Proterozuch
| Proterosuchus | |
| Broom, 1903 | |
| Okres istnienia: 250–250 mln lat temu | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| (bez rangi) | Archosauriformes |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Proterosuchus |
Proterozuch (Proterosuchus) – drapieżny gad z grupy Archosauromorpha, żyjący około 250 milionów lat temu, we wczesnym triasie (od wczesnego indu po wczesny olenek). Być może występował już pod koniec permu. Należał do rodziny Proterosuchidae, obejmującej takie rodzaje jak chasmatozuch, kalizuch, czy tasmaniozaur.
Skamieniałości Proterosuchus fergusi odnaleziono w południowej Afryce, w formacjach bogatych w szczątki lystrozaurów, na które zapewne polował, oraz z formacji Fremouw na Antarktydzie. W triasie kontynenty te były ze sobą połączone i wchodziły w skład superkontynentu Pangei. Proterosuchus yuani zamieszkiwał tereny Chin. Znane są też skamieniałości proterozucha z Indii.
Było to zwierzę przypominające z wyglądu współczesne krokodyle i dochodzące do 1,5 metra długości. Miało jednak dłuższe kończyny. Proterozuch był drapieżnikiem polującym z zasadzki, prowadzącym ziemno-wodny tryb życia. Koniec jego pyska był haczykowato zagięty ku dołowi co uniemożliwiało ofierze wydostanie się ze szczęk tego gada.
Zwierzę to było przedstawicielem wczesnych archozaurów, grupy obejmującej krokodyle, dinozaury, pterozaury oraz ptaki. Wysunięto niedawno przypuszczenie, że mógł być przodkiem rzędu krokodyli.
Klasyfikacja
[edytuj | edytuj kod]Pozycja filogenetyczna Proterosuchus w Crocopoda[1][2]:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Proterosuchus był wczesnym przedstawicielem kladu Archosauriformes, który zawiera również krokodyle, pterozaury i dinozaury, w tym ptaki. Jest to rodzaj z rodziny Proterosuchidae, która obejmowała również Archosaurus. Proterosuchidae jest, zgodnie z definicją, najbardziej podstawowy kladem z archozaurów, jako Archosauriformes definiuje się go na podstawie pozycji filogenetycznej[3]. Zgodnie z przedkladystyczną taksonomią, Proterosuchus był klasyfikowany w rzędzie Thecodontia i podrzędzie Proterosuchia. Oba taksony są obecnie rozpoznawane jako grupy parafiletyczne bazalnych archozaurów.
Gatunki
[edytuj | edytuj kod]Uznane gatunki
[edytuj | edytuj kod]Proterosuchus zawiera obecnie trzy ważne gatunki, wszystko z dolnego triasu z obszaru dzisiejszej Południowej Afryki.
- Proterosuchus fergusi został nazwany w 1903 roku przez Roberta Brooma na podstawie okazu z Tarkastad podarowanego przez Johna Fergusa, od którego nazwiska gatunek został nazwany[4]. Jest znany z kilku okazów, a gatunki Chasmatosaurus vanhoepeni i Elaphrosuchus rubidgei są jego młodszymi synonimami. Holotyp jest słabo zachowany i nieokreślony. Od innych gatunków Proterosuchus wyróżnia się silniej zakrzywioną kością kwadratową[5].
- Proterosuchus alexanderi został nazwany przez A. Hoffmanna w 1965 roku na podstawie młodocianego okazu[6][7]. Obecnie jest znany tylko z jednego okazu[5]. Od innych gatunków Proterosuchus odróżnia go dłuższy pysk[5].
- Proterosuchus goweri został nazwany przez Martína D. Ezcurrę i Richarda J. Butlera w 2015, na podstawie okazu, który pierwotnie został opisany jako Chasmatosaurus vanhoepeni[5]. Obecnie jest znany tylko z jednego okazu[5]. Od innych gatunków Proterosuchus odróżnia się głębokim poziomym przebiegiem szczęki, sinusoidalnym brzusznym brzegiem szczęki oraz szczeliną w rzędach zębów między przedtrzonowcami a szczęką[5].
Proterozuch w kulturze masowej
[edytuj | edytuj kod]Zwierzę pojawiło się w odcinku serialu Zanim przywędrowały dinozaury, gdzie przedstawiono polowanie kilku osobników na lystrozaury, roślinożerne terapsydy.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Martín D. Ezcurra. The phylogenetic relationships of basal archosauromorphs, with an emphasis on the systematics of proterosuchian archosauriforms. „PeerJ”. 4, s. e1778, 2016. DOI: 10.7717/peerj.1778. PMID: 27162705. (ang.).
- ↑ Felipe L. Pinheiro, Daniel de Simão-Oliveira, Richard J. Butler. Osteology of the archosauromorph Teyujagua paradoxa and the early evolution of the archosauriform skull. „Zoological Journal of the Linnean Society”, 2019. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlz093. (ang.).
- ↑ Sterling J. Nesbitt. The early evolution of archosaurs: relationships and the origin of major clades. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 352, s. 1–292, 2011. DOI: 10.1206/352.1. (ang.).
- ↑ R. Broom. On a new reptile (Proterosuchus fergusi) from the Karroo beds of Tarkastad, South Africa. „Annals of the South African Museum”. 4, s. 159–164, 1903. (ang.).
- ↑ a b c d e f Martín D. Ezcurra, Richard J. Butler. Taxonomy of the proterosuchid archosauriforms (Diapsida: Archosauromorpha) from the earliest Triassic of South Africa, and implications for the early archosauriform radiation. „Palaeontology”. 58 (1), s. 141–170, 2015. DOI: 10.1111/pala.12130. (ang.).
- ↑ A.C. Hoffmann. On the discovery of a new thecodont from the Middle Beaufort Beds. „Researches of the National Museum, Bloemfontein”. 2, s. 33–40, 1965. (ang.).
- ↑ Martín D. Ezcurra, Richard J. Butler. Post-hatchling cranial ontogeny in the Early Triassic diapsid reptile Proterosuchus fergusi. „Journal of Anatomy”. 226 (5), s. 387–402, 2015. DOI: 10.1111/joa.12300. PMID: 25913624. (ang.).