Ninurta-apil-Ekur

Ninurta-apil-Ekur (akad. Ninurta-apil-Ekur^[1][2], w transliteracji z pisma klinowego zapisywane ^mdMAŠ-A-é-kur^[2], tłum. „Bóg Ninurta jest dziedzicem świątyni E-kur”^[1]) – król Asyrii; według Asyryjskiej listy królów panować miał przez 13 lat^[a]. Jego rządy datowane są na lata 1191-1179 p.n.e.^[1][3]

Pochodził z bocznej linii asyryjskiej rodziny królewskiej, której członkowie pełnili na asyryjskim dworze dziedziczną funkcję „wielkiego wezyra” (sukkallu rabiu)^[4]. Wezyrami królów asyryjskich byli jego ojciec Ili-pada, dziad Aszur-iddin i pradziad Qibi-Aszur^[4]. Jego prapradziad Ibaszi-ili był synem króla Adad-nirari I (1305-1274 p.n.e.) i bratem króla Salmanasara I (1273-1244 p.n.e.)^[4]. Asyryjska lista królów sięga jeszcze dalej w przeszłość i nazywa Ninurta-apil-Ekura „potomkiem” króla Eriba-Adada I (1390-1364 p.n.e.)^[5]. Członkowie dynastii Ninurta-apil-Ekura nie tylko zajmowali najważniejszy po królu urząd w państwie, ale zarządzali też najważniejszą asyryjską prowincją - prowincją Hanigalbat^[4]. Niektórzy z nich, jak jego ojciec Ili-pada i pradziad Qibi-Aszur, nosili nawet honorowy tytuł „króla Hanigalbatu” (šar māt Ḫanigalbat)^[4].

Okoliczności towarzyszące objęciu przez niego tronu Asyrii wciąż pozostają niejasne^[1]. Zgodnie z Asyryjską listą królów Ninurta-apil-Ekur udał się do Karduniasz (Babilonii), po czym „wyruszył z Karduniasz (i) przejął tron”^[1][5]. To samo wydarzenie opisuje również mocno uszkodzony fragment Kroniki synchronistycznej^[1]. Podaje on, iż w czasie walk pomiędzy królem asyryjskim Enlil-kudurri-usurem (1196-1192 p.n.e.) a królem babilońskim Adad-szuma-usurem (1216-1187 p.n.e.) Ninurta-apil-Ekur „powrócił do swego kraju”^[1][6]. Następnie ktoś (tekst jest uszkodzony) zebrał swe oddziały i „pomaszerował na Libbi-ali (tj. miasto Aszur) aby je zdobyć”^[1][6]. Z obu tekstów zdaje się wynikać, że Adad-szuma-usur i Ninurta-apil-Ekur sprzymierzyli się przeciw Enlil-kudurri-usurowi, dzięki czemu Ninurta-apil-Ekur mógł zasiąść na asyryjskim tronie^[1].

O samym panowaniu Ninurta-apil-Ekura wiadomo bardzo niewiele. Znane są jedynie dwie bardzo krótkie jego inskrypcje, umieszczone na kamiennych wazach i niewielkim przedmiocie z turkusu, w których nazywany jest on „królem Asyrii” (MAN KUR ^da-šur), „królem wszechświata” (MAN KIŠ) i „wybrańcem bogów Enlila i Ninurty” (ni-šit ^dBAD u ^dMAŠ/nin-urta)^[2]. Wydaje się również, że jego kontrola nad dworem krolewskim była bardzo słaba, gdyż musiał wydać niezwykle dużą liczbę (dziewięć) edyktów pałacowych^[1].

• Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004.
• Grayson A.K., Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia B.C. ( to 1115 B.C.), The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods 1 (RIMA 1), University of Toronto Press, 2002.
• Grayson A.K., Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI, Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 86-135.
• Grayson A.K., Ninurta-apil-Ekur, w: Reallexikon der Assyriologie, tom IX, Walter de Gruyter, Berlin - New York 1999, s. 524-525.
• May N., The Vizier and the Brother: Sargon II’s Brother and Vizier Sīn-aḫu-uṣur and the Neo-Assyrian Collateral Branches, w: Bibliotheca Orientalis, tom LXXIV, n. 5-6, 2017, s. 491-527.