Pluteus (grzyby)
 Drobnołuszczak jeleni (Pluteus cervinus) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
drobnołuszczak |
| Nazwa systematyczna | |
| Pluteus Fr. Fl. Scan.: 338 (1836) | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Pluteus cervinus (Schaeff.) P. Kumm. | |
Pluteus Fr. (drobnołuszczak) – rodzaj grzybów z rodziny łuskowcowatych (Pluteaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Pluteaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Synonimy naukowe: Agaricus ser. Hyporhodius Fr., Hyporrhodius (Fr.) Staude, Rhodosporus J. Schröt[2].
Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. Dawniej w piśmiennictwie mykologicznym rodzaj ten miał nazwę łuskowiec, jednak według Wojewody jest ona mylna, gdyż przedstawiciele tego rodzaju nie mają wyraźnych łusek[3].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Większość gatunków to saprotrofy rosnące na drewnie drzew liściastych i iglastych, nieliczne tylko rosną bezpośrednio na ziemi, tworząc mikoryzę z roślinami. Większość gatunków jest szeroko rozprzestrzeniona. Kapelusz za młodu dzwonkowaty, później szeroko rozpostarty, nigdy nie lejkowaty. Ma powierzchnię zawsze suchą, gładką, aksamitną lub pokrytą łuseczkami w kształcie włókienek, u niektórych gatunków promieniście żyłkowaną. Trzon zawsze bez pierścienia, cylindryczny, czasami tylko ze zgrubiałą podstawą, o powierzchni nagiej lub z podłużnymi włókienkami. Od kapelusza oddziela się łatwo. Miąższ białawy, u żadnego gatunku nie zmienia barwy po uszkodzeniu. Hymenofor w postaci wolnych blaszek, za młodu białych, potem różowych[4]. Nie dochodzą do trzonu. Wysyp zarodników łososioworóżowy. Zarodniki szerokoeliptyczne, gładkie, bez pory rostkowej. Trama blaszek odwrócona (strzępki w kształcie litery V biegną od zewnątrz ku środkowi), często z typowymi cystydami[5].
W Europie występuje około 50 gatunków. Żaden nie jest trujący, jedynie drobnołuszczak szarobrązowy (Pluteus cinereofuscus) zawiera pewne ilości halucynogennej psylocybiny. Teoretycznie większość gatunków jest jadalna, jednak są mało smaczne i zwykle przez grzybiarzy nie są zbierane[4].
Wiele gatunków drobnołuszczaków jest niemożliwe do rozróżnienia tylko na podstawie wyglądu zewnętrznego. Przyczyną tego jest nie tylko bardzo zbliżony wygląd niektórych gatunków, ale również duże zróżnicowanie budowy morfologicznej w obrębie jednego gatunku, co sprawia, że czasami dwa okazy w obrębie jednego gatunku bardziej różnią się od siebie niż okazy z różnych gatunków[4]. Nawet przez fachowców ten sam gatunek drobnołuszczak gruczołowaty (Pluteus plautus) opisywany był pod różnymi nazwami gatunkowymi. Z tego też powodu rozróżnienie niektórych gatunków możliwe jest tylko na podstawie morfologicznych szczegółów budowy[6].
Liczniejsze występowanie gatunków z tego rodzaju jest uważane za wskaźnik naturalności lasów bukowych w Europie[7].
- Pluteus albineus Bonnard 2001[8]
- Pluteus atromarginatus (Konrad) Kühner – drobnołuszczak czarnoostrzowy
- Pluteus aurantiorugosus (Trog) Sacc. – drobnołuszczak pomarańczowoczerwony
- Pluteus cervinus (Schaeff.) P. Kumm – drobnołuszczak jeleni[9]
- Pluteus chrysophaeus (Schaeff.) Quél. – drobnołuszczak żółtooliwkowy
- Pluteus cinereofuscus J.E. Lange – drobnołuszczak szarobrązowy
- Pluteus diettrichii Bres. 1905[8]
- Pluteus dianae Pilát – drobnołuszczak cuchnący
- Pluteus ephebeus (Fr.) Gillet – drobnołuszczak brązowoczarny
- Pluteus exiguus (Pat.) Sacc. – drobnołuszczak niepozorny[10]
- Pluteus fenzlii (Schulzer) Corriol & P.-A. Moreau 2007
- Pluteus godeyi Gillet – drobnołuszczak szarobiały[10]
- Pluteus hispidulus (Fr.) Gillet – drobnołuszczak kosmaty
- Pluteus inquilinus Romagn. – drobnołuszczak bulwiastotrzonowy
- Pluteus insidiosus Vellinga & Schreurs 1985[8]
- Pluteus leoninus (Schaeff.) P. Kumm. – drobnołuszczak żółtawy
- Pluteus luctuosus Boud. 1905 – drobnołuszczak brązowoostrzowy
- Pluteus nanus (Pers.) P. Kumm. – drobnołuszczak malutki
- Pluteus nothopellitus Justo & M.L. Castro 2007[8]
- Pluteus pellitus (Pers.) P. Kumm. – drobnołuszczak białokremowy
- Pluteus petasatus (Fr.) Gillet, – drobnołuszczak trocinowy
- Pluteus phlebophorus (Ditmar) P. Kumm. – drobnołuszczak pomarszczony
- Pluteus plautus (Weinm.) Gillet – drobnołuszczak gruczołowaty
- Pluteus podospileus Sacc. & Cub. – drobnołuszczak fioletowoczarniawy
- Pluteus pouzarianus Singer – drobnołuszczak sarni
- Pluteus primus Bonnard 1991[8]
- Pluteus pseudorobertii M.M. Moser & Stang – drobnołuszczak czarnołuskowy
- Pluteus pusillulus Romagn. – drobnołuszczak najmniejszy
- Pluteus robertii (Fr.) P. Karst. – drobnołuszczak kremowobeżowy
- Pluteus romellii (Britzelm.) Lapl. – drobnołuszczak żółtonogi
- Pluteus salicinus (Pers.) P. Kumm. – drobnołuszczak zielonawoszary
- Pluteus thomsonii (Berk. & Broome) Dennis – drobnołuszczak szarotrzonowy
- Pluteus umbrosus (Pers.) P. Kumm. – drobnołuszczak czarnożyłkowy
Wykaz gatunków (nazwy naukowe) na podstawie Index Fungorum[11]. Nazwy polskie według Władysława Wojewody[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 535–543, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 170, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 54, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 117–122, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Susanne Winter i inni, The importance of near-natural stand structures for the biocoenosis of lowland beech forests, „For. Snow Landsc. Res.”, 79 (1–2), 2005, s. 127–144.
- ↑ a b c d e Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-21] (pol.).
- ↑ W. Wojewoda podaje polską nazwę dla synonimu Pluteus atricapillus.
- ↑ a b W Index Fungorum gatunek niezweryfikowany (10-12 2013).
- ↑ Index Fungorum (gatunki) [online] [dostęp 2024-01-21] (ang.).