Sarkofag dogmatyczny
| |
| Autor |
nieznany |
|---|---|
| Data powstania |
ok. 320-340 |
| Medium | |
| Wymiary |
161 cm (z pokrywą) |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Sarkofag dogmatyczny (wł. Sarcofago dogmatico) – pochodzący z IV wieku sarkofag wczesnochrześcijański. Znajduje się w Museo Pio Cristiano, części Muzeów Watykańskich w Watykanie[1].
Sarkofag został odnaleziony w 1838 roku pod ołtarzem w bazylice św. Pawła za Murami[2]. Datowany jest na około 330–340 rok[1]. Nazwę swą zawdzięcza dostrzegalnym w dekoracji odniesieniom do dogmatyki pierwszego soboru nicejskiego, zwłaszcza do dogmatu stwierdzającego współistotność osób Jezusa Chrystusa i Boga Ojca, zaznaczoną w scenie stworzenia Ewy[2][3]. Sarkofag wykonano z białego marmuru. Jego skrzynia ma wymiary 131×267×145 cm, pokrywa zaś 30×273×148 cm[1].
Centralną część zdobiącego front sarkofagu reliefu stanowi umieszczony w środkowej części górnego fryzu medalion z niewykończonym portretem zmarłych małżonków, podtrzymywany po bokach przed dwa uskrzydlone aniołki[4]. Górny rząd (rejestr) reliefu rozpoczyna od lewej strony scena początku ludzkości. Ukazano na nim Trójcę Świętą upersonifikowaną jako trzech identycznie uczesanych i odzianych mężczyzn z zarostem. Bóg Ojciec siedzi na tronie, stwarzając z ciała leżącego u jego stóp Adama Ewę, której stojący przed nim Syn Boży kładzie rękę na głowę. Za tronem stoi natomiast Duch Święty[a]. Dalej po prawej znajduje się stojący między Adamem i Ewą Jezus, ukazany jako młody mężczyzna trzymający w rękach kłosy zboża i jagnię, zaś na prawo od nich drzewo poznania dobra i zła z owiniętym wokół niego wężem[4]. W prawej części górnego rzędu reliefu ukazano sceny cudu w Kanie Galilejskiej i rozmnożenia chleba, będące symbolicznym nawiązaniem do Eucharystii[4]. Od prawej zamyka ją scena wskrzeszenia Łazarza[2].
Dolny fryz reliefu rozpoczyna od lewej scena pokłonu Trzech Króli. Królowie odziani są w krótkie tuniki i czapki frygijskie. Przed nimi znajduje się siedząca na tronie Maria, trzymająca na rękach małego Jezusa. Jeden z króli uniesioną w górę ręką wskazuje na Gwiazdę Betlejemską[2]. Kolejne sceny znajdujące się na prawo ukazują kolejno uzdrowienie niewidomego w Betsaidzie, Daniela w jaskini lwów i przynoszącego mu pożywienie Habakuka oraz trzy sceny z życia apostoła Piotra: zaparcie się Jezusa, aresztowanie i cudowne wydobycie źródła ze skały podczas pobytu w Więzieniu Mamertyńskim[2].
Relief z sarkofagu dogmatycznego zawiera jeden z najbardziej złożonych programów ikonograficznych w sztuce wczesnochrześcijańskiej[2]. Według Luciano De Bruyne’a lewa część fryzu odnosi się do Chrystusa jako Światłości świata, zaś prawa do Kościoła niosącego tę światłość ludzkości[4]. Friedrich Gerke zwrócił uwagę na współgrające ze sobą zestawienia scen: cud w Kanie i rozmnożenie chleba połączono ze wskrzeszeniem Łazarza jako wskazanie, iż Eucharystia daje życie wieczne. Analogicznie współgrają umieszczona jedna nad drugą sceny stworzenia ludzkości i pokłonu mędrców: przynosząca śmierć Ewa i tronująca Maryja jako druga Ewa dająca życie oraz dający życie doczesne Adam i nowo narodzony Jezus jako drugi Adam – wcielone Słowo Boże, dające życie wieczne[4].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Inne poglądy przeczą tej interpretacji, negując przynależność obu towarzyszących postaci do Trójcy Świętej (np. Elżbieta Jastrzębowska: Sztuka wczesnochrześcijańska. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1988, s. 98.).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Umberto Utro: San Paolo in Vaticano. La figura e la parola dell'apostolo delle genti nelle raccolte pontificie. Todi: Tau, 2009, s. 118.
- ↑ a b c d e f The Vatican. Spirit and Art of Christian Rome. New York: The Metropolitan Museum of Art, 1983, s. 228-229.
- ↑ Robert Milburn: Early Christian Art and Architecture. Berkeley: University of California Press, 1991, s. 68.
- ↑ a b c d e Barbara Filarska: Początki sztuki chrześcijańskiej. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1986, s. 162-163.