Susk Stary
53°04′09″N 21°40′22″E/53,069167 21,672778| wieś | |
 Dwór z końca XVIII w. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
29 |
| Kod pocztowy |
07-411[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WOS |
| SIMC |
0519587[5] |
Położenie na mapie gminy Rzekuń  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego  | |
| 53°04′09″N 21°40′22″E/53,069167 21,672778[1]
| |
Susk Stary – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Rzekuń[5][6].
Dawniej folwark Susk.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Rzekuniu[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś założona pod koniec XIV w. przez miecznika brzeskokujawskiego Jana z Zakrzewa. Następnie w posiadaniu jego brata Chebdy (wzmianki 1408, 1425, 1442), protoplasty rodu Suskich (Chebda-Suskich) herbu Pomian. Własnością Suskich wieś pozostawała do drugiej połowy XVIII w., kiedy to około 1770 r. przejął ją po sędzim ziemskim zambrowskim Mikołaju Zenonie Suskim, poseł ziemi łomżyńskiej i podstoli łomżyński Antoni Bukowski z żoną Teresą z Krajewskich. W 1774 r. właścicielem Suska był bratanek Antoniego, szambelan królewski Mikołaj Bukowski z żoną Konstancją z Pudłowskich, a po nich syn Antoni z żoną Anną z Glinków starościanką makowską. Po 1840 r. majątek przeszedł w ręce bratanka Anny, Mikołaja Glinki, właściciela Szczawina.
Wieś szlachecka Susko Stare położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie ostrołęckim ziemi łomżyńskiej[8].
W 1890 r. Mikołaj wydzielił ze swojego majątku Stary Susk dając go powracającemu ze studiów w Paryżu synowi Władysławowi, który uczynił z Suska przodujący w regionie majątek. Osuszał i drenował okolicę. Prowadził, uznawaną za najlepszą w kraju, oborę zarodową szwyców (szwajcarska rasa brunatnych krów górskich) reprezentowaną na wystawach w Warszawie, Kijowie, Moskwie i Petersburgu. W 1904 r. założył jako jedno z pierwszych na terenach zaboru rosyjskiego kółko rolnicze. W 1919 r. przekazał majątek synowi Janowi, w którego władaniu Susk pozostał do 1931 r., gdy przejęło go w związku z długami rodziny Towarzystwo Kredytowe Ziemskie. Od Towarzystwa posiadłość dzierżawiła początkowo rodzina Skłodowskich, a w 1935 r. kupiła ją rodzina Kiborttów.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało folwark – 178 osób w 6 budynkach mieszkalnych[9]
Miejscowość należała do parafii rzymskokatolickiej w m. Rzekuń. Podlegała pod Sąd Grodzki w Ostrołęce i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy Ostrołęka 2 (stacja kolejowa)[10].
W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. Od 22 lipca 1941 do 1945 włączona w skład Landkreis Scharfenwiese Regierungsbezirk Zichenau (rejencji ciechanowskiej) III Rzeszy[11].
W Polsce Ludowej majątek (ówcześnie ok. 110 ha) został rozparcelowany.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]We wsi znajduje się dwór wzniesiony ok. 1770 r. dla Antoniego Bukowskiego. Przebudowany gruntownie w „stylu dworkowym” w latach 1925–1926 przez Jana Glinkę prawdopodobnie według projektu Jana Macury. W latach 50. XX w. przebudowany na mieszkania dla pracowników POM i zasiedlony, ulegał powolnej dewastacji. Na początku XXI w. sprzedany wraz z pozostałościami parku osobom prywatnym.
Dwór, zwrócony frontem ku południowi jest murowany z cegły, tynkowany, boniowany na narożach. Podpiwniczony, parterowy z mieszkalnym poddaszem. Podczas przebudowy w 1925 r. dostawiono dwa skrzydła pod kątem prostym od tyłu co utworzyło dziedzińczyk otoczony podcieniem wspartym na kolumnach. Wewnątrz układ dwutraktowy, symetryczny, z sienią na osi. Od frontu wgłębny portyk, nad którym znajduje się trójkątny szczyt z okulusem, a nad nim kartusz z herbem Glinków Trzaska. Dachy dwuspadowe.
Dwór znajduje się w pozostałościach parku założonego prawdopodobnie pod koniec XVIII w. Pozostałością pierwotnego założenia jest aleja dojazdowa obsadzona grabami. Około 1900 r. park przekomponowany został przez Władysława Glinkę według projektu Stefana Celichowskiego i ponownie w 1925 r. przez ostatniego właściciela z Glinków, według projektu Stefana Rogowicza. W PRL, podobnie jak dwór, uległ dewastacji.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 130070
- ↑ Wieś Susk Stary w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-06-29], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-06-30].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1223 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 58.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 1655.
- ↑ Gemeindekarte des Generalgouvernements Polen, 1:1000 000, 1940.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Izabella Galicka, Hanna Sygietyńska, Ostrołęka i okolice. Zeszyt 11 tomu X (Dawne województwo warszawskie) Katalogu zabytków sztuki w Polsce ISBN 83-221-0218-6.
- Jan Kremer, Władysław Glinka w Polskim Słowniku Biograficznym Tom VIII, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1959-1960
- Magdalena Mrozek. Historia bez hipoteki. „Tygodnik Ostrołęcki”, 28 lipca 2003.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Susk 1(2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 601.