Pieniński Potok
 Górna część Pienińskiego Potoku, przy szlaku turystycznym | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Potok | |
| Długość | 2,5 km |
| Źródło | |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Dunajec |
| Miejsce | |
| Wysokość |
440 m n.p.m. |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |
Położenie na mapie gminy Krościenko nad Dunajcem  | |
Pieniński Potok[1] (Pieniński[2]) – potok w Pieninach, będący lewobrzeżnym dopływem Dunajca. Spływa głęboką doliną oddzielająca Masyw Trzech Koron od Pieninek. Jednym z dwu jego większych dopływów jest Huliński Potok. Źródła Pienińskiego Potoku znajdują się pod przełęczą Szopka, do Dunajca uchodzi na wysokości ok. 440 m n.p.m. tworząc w miejscu ujścia wysoki stożek napływowy. Po orograficznie prawej stronie ujścia znajdują się wysokie wapienne skały zwane Fujarkami, po lewej stronie Ślimakowa Skała[3].
Pieniński Potok ma długość 2,5 km i średni spadek 120 m/km. Dolina, którą płynie, to jedno z najbardziej dzikich miejsc w Pieninach[4]. Stanowi obszar ochrony ścisłej i z wyjątkiem górnego odcinka w pobliżu Bajkowego Gronia jest niedostępna turystycznie[5]. Porasta ją bujny las mieszany, w stromych zboczach znajdują się białe ściany wapienne porośnięte bogatą florą roślin wapieniolubnych. W korycie potoku oprócz pospolitego lepiężnika białego zdarza się rzadki litwor arcydzięgiel. W dolinie stwierdzono występowanie 30 gatunków ptaków, w tym pliszki górskiej i rzadkiego pluszcza[6].
Powyżej potoku, w Masywie Trzech Koron, znajduje się druga pod względem długości jaskinia w polskich Pieninach – Jaskinia Pienińska[7].
Według Józefa Nyki potok ten nazywany był przez miejscową ludność Pieńskim Potokiem. Nazwa ta w dokumentach pisanych znana jest już z 1626. W literaturze jednak ostatnio coraz częściej wprowadza się nazwę Pieniński Potok. Jego doliną chodzono ok. 1860 do Zamku Pienińskiego, w 1907 wyznakowano nawet wzdłuż potoku szlak turystyczny. W 1930 teren ten został wykupiony od prywatnych właścicieli, a cały obszar doliny włączony do Pienińskiego Parku Narodowego. W 1948 uznany został za matecznik dzikiej zwierzyny. Już w 1626 w dokumencie przy nazwie Pieńskiego Potoku znajduje się zapis: „zostawić go w pokoju dla zamrożenia zwierza na potrzebę zamkową”[4].
Górną część Pienińskiego Potoku, na odcinku pomiędzy Bajkowym Groniem a polaną Wyrobek, na wysokości 678 m przekracza żółty szlak turystyczny z Krościenka na przełęcz Szopka[3]. Znajdują się tutaj ławki dla turystów, tablica Pienińskiego Parku Narodowego i drewniana rynna, która płynie woda z Pienińskiego Potoku. Tworzy on tutaj niewielkie rozlewisko z młaką eutroficzną, na której dominują takie gatunki roślin, jak: kozłek całolistny, knieć błotna i turzyca prosowa[6]. U ujścia Pienińskiego Potoku natomiast występuje rzadki w Polsce gatunek rośliny – oset klapowany[8]. W 2016 r. w dolinie Pienińskiego Potoku znaleziono gatunki rzadkich mchów podlegających ochronie: zwiślik maczugowaty (Anomodon attenuatus), miechera Bessera (Neckera besseri), miechera spłaszczona (Neckera complanata), krzewik źródliskowy (Thamnobryum alopecurum)[9]. W latach 1987–1988 znaleziono tu bardzo rzadki, w Polsce wymierający gatunek porostu – plamca jasnego (Arthothelium ruanum) i zagrożoną wyginięciem przewiertnicę grabową Porina aenea[10]. Istniały również stanowiska paproci pióropusznik strusi, jednak wyginęły[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 207, ISBN 83-239-9607-5.
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024
- ↑ a b Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza [online] [dostęp 2024-11-09].
- ↑ a b Józef Nyka, Pieniny, wyd. IX, Latchorzew: Wyd. Trawers, 2006, s. 178, 187, 201, 273, ISBN 83-915859-4-8.
- ↑ Pieniński Park Narodowy. Pieniny polskie i słowackie. Mapa 1:20 000, Kraków: Wyd. Kartograficzne Polkart, lipiec 2006, s. 1, ISBN 83-87873-07-1.
- ↑ a b Tablica Pienińskiego Parku Narodowego.
- ↑ Artur Amirowicz, Jaskinie Pienińskiego Parku Narodowego, „Pieniny – przyroda i człowiek”, 3, 1995.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Grzegorz Vončina, Adam Stebel, Materiały do flory mchów (Bryophyta) pienińskiego pasa skałkowego (Karpaty Zachodnie), „Pieniny. Przyroda i człowiek”, 14, 2016, s. 79–89.
- ↑ Józef Kiszka, Zbigniew Szeląg, Porosty (Lichenes) polan Pienińskiego Parku Narodowego – zagrożenie i ochrona, „Pieniny – Przyroda i Człowiek”, 2, Kraków 1992, s. 55–63.
- ↑ Iwona Wróbel, Pióropusznik strusi Matteucia struthiopteris (L.). Tworzenie stanowisk zastępczych – sposób ratowania zagrożonego gatunku, „Pieniny – Przyroda i Człowiek”, 10, 2008, s. 27–36.
