Prądnik
 Prądnik w Ojcowskim Parku Narodowym | |||||||||||||
| Kontynent | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Państwo | |||||||||||||
| Województwo | |||||||||||||
| Rzeka | |||||||||||||
| Długość | 33,4 (według innych źródeł – 34,5) km | ||||||||||||
| Powierzchnia zlewni |
195,8 (według innych źródeł – 192) km² | ||||||||||||
| Średni przepływ |
1,32 m³/s | ||||||||||||
| Źródło | |||||||||||||
| Miejsce | Sułoszowa | ||||||||||||
| Współrzędne | |||||||||||||
| Ujście | |||||||||||||
| Recypient | Wisła | ||||||||||||
| Miejsce | |||||||||||||
| Współrzędne | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||
Prądnik (w dolnym biegu na obszarze Krakowa pod nazwą Białucha[1]) – rzeka w województwie małopolskim, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, lewy dopływ Wisły. Inne nazwy rzeki: Prątnik, Promnik, a w biegu górnym Sałaszówka lub Sułoszówka.
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa podstawowa pochodzi od słowa prandky, co znaczy prędki, bystry i nawiązuje do wartkiego nurtu. Używane równolegle określenie Białucha pochodzi natomiast od białego, wapiennego koryta lub od mlecznego koloru wody bogatej w wapienne osady[2].
Tę samą nazwę nosiły pierwotnie (od średniowiecza) osady w dolinie Prądnika, począwszy od wsi Prądnik, która znajdowała się tuż za granicą Kleparza.
Przebieg
[edytuj | edytuj kod]Źródła znajdują się we wsi Sułoszowa na Wyżynie Olkuskiej. W górnym biegu płynie głębokim wąwozem (Dolina Prądnika na obszarze Ojcowskiego Parku Narodowego). Rzeka uchodzi do Wisły w Krakowie w okolicach Dąbia. Do roku 1655 uchodził do nieistniejącego już koryta Wisły w okolicy obecnej ulicy Blich.
W górnym biegu występuje pstrąg potokowy oraz kleń, którego ławice można zauważyć nawet w Krakowie. W latach osiemdziesiątych XX wieku występował także pstrąg tęczowy pochodzący z zarybień.
Od początków współczesnego osadnictwa w dolinie Prądnika jego wody były wykorzystywane jako źródło energii dla licznych drobnych zakładów przemysłowych napędzanych kołami wodnymi, takich jak młyny zbożowe, tartaki, folusze, garbarnie, hamernie (kuźnice), szabelnie czy prochownie[3].
Nad Prądnikiem usytuowane są miejscowości: Sułoszowa, Pieskowa Skała, Ojców, Prądnik Korzkiewski, Giebułtów, Januszowice, Pękowice i Zielonki oraz dzielnice Krakowa: Prądnik Biały, Prądnik Czerwony, Stare Miasto i Grzegórzki.
Celem zachowania naturalnie meandrującego koryta rzeki, będącego siedliskiem chronionych gatunków zwierząt, wzdłuż Prądnika utworzono w 2008 roku użytek ekologiczny „Dolina Prądnika” o powierzchni ok. 14 ha (od ul. Górnickiego do granic miasta)[4]. W 2014 roku użytek został w pewnym stopniu zdewastowany przez Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie podczas realizacji zadania „Konserwacja rzeki Białucha”[5].
Dopływy
[edytuj | edytuj kod]Dopływami Prądnika/Białuchy są:
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Prądnik w Prądniku Korzkiewskim
-
Białucha w Krakowie, po lewej ul. Nadbrzeżna
-
Białucha w Krakowie, pod mostem kolejowym przy ul. Mogilskiej
-
Istniejący do lat 60. XX w. Most Sierakowskiego (w jego miejscu znajduje się obecnie ponad dwukrotnie szerszy most drogowy, który leży w ciągu al. 29 Listopada)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 10, 222.
- ↑ Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych – str. 19. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.
- ↑ Józef Partyka: Ojcowski Park Narodowy, Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 1976, seria Nauka dla wszystkich nr 276, s. 9
- ↑ UCHWAŁA NR LX/782/08 Rady Miasta Krakowa z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie ustanowienia użytku ekologicznego Dolina Prądnika
- ↑ Małopolscy melioranci zdewastowali użytek ekologiczny „Dolina Prądnika” [online], dzikiezycie.pl [dostęp 2018-05-28] (ang.).
- ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 11.
- ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 67.
- ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 120.
- ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 280.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- M. Baścik, J. Partyka, Wody na Wyżynach Olkuskiej i Miechowskiej. Zlewnie Prądnika, Dłubni i Szreniawy, Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Ojcowski Park Narodowy, 2011, s. 11–45, ISBN 978-83-88424-67-0 [zarchiwizowane z adresu 2016-09-27].
- Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), ISBN 83-239-9607-5.