Setibhor

Setibhor – małżonka władcy starożytnego Egiptu Dżedkare Isesi z V dynastii.

Od dziesięcioleci znany był jej kompleks grobowy, lecz do 2019 r. imię jej pozostawało nieznane. Nosiła kilka tytułów, m.in.: Ta, która widzi Horusa i Seta, wielka berłem „hetes”, wielka chwałą, żona króla, jego umiłowana^[1].

Pierwsze wykopaliska na terenie kompleksu piramidy Setibhor prowadził Ahmed Fakhry w 1952 r.^[2], wyników tych badań jednak nie opublikowano^[3]. Do królowej należał ogromny kompleks grobowy położony na północny wschód od piramidy Dżedkare, największy małżonki królewskiej z okresu Starego Państwa^[1]. Wskazuje to na niezwykle wysoki status Setibhor.

Niektórzy badacze uważają, że była ona matką następcy Dżedkare – Unisa^[4]. Inni przyjmują, że najpewniej odegrała jakaś rolę w dojściu samego Dżedkare do władzy^[5], który być może zawdzięczał jej tron.

Oprócz niezwykłych rozmiarów jej grób wyróżnia się licznymi wyjątkowymi cechami. Ma elementy architektoniczne i pomieszczenia zastrzeżone dla królów: jej piramida ma własną piramidę satelitarną, drogę procesyjną prowadzącą od dolnej świątyni do świątyni grobowej, hol wejściowy pr-wrw, otwarty dziedziniec oraz kwadratowy przedsionek^[6]. Nietypowe są także granitowe kolumny z palmowymi głowicami^[7]. Ponadto w trakcie badań świątyni odnaleziono reliefy noszące ślady przeróbek: zamiast usuniętych tradycyjnych tekstów powyżej postaci królowej umieszczono przedstawienia sępów oraz insygnia królewskie^[3]. Świątynia została zaatakowana wkrótce po śmierci królowej – faraon Unis wykorzystał jej elementy architektoniczne we własnym kompleksie grobowym^[8]. Badania na terenie kompleksu prowadzą badacze z Czeskiego Instytutu Egiptologicznego, którzy w 2019 r. zidentyfikowali imię królowej na jednej z kolumn.

Insygnia królewskie i przemoc, jaka spotkała świątynię, mogą świadczyć o tym, że Setibhor przejęła rządy w kraju jako samodzielny władca^[3]. Zdaniem Klausa Baera królowa krótkotrwale sprawowała władzę po śmierci Dżedkare^[9]. Inni badacze widzą w niej regentkę, sprawującą władzę w czasach małoletniości jednego z ostatnich władców V dynastii^[10]. Hipotezom tym sprzeciwiają się inni egiptolodzy, jak Michel Baud, wskazując na brak dowodów na regencję lub interregnum pomiędzy rządami Dżedkare i Unisa^[11].

Królewski Protokół
nomen lub imię rodowe:
trl.:

• K. Baer: Rank and Title in the Old Kingdom: The Structure of the Egyptian Administration in the Fifth and Sixth Dynasties. Chicago 1960
• A.M. Roth: Models of Authority: Hatshepsut’s Predecessors in Power. W: C.H. Roehrig i in. (red.): Hatshepsut: From Queen to Pharaoh. New York-New Haven-London 2005, s. 9-14
• H. Altenmüller: Old Kingdom: Fifth Dynasty. W: D.B. Redford (red.): The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt. T. 2. Oxford 2001, s. 597–601
• M. Verner, V. Callender, E. Strouhal: Abusir VI: Djedkare's family cemetery. Excavations of the Czech Institute of Egyptology, Prague 2002
• P. Jánosi: Die Pyramidenanlage der "anonymen Königin" des Djedkare-Isesi. W: „Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Abteilung Kairo”, 1989
• F. Taterka: Czy kobieta mogła być królem w starożytnym Egipcie? W: „Medżat - Studia Egiptologiczne”, t. V, Warszawa 2017, s. 48-65
• Fifth Dynasty tomb and name of a new queen discovered at Saqqara
• Czech archaeologists reveal identity of ancient Egyptian queen