Wrogie przejęcie

Wrogie przejęcie (ang. hostile takeover) – zakończony sukcesem proces uzyskania kontroli nad spółką poprzez nabycie jej akcji, który to proces nie zyskał akceptacji zarządu spółki przejmowanej^[1][2].

W celu nabycia kontroli podmiot przejmujący może wykorzystać różne formy nabycia akcji:

• zwykłe zakupy sesyjne
• transakcje pakietowe
• wezwanie do sprzedaży akcji
• uzyskanie pełnomocnictwa.

Obrona przed wrogim przejęciem może odbywać się przy użyciu różnorodnych metod – zarówno mających charakter ogólnych zabezpieczeń, jak i technik obronnych stosowanych w sytuacji konkretnej próby przejęcia. Wśród narzędzi obronnych można wyróżnić bariery przejęcia (strukturalne i techniczne) oraz techniki obronne.

Strukturalne bariery przejęcia „odzwierciedlają konkretny sposób rozwoju firmy, jej własności i sposobów finansowania obowiązujące w różnych krajach. Bariery te wynikają zatem ze struktury systemu gospodarczego danego kraju, obejmującej tak odmienne czynniki jak podział bogactwa, rolę instytucji (w tym zwłaszcza instytucji finansowych) czy system polityczny”^[3]. Wśród strukturalnych barier przejęcia można wymienić^[4]:

1. rozmiar rynku giełdowego
2. skupienie własności spółki
3. skłonność do finansowania długiem
4. znaczenie instytucji finansowych
5. kapitalizacja spółki
6. wysokość wskaźników rynkowych
7. prawne regulacje związane z transakcjami przejęć i fuzji.

Techniczne bariery przejęcia (ang. shark repellents) to „bariery [...] stwarzane przez firmy poprzez […] regulacje ograniczające prawa głosu lub poprzez przepisy dające większe uprawnienia grupom innym niż akcjonariusze firmy, na przykład menedżerom, pracownikom lub zarządowi”^[3]. Bariery techniczne zawarte są w statutach spółek lub regulaminach obrad organów spółki. Statuty polskich spółek giełdowych zawierają następujące rodzaje barier technicznych^[5]:

1. zróżnicowanie akcji pod względem liczby głosów
2. utrudnienia w obrocie niektórymi akcjami
3. ograniczenie liczby głosów przysługujących pojedynczemu akcjonariuszowi
4. superwiększość
5. dwustopniowa rada nadzorcza
6. wybory do rady nadzorczej w głosowaniu grupami
7. kadencyjna rada nadzorcza
8. ograniczenia dowolności zmian w radzie nadzorczej
9. utrudnienia zmian w zarządzie.

1. Odpowiedź finansowa
   • ogłoszenie dotyczące dywidendy
   • ogłoszenie dotyczące zysku
   • przeszacowanie majątku
   • ogłoszenie „dobrych wieści”
   • dyskredytacja oferty
2. Restrukturyzacja spółki
   • sprzedaż aktywów
   • zmiany w zarządzie
   • wykupy menedżerskie
   • zwiększenie lub spłata zadłużenia
   • emisja akcji
   • buy back
   • greenmail
   • Pacman Defense
3. Biały rycerz
4. Trujące pigułki
5. Posunięcia prawne lub polityczne – odwołanie do:
   • sądu
   • giełdy
   • organów administracyjnych (np. Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów)
   • zagranicznych władz
   • polityków

Największa w historii (wartość 198,9 mld dolarów) próba transakcji tego typu dotyczyła wrogiego przejęcia koncernu Mannesmann przez amerykańsko-brytyjski koncern Vodafone Airtouch, jednak po długim i niejasnym okresie negocjacji transakcja uzyskała akceptację zarządu Mannesmanna, który w konsekwencji otrzymał milionowe odprawy.

Chociaż pojawiają się informacje, że do pierwszego w historii polskiej Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie wrogiego przejęcia doszło 27 maja 2008, kiedy to spółka Vistula & Wólczanka SA przejęła pakiet kontrolny spółki jubilerskiej W. Kruk^[6], to przypadki prób wrogich przejęć na GPW zdarzały się wcześniej, np. przejęcie Polifarbu Cieszyn-Wrocław przez Kalon na początku 1999 r. lub nieudana próba przejęcia BIG Banku Gdańskiego przez Deutsche Bank w latach 1999–2000.

Polska firma Zelmer (z przedwojennym rodowodem) będąca od 2001 do 2013 spółką akcyjną Skarbu Państwa, została w 2013 przejęta przez spółkę BSH Sprzęt Gospodarstwa Domowego sp. z o.o., będącą reprezentantem w Polsce niemieckiego koncernu BSH Hausgeräte GmbH^[7]. W latach 2015–2016 koncern BSH zlikwidował firmę Zelmer pod dotychczasową nazwą i przejął fabrykę w Rogoźnicy^[8]. Ostatecznie 31 maja 2017 Zelmer S.A. został wyrejestrowany jako przedsiębiorstwo z KRS. Markę „zelmer” wycofano z produkcji oraz z rynku w latach 2019–2020. Prawo do znaku towarowego „zelmer” zostało sprzedane przez koncern BSH hiszpańskiej firmie B&B Trends^[9][10] zajmującej się importem, głównie chińskiego drobnego sprzętu AGD^[11].

Przykładem wrogiego przejęcia był wielki amerykański skandal tramwajowy. Przedsiębiorstwa z branży motoryzacyjnej aby wyrugować z rynku konkurencyjne spółki transportu miejskiego-szynowego poprzez lobbing doprowadziły do wykupienia przez specjalnie utworzoną przez nie dedykowaną spółkę podmiotów transportu miejskiego (szynowego). W następnej kolejności poprzez wprowadzenie niekorzystnych rozkładów jazdy doprowadzono do przejścia znacznej części pasażerów do innych środków transportu. W wyniku tych działań spółki transportu miejskiego w znacznej części stały się nierentowne^[12][13][14].

• Tim Jenkinson, Colin Mayer: Wrogie przejęcia na rynku kapitałowym. Obrona, atak i rynek kontroli nad przedsiębiorstwem, Warszawa, Wydawnictwo K.E. Liber, 1998 ISBN 83-909502-4-3.
• Marek Szymański, Bogdan Nogalski: Obrona przed wrogim przejęciem. Jak ochronić swój biznes, Warszawa, Wyd. Wolters Kluwer Polska, 2011 ISBN 978-83-264-1427-5.
• Zelmer – studium przypadku