Stawiski (folwark)

Stawiski

zniesiona folwark
Brama Kisielnickich w Stawiskach
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	kolneński
Gmina	Stawiski
SIMC
Położenie na mapie Polski Stawiski
Położenie na mapie województwa podlaskiego Stawiski
Położenie na mapie powiatu kolneńskiego Stawiski
Położenie na mapie gminy Stawiski Stawiski
Położenie na mapie Stawisk Stawiski
53°23′11″N 22°09′38″E/53,386389 22,160556

Stawiski – dawny folwark w Polsce położony w województwie podlaskim, w powiecie kolneńskim, w gminie Stawiski. Obecnie część miasta Stawiski.

Stawiski w 1585 roku były własnością Andrzej Węgierskiego. W drugiej połowie XVII wieku, były własnością Fortunata Zamoyskiego, herbu Grzymała, Łowczego Ziemi Łomżyńskiej i Starosty Wysokodworskiego^[1]. W XVIII w. należały do Kramkowskich a następnie do Kisielnickich. W skład dóbr wchodziły w 1886 folwark Stawiski, miasto Stawiski, wieś Chmielewo i wieś Budy Stawiskie^[2].

W skład folwarku wchodziła cześć rezydencjonalna z murowanym dworem i parkiem oraz część gospodarcza. Ostatnie założenie dworskie zostało w drugiej połowie XIX wieku w stylu neogotyku angielskiego.

W latach 1921–1939 dobra i folwark leżał w województwie białostockim, w powiecie kolneńskim (od 1932 w powiecie łomżyńskim), w gminie Stawiski.

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku folwark zamieszkiwało 241 osób w 14 budynkach mieszkalnych^[3]. Miejscowość należała do miejscowej parafii rzymskokatolickiej. Podlegała pod Sąd Grodzki w Stawiskach i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy mieścił się w m. Stawiski^[4].

Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. Od 22 lipca 1941 do wyzwolenia w styczniu 1945 włączona w skład Landkreis Lomscha, Bezirk Bialystok III Rzeszy^[5].

W wyniku dwóch wojen światowych folwark został poważnie zniszczony. W trakcie działań wojennych w 1939 spłonął dwór. W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 folwark znalazł się pod okupacją sowiecką. Wycofujące się oddziały radzieckie dokonały następnych zniszczeń. Z założenia dworskiego do czasów obecnych zachowała się jedynie brama wjazdowa z herbami Topór i Radwan^[6].

Po wyzwoleniu majątek został rozparcelowany przez polskie władze komunistyczne. Na terenie folwarku powstało Państwowe Gospodarstwo Rolne.

• Brama Kisielnickich zabytek wpisany do rejestru zabytków województwa podlaskiego pod numerem 75 z 29.04.1980.

Marcin K. Schirmer, Dwory i majątki ziemskie w okolicach Łomży, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2007

• Stawiski (folwark), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 295 .