej erozji i depozycji w ujściowych odcinkach dopływów Černej Opavy (Hrubý Jeseník, Sudety Wschodnie). (PDF) [online], geoinfo.amu.edu.pl, 2008 [zarchiwizowane z adresu 2022-03-20] .
• Wysoki Jesionik (mapa turystyczna) 1:192 000 [online], pl.mapy.cz  (cz. • pol.).
• AndrzejA. Żelaźniewicz AndrzejA., Regionalizacja tektoniczna Polski. (PDF), Wrocław: Komitet Nauk Geologicznych PAN, 2011, ISBN 978-83-63377-01-4, OCLC 867284134 [zarchiwizowane z adresu 2012-09-07] .

• Hrubý Jeseník (Turistické cíle) [online], turistika.cz [dostęp 2015-11-18]  (cz.).
• Hrubý Jeseník [online], tisicovky.cz [zarchiwizowane z adresu 2023-03-04]  (cz.).