Pinus amamiana

Pinus amamiana
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	P. amamiana
	Nazwa systematyczna
	Pinus amamiana Koidzumi; 1924
Synonimy
	Pinus armandii var. amamiana (Koidzumi) Hatus.;
	Pinus armandii var. amamiana (Koidzumi) Hatus.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pinus amamiana Koidzumi – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje w południowej Japonii na wyspach Yakushima i Tanegashima, położonych na południe od wyspy Kiusiu^[4].

Morfologia

Pień: Dorasta do wysokości 30 m i średnicy pnia 2 m. Kora szaro-brązowa i gładka, z wiekiem staje się szaro-czarna i łuszczy cienkimi płatami.
Liście: Igły długości 3–8 cm i średnicy 0,8–1 mm, zabrane po 5 na krótkopędach.
Szyszki: Szyszki żeńskie jajowate, czerwono-brązowe, osadzone na krótkich szypułkach. Osiągają rozmiary 5–7 na 3–4 cm. Łuski nasienne zdrewniałe, o średnich rozmiarach 1,5–2 na 2–3 cm. Nasiona szaro-czarne, długości 10–12 mm, szerokości 4–6 mm, ze skrzydełkiem o długości 0,5–1 mm.
Gatunki podobne: Sosna Armanda (Pinus armandii) ma dłuższe igły i większe szyszki niż P. amamiana^[4].

Biologia i ekologia

Jedna wiązka przewodząca w liściu, trzy kanały żywiczne^[4].

Gatunek jednopienny. Pylenie w maju, nasiona dojrzewają w październiku następnego roku.

Występuje na kamiennych zboczach, na wysokościach 100–800 m n.p.m. Na wyspie Yakushima rosną trzy populacje, na Tanegashimie jedna. Gęstość populacji na Tanegashimie jest mała, co skutkuje samozapylaniem i zmniejszoną produkcją nasion zdolnych do kiełkowania.

Systematyka i zmienność

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[6]:

podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
  - podsekcja Strobus
    - gatunek P. amamiana

Gatunek traktowany był także jako odmiana sosny Armanda: Pinus armandii var. amamiana (Koidzumi) Hatus. 1974. Obecnie zaakceptowany jako odrębny gatunek, spokrewniony bardziej z P. morrisonicola i P. parviflora^[4].

Zagrożenia

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia EN (endangered), uznając go za zagrożonego wyginięciem w niedalekiej przyszłości. Głównym źródłem zagrożenia jest wycinanie w celu pozyskania surowca drzewnego, co prowadzi do warunków niesprzyjających naturalnemu odnawianiu drzewostanu^[5].

Część populacji chroniona jest w obrębie Parku Narodowego Kirishima-Yaku.

Zastosowanie

Jako drzewo ozdobne sadzona w parkach, m.in. w mieście Kagoshima, na wyspie Kiusiu.

Ponieważ sosna ta osiąga duże rozmiary i wytwarza wysokiej jakości drewno, od dawna wycinana jest jako źródło surowca drzewnego. Doprowadziło to do nadmiernej eksploatacji drzewostanów, na granicy wyniszczenia. Wycinka dużych okazów na wyspie Tanegashima podlegała kontroli administracyjnej od XVI do XIX w. (np. 1755 r. zezwolono na ścięcie 218 drzew o obwodzie 210–420 cm). Na przełomie XIX i XX w. wiele drzew zostało przeznaczonych na budowę domów i produkcję łódek rybackich (canoe) – ze względu na zawartość żywicy drewno tej sosny jest dosyć odporne na działanie wody^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus amamiana. [dostęp 2009-07-22]. (ang.).
↑ ^a ^b T.T. Katsuki T.T., A.A. Farjon A.A., Pinus amamiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2013-1.RLTS.T34180A2849479.en [dostęp 2017-06-18] (ang.).
↑ Christopher J. Earle: Gymnosperm Database - Pinus. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
↑ S.S. Kanetani S.S. i inni, Diversity and conservation of genetic resources of an endangered five-needle pine species, Pinus armandii Franch. var. amamiana (Koidz.) Hatusima , [w:] R.A.R.A. Sniezko i inni, Breeding and genetic resources of five-needle pines: growth, adaptability and pest resistance. Proceedings RMRS-P-32, Fort Collins: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Research Station, 2004, s. 188-199 [dostęp 2009-07-22] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[Gymn2-4] Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus amamiana. [dostęp 2009-07-22]. (ang.).

[iucn-5] T.T. Katsuki T.T., A.A. Farjon A.A., Pinus amamiana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2013-1.RLTS.T34180A2849479.en [dostęp 2017-06-18] (ang.).

[Gymn-6] Christopher J. Earle: Gymnosperm Database - Pinus. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).

[Kanetani-7] S.S. Kanetani S.S. i inni, Diversity and conservation of genetic resources of an endangered five-needle pine species, Pinus armandii Franch. var. amamiana (Koidz.) Hatusima , [w:] R.A.R.A. Sniezko i inni, Breeding and genetic resources of five-needle pines: growth, adaptability and pest resistance. Proceedings RMRS-P-32, Fort Collins: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Rocky Mountain Research Station, 2004, s. 188-199 [dostęp 2009-07-22] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]