Langur kasztanowy

Langur kasztanowy
	Presbytis rubicunda
	(S. Müller, 1838)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	gerezy
Plemię	Presbytini
Rodzaj	langur
Gatunek	langur kasztanowy
Synonimy
	Semnopithecus rubicundus S. Müller, 1838; Presbytis carimatae G.S. Miller, 1906; Presbytis ignitus Dollman, 1909; Pygathrix rubicunda rubida Lyon, 1911;
	Semnopithecus rubicundus S. Müller, 1838; Presbytis carimatae G.S. Miller, 1906; Presbytis ignitus Dollman, 1909; Pygathrix rubicunda rubida Lyon, 1911;
Podgatunki
	P. r. rubicunda (S. Müller, 1838); P. r. carimatae G.S. Miller, 1907; P. r. chrysea D.D. Davis, 1962; P. r. ignita Dollman, 1909; P. r. rubida (Lyon, 1911);
	P. r. rubicunda (S. Müller, 1838); P. r. carimatae G.S. Miller, 1907; P. r. chrysea D.D. Davis, 1962; P. r. ignita Dollman, 1909; P. r. rubida (Lyon, 1911);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Langur kasztanowy^[8] (Presbytis rubicunda) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny gerez (Colobinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania

Langur kasztanowy występuje endemicznie na Borneo zamieszkując w zależności od podgatunku^[9]:

P. rubicunda rubicunda – langur kasztanowy – Borneo, południowo-wschodni Kalimantan (mniej więcej na południe od rzeki Mahakam i na wschód od rzeki Barito).
P. rubicunda carimatae – langur karimatański – wyspa Karimata, niedaleko zachodniego Borneo.
P. rubicunda chrysea – langur samotny – północno-wschodnie Borneo, ograniczony do bardzo małego obszaru we wschodniego stanu Sabah w pobliżu Kota Kinabatangan.
P. rubicunda ignita – langur rdzawy – Borneo, w Sarawak, od rzeki Baram na granicy z Brunei i w Kalimantanie na południe do rzeki Kapuas; być może Brunei.
P. rubicunda rubida – langur czerwonawy – Borneo, południowo-zachodni Kalimantan (mniej więcej na południe od rzeki Kapuas i na zachód od rzeki Barito).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1838 roku niemiecki przyrodnik Salomon Müller nadając mu nazwą Semnopithecus rubicundus^[2]. Holotyp pochodził z góry Sekumbang w południowym Kalimantan w Indonezji^[10].

P. rubicunda jest blisko spokrewniony z P. melalophos, P. sumatrana, P. bicolor i P. mitrata z Sumatry oraz P. comata z Jawy^[9]. Między podgatunkami występuje duże ujednolicenie i zróżnicowanie barwy futra^[9]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków^[9].

Etymologia

Presbytis: gr. πρεσβυτις presbutis „staruszka”, od πρεσβυτης presbutēs „starzec”; być może również od πρεσβυτερος presbuteros „senior, ksiądz”^[11].
rubicunda: łac. rubicundus „rudy, czerwony”, od rubere „być czerwonym”, od ruber „czerwony, rudy”^[12].
carimatae: wyspa Karimata, Borneo, Indonezja^[3].
chrysea: gr. χρυσος khruseos „złoty”, od χρυσος khrusos „złoty”^[12].
ignita: łac. ignitus „ognisty, rozjarzony”, od ignire „podpalić”, od ignis „ogień”^[12].
rubida: łac. rubidus „rudy, czerwony, ciemno-czerwony, rudawy”, od ruber „czerwony, rudy”^[12].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 48–52 cm, samców 44–58 cm, długość ogona samic 68–73 cm, samców 63–80 cm; masa ciała samic 5,5–6 kg, samców 6–7 kg^[13].

Status zagrożenia i ochrona

Status zagrożenia według IUCN w zależności od podgatunku przedstawia poniższa tabelka:

Nazwa naukowa	Status IUCN
P. r. rubicunda	VU^[14]
P. r. carimatae	EN^[15]
P. r. chrysea	DD^[16]
P. r. ignita	VU^[17]
P. r. rubida	VU^[18]

Przypisy

↑ Presbytis rubicunda, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b S. Müller. Over eenige nieuwe zoogdieren van Borneo. „Tijdschrift voor Natuurlijke Grschiedenis en Physiologie”. 5, s. 137, 1838. (niderl.).
↑ ^a ^b G.S. Miller. Mammals collected by Dr. W. L. Abbott in the Karimata Islands, Dutch EastIndies. „Proceedings of the United States National Museum”. 31, s. 65, 1907. (ang.).
↑ G. Dollman. A new species of Presbytis, allied to P. rubicundus. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 4, s. 204, 1909. (ang.).
↑ M.W. Lyon. Mammals collected by Dr. W. L. Abbott on Borneo and some of the small adjacent islands. „Proceedings of the United States National Museum”. 40 (1809), s. 139, 1911. (ang.).
↑ D.D. Davis. Mammals of the lowland rain-forest of North Borneo. „Bulletin of the National Museum”. 31, s. 64, 1962. (ang.).
↑ S.S. Cheyne S.S., D.A.D.A. Ehlers-Smith D.A.D.A., V. Nijman & C.V.N.& C. Traeholt V. Nijman & C.V.N.& C., Presbytis rubicunda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 50. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 252. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Presbytis rubicunda. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-11].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 562, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 722. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ S.M.S.M. Cheyne S.M.S.M., E.E. Meijaard E.E., V. Nijman & C.V.N.& C. Traeholt V. Nijman & C.V.N.& C., Presbytis rubicunda ssp. rubicunda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
↑ V. Nijman & E.V.N.& E. Meijaard V. Nijman & E.V.N.& E., Presbytis rubicunda ssp. carimatae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
↑ V. Nijman & E.V.N.& E. Meijaard V. Nijman & E.V.N.& E., Presbytis rubicunda ssp. chrysea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
↑ S.M.S.M. Cheyne S.M.S.M., V. Nijman & E.V.N.& E. Meijaard V. Nijman & E.V.N.& E., Presbytis rubicunda ssp. ignita, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).
↑ S.M.S.M. Cheyne S.M.S.M., E.E. Meijaard E.E., V. Nijman & C.V.N.& C. Traeholt V. Nijman & C.V.N.& C., Presbytis rubicunda ssp. rubida, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

Bibliografia

S.S. Cheyne S.S. i inni, Presbytis rubicunda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-11] (ang.).
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Presbytis rubicunda. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2008-12-29]

[itis-1] Presbytis rubicunda, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Müller-2] S. Müller. Over eenige nieuwe zoogdieren van Borneo. „Tijdschrift voor Natuurlijke Grschiedenis en Physiologie”. 5, s. 137, 1838. (niderl.).

[Miller-3] G.S. Miller. Mammals collected by Dr. W. L. Abbott in the Karimata Islands, Dutch EastIndies. „Proceedings of the United States National Museum”. 31, s. 65, 1907. (ang.).

[Dollman-4] G. Dollman. A new species of Presbytis, allied to P. rubicundus. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 4, s. 204, 1909. (ang.).

[Lyon-5] M.W. Lyon. Mammals collected by Dr. W. L. Abbott on Borneo and some of the small adjacent islands. „Proceedings of the United States National Museum”. 40 (1809), s. 139, 1911. (ang.).

[Davis-6] D.D. Davis. Mammals of the lowland rain-forest of North Borneo. „Bulletin of the National Museum”. 31, s. 64, 1962. (ang.).

[iucn-7] S.S. Cheyne S.S., D.A.D.A. Ehlers-Smith D.A.D.A., V. Nijman & C.V.N.& C. Traeholt V. Nijman & C.V.N.& C., Presbytis rubicunda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

[Cichocki&inni-8] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 50. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 252. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Presbytis rubicunda. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-11].

[Palmer-11] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 562, 1904. (ang.).

[Jobling-12] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Zinner&inni-13] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 722. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[iucn1-14] S.M.S.M. Cheyne S.M.S.M., E.E. Meijaard E.E., V. Nijman & C.V.N.& C. Traeholt V. Nijman & C.V.N.& C., Presbytis rubicunda ssp. rubicunda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

[iucn2-15] V. Nijman & E.V.N.& E. Meijaard V. Nijman & E.V.N.& E., Presbytis rubicunda ssp. carimatae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

[iucn3-16] V. Nijman & E.V.N.& E. Meijaard V. Nijman & E.V.N.& E., Presbytis rubicunda ssp. chrysea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

[iucn4-17] S.M.S.M. Cheyne S.M.S.M., V. Nijman & E.V.N.& E. Meijaard V. Nijman & E.V.N.& E., Presbytis rubicunda ssp. ignita, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

[iucn5-18] S.M.S.M. Cheyne S.M.S.M., E.E. Meijaard E.E., V. Nijman & C.V.N.& C. Traeholt V. Nijman & C.V.N.& C., Presbytis rubicunda ssp. rubida, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-11] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]