Sangje Gjaco

Sangje Gjaco (tyb. རྒྱ་མཚོ་, wylie: sangs-rgyas-rgya-mtsho;ur. 1653 zm. 1705) – tybetański polityk, lekarz, astrolog^[1], historyk, językoznawca, teoretyk literatury, filozof^[2] i prawnik

Życiorys

Był bratankiem desiego Trinleja Gjaco^[2] i - według niektórych źródeł^[3] - synem V Dalajlamy. Jego świeckie imię brzmiało Konczok Dondrup. W wieku ośmiu lat otrzymał święcenia nowicjatu. Uczestniczył w większości wykładów V Dalajlamy, jednocześnie zdobywając gruntowne wykształcenie.

W 1675 Wielki Piąty zaproponował mu objęcie stanowiska wicekróla. Sangje Gjaco odmówił, pragnąc dokończyć edukację. Po dymisji kolejnego desiego w roku 1679 został jego następcą. Zgodnie z poleceniem przełożonego zachował jego śmierć (1682) w tajemnicy, rozpoczynając tajne poszukiwania kolejnej inkarnacji. Dokończył także rozpoczętą przez Lobsanga Gjaco rozbudowę Potali, doprowadzając między innymi do powstania tzw. czerwonej części budowli (1690)^[4]. Ostateczne zakończenie robót pod jego nadzorem nastąpiło dopiero w 1694^[5].

Był jednym z inicjatorów powołania pierwszej tybetańskiej uczelni medycznej (Czakri Bedre Drophen Tana Ngocar Rigdzie Ling)^[6] , otwartej w 1696 w Lhasie. Zasłynął również jako kodyfikator prawa karnego (nowy kodeks zestawiono w 1681). Wprowadzone przez niego przepisy miały na celu ochronę mnichów i praktykujących ludzi świeckich^[7]. Dokonał także ostatecznej redakcji Poczwórnego Traktatu, jednego z klasycznych dzieł z zakresu medycyny tybetańskiej^[8].

Dzieła

Jedwabna szata, utkana z dramatycznych nici czynów mnicha z Zahori, Bende Ngałanga Lobsanga Gjaco (oficjalna biografia V Dalajlamy, oparta na jego prywatnych zapiskach)^[9]
Zwierciadło z żółtego lapis lazuli (tyb. dPal mnyam med ri bo dga' Idan pa' i bstan pa zhva ser cod pan 'chang ba'i ring lugs chos thams cad kyi rtsa ba gsal bar byed pa bai duu ra ser po'i me long)

Przypisy

↑ Marek Kalmus: Tybet : legenda i rzeczywistość. Kraków: Bezdroża, 2008, s. 339. ISBN 978-83-7560-090-2.
↑ ^a ^b Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości. Elżbieta Smolarz (red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, 2008, s. 286-7. ISBN 978-83-7554-010-9.
↑ blogspot.com: Traditional Chinese medicine:Desi Sangye Gyatso. [dostęp 2009-06-01]. (ang.).
↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 13. ISBN 83-89375-94-X.
↑ Marek Kalmus: Tybet : legenda i rzeczywistość. Kraków: Bezdroża, 2008, s. 298. ISBN 978-83-7560-090-2.
↑ Waw.pl.: [https://web.archive.org/web/20080307055221/http://www.hfhrpol.waw.pl/Tybet/raport.php?raport_id=333 Nowa kultura socjalistyczna a kultura Tybetu Departament Informacji i Stosunków Zagranicznych (DIIR), Dharamsala]. [dostęp 2009-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2008)]. (pol.).
↑ VI (Rig-'dzin) C'angs-dbjangs-rgja-mc'o. W: Roland. Barraux: Dzieje Dalajlamów : czternaście odbić w Jeziorze Widzeń. Warszawa: "Alfa", 1998, s. 118. ISBN 83-7179-113-5.
↑ Françoise. Pommaret: Bhutan : przewodnik : podniebne królestwo. Kraków: Wydawnictwo "M", 2008, s. 188. ISBN 978-83-7595-032-8.
↑ Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości.. Elżbieta Smolarz(red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, 2008, s. 587. ISBN 978-83-7554-010-9.

[1] Marek Kalmus: Tybet : legenda i rzeczywistość. Kraków: Bezdroża, 2008, s. 339. ISBN 978-83-7560-090-2.

[mulinn-2] Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości. Elżbieta Smolarz (red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, 2008, s. 286-7. ISBN 978-83-7554-010-9.

[3] spot.com: Traditional Chinese medicine:Desi Sangye Gyatso. [dostęp 2009-06-01]. (ang.).

[4] Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 13. ISBN 83-89375-94-X.

[5] Marek Kalmus: Tybet : legenda i rzeczywistość. Kraków: Bezdroża, 2008, s. 298. ISBN 978-83-7560-090-2.

[6] Waw.pl.: [https://web.archive.org/web/20080307055221/http://www.hfhrpol.waw.pl/Tybet/raport.php?raport_id=333 Nowa kultura socjalistyczna a kultura Tybetu Departament Informacji i Stosunków Zagranicznych (DIIR), Dharamsala]. [dostęp 2009-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2008)]. (pol.).

[7] VI (Rig-'dzin) C'angs-dbjangs-rgja-mc'o. W: Roland. Barraux: Dzieje Dalajlamów : czternaście odbić w Jeziorze Widzeń. Warszawa: "Alfa", 1998, s. 118. ISBN 83-7179-113-5.

[8] Françoise. Pommaret: Bhutan : przewodnik : podniebne królestwo. Kraków: Wydawnictwo "M", 2008, s. 188. ISBN 978-83-7595-032-8.

[9] Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości.. Elżbieta Smolarz(red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, 2008, s. 587. ISBN 978-83-7554-010-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]