Przygiełka brunatna

Przygiełka brunatna
	; Przygiełka brunatna (po prawej)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	przygiełka
Gatunek	przygiełka brunatna
	Nazwa systematyczna
	Rhynchospora fusca (L.) W.T. Aiton; Hortus Kew. 1:127 1810
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przygiełka brunatna (Rhynchospora fusca (L.) W.T. Aiton) – gatunek roślin należący do rodziny ciborowatych (Cyperaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Przygiełka brunatna jest gatunkiem atlantyckim i stanowiska w Polsce znajdują się poza granicą jej zwartego zasięgu. Notowana była w kraju na ok. 60 rozproszonych stanowiskach: Pomorze, Wielkopolska, Śląsk, Roztocze, Kotlina Sandomierska, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Podkarpacie, Wyżyna Lubelska i Polesie. Po 1980 r. potwierdzonych zostało 13 stanowisk na: Pomorzu, Dolnym Śląsku, Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i Wyżynie Śląskiej. W czerwcu 2002 r. na Pojezierzu Kaszubskim w pobliżu miejscowości Tuchom (54°25′00″N, 18°21′30″E) stwierdzone zostało nowe stanowisko gatunku, zlokalizowane na torfowisku wysokim, położonym na południe od Jeziora Tuchomskiego^[4].

Morfologia

Łodyga: Do 35 cm wysokości.
Liście: Wąskie, szorstkie na brzegu.
Kwiaty: Zebrane w kłosy, te z kolei zebrane w główkę. Podsadka znacznie dłuższa od dolnego kłosa. Przysadki żółtobrunatne. Okwiat złożony z 5-6 szczecinek^[5].
Owoc: Kasztanowy orzeszek.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Gatunek preferuje siedliska oligotroficzne i kwaśne o dużej wilgotności. Rośnie na torfowiskach przejściowych i wysokich, wilgotnych wrzosowiskach i obrzeżach jezior, w zagłębieniach między wydmami^[4]. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Liczba chromosomów 2n=32. Gatunek charakterystyczny zespołu Rhynchosporetum albae^[6].

Zagrożenia i ochrona

Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[7] w grupie gatunków wymierających, krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia E). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię EN (zagrożony)^[8]. W kategorii EN znajduje się w Polskiej czerwonej księdze roślin (2001). W wydaniu z 2014 roku otrzymał kategorię VU (narażony)^[9]. Gatunek objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-17] (ang.).
↑ Rhynchospora fusca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b A. Budyś, P. Ćwiklińska, A. Dobrzyńska. The new locality of Rhynchospora fusca (L.) W. T. Aiton in Kaszubskie Lakeland. „Acta Bot. Cassub.”, s. 197–199, 2004.
↑ Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-17] (ang.).

[iucn-3] Rhynchospora fusca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Budys2004-4] A. Budyś, P. Ćwiklińska, A. Dobrzyńska. The new locality of Rhynchospora fusca (L.) W. T. Aiton in Kaszubskie Lakeland. „Acta Bot. Cassub.”, s. 197–199, 2004.

[5] Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. Rośliny polskie. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969.

[6] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[7] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[8] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[9] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]