Projektowanie zorientowane na użytkownika

Projektowanie zorientowane na użytkownika (ang. user-centered design, UCD) – podejście do projektowania interakcji człowieka z komputerem, w którym potrzeby, wymagania i ograniczenia końcowego użytkownika są szczegółowo badane na każdym etapie procesu projektowego^[1]. Podejście to wykorzystuje się m.in. przy tworzeniu produktu lub usługi cyfrowej. UCD jest jedną z podstawowych metod użyteczności^[2].

Termin pojawił się w latach 80. w laboratorium badawczym Donalda Normana w Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego. Koncepcja UCD zyskała na popularności w 1986 roku po opublikowaniu książki User Centered System Design: New Perspectives on Human-computer Interaction (D. Norman, S. Draper, 1986). Później rozwinięcie tej idei Donald Norman kontynuował w książce The Design of Everyday Things (1988) (oryginalny tytuł The Psychology of Everyday Things)^[3] (wydanie polskie Dizajn na co dzień, 2018).

W 1999 roku standard metodyki UCD został opracowany przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną w postaci normy ISO 13407:1999 Human-centred design processes for interactive systems. W 2010 roku norma ta została rozszerzona i zaktualizowana na ISO 9241-210:2010 (wersja angielska). Dokument zawiera wymagania i zalecenia dotyczące zasad projektowania i działań skoncentrowanych na użytkowniku w całym cyklu życia komputerowych systemów interaktywnych.

Projektowanie zorientowane na użytkowniku skupia się na zadawaniu pytań dotyczących użytkownika, jego emocji, celów i zadań. Informacje te pozwalają projektantom podjąć decyzje dotyczące opracowania produktu, czy usługi, które będą odpowiadać potrzebom potencjalnych klientów.  

Aby dobrze poznać potencjalnego użytkownika, należy odpowiedzieć m.in. na następujące pytania^[4]:

• Kim jest użytkownik;
• Jakie są jego problemy i ograniczenia;
• Jakie umiejętności posiada;
• Do czego użytkownikowi będzie służyć produkt/usługa;
• Jakie ograniczenia zewnętrzne może napotkać użytkownik.

Donald Norman opisuje proces UCD w czterech etapach, które są cyklicznie powtarzane (w tzw. iteracjach) aż do osiągnięcia konkretnych rezultatów. Każdy etap powinien przebiegać z udziałem użytkowników. Kolejne cykle dostarczają projektantom nowych informacji o produkcie/usłudze oraz ich potencjalnych użytkownikach.

Proces składa się z następujących czynności^[5]:

• Obserwacja: celem jest zrozumienie problemu docelowej grupy użytkowników, do których kierowany jest produkt bądź usługa; polega na obserwacji potencjalnych klientów w ich naturalnym środowisku oraz w sytuacjach, w których mogliby wykorzystać projektowany dla nich produkt lub usługę; Na podstawie pozyskanych danych projektanci UX tworzą scenariusze związane z użytkowaniem danego serwisu oraz tworzą Persony^[6]
• Generowanie pomysłów (inaczej „burza mózgów”): proces polegający na wymyśleniu jak największej liczby potencjalnych rozwiązań po uprzednim ustaleniu wytycznych, co do usługi lub produktu;
• Opracowanie prototypu: stworzenie makiety bądź prototypu potencjalnych rozwiązań w celu ich przetestowania z użytkownikami;
• Testowanie: polega na obserwacji docelowej grupy użytkowników, którzy posługują się stworzonym przez projektantów prototypem/makietą. Ważne jest, by wiarygodnie odwzorowywać rzeczywisty kontekst użycia produktu/usługi.

• Projektowanie interakcji
• Użyteczność (informatyka)
• User experience

• Donald Norman, Dizajn na co dzień, Kraków 2018, s. 243-252.
• James Chudley, Jesmond Allen, Projektowanie witryn internetowych User Experience, Gliwice 2013, s. 38-50, 56.
• Iga Mościchowska, Barbara Rogoś-Turek, Badania jako podstawa projektowania User Experience, Warszawa 2015, s. 29-36.

• Podstawy projektowania zorientowane na użytkownika (ang.)
• Projektowanie zorientowane na użytkownika (aktualne treści i literatura) (ang.)
• Norma ISO 9241-210: 2010: Projektowanie skoncentrowane na człowieku w przypadku systemów interaktywnych (ang., fr.)