Nierozwidnia
 Nageia nagi | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
nierozwidnia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Nageia J. Gaertner Fruct. 1: 191. Dec 1788[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
N. japonica J. Gaertner, nom. illeg.[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Nierozwidnia[4] (Nageia) – rodzaj drzew z rodziny zastrzalinowatych (Podocarpaceae). Obejmuje pięć do siedmiu gatunków występujących w południowej i wschodniej Azji – od południowych Indii (N. wallichiana jest jedynym przedstawicielem nagonasiennych na tym obszarze[5]), poprzez Bangladesz, Półwysep Indochiński po Chiny i Japonię na północy i Nową Brytanię na południu[6][7].
Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[5]. Pędy Nageia nagi ze względu na walory ozdobne i trwałość wykorzystywane są we florystyce. Olej z nasion tego gatunku jest jadalny i zawiera kwas eikosatetraenowy łagodzący swędzenie np. po ugryzieniach przez owady[8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Zimozielone drzewa (N. wallichiana osiąga 50 m wysokości)[6] i krzewy[7]. Korona drzew wąska, walcowata[6].
- Liście
- Młodociane podobne do dorosłych, nieco tylko mniejsze i węższe (odwrotnie jednak w przypadku N. wallichiana). Ułożone na pędzie skrętolegle, ale na pędach bocznych też w dwóch rzędach i niemal naprzeciwległe lub naprzeciwległe. Liście ogonkowe, z ogonkiem skręconym o 90°[6], szerokim i krótkim[7]. Blaszka ponad 0,5 cm długości (u N. wallichiana o długości ponad 20 cm w przypadku liści młodocianych, u dorosłych liści N. fleuryi blaszka osiąga 18 cm), kształtu jajowato-eliptycznego do lancetowatego. W odróżnieniu od innych zastrzalinowatych żyłki przewodzące są równoległe i takie same (brak powiększonej centralnej wiązki przewodzącej), w efekcie blaszki liściowe są myląco podobne do przedstawicieli rodzaju agatis z rodziny araukariowatych. Linie aparatów szparkowych zwykle tylko na dolnej stronie blaszki, rzadziej na obu[6].
- Organy generatywne
- Kłosopodobne[6], walcowate[7] strobile męskie rozwijają się pojedynczo lub w pęczkach po 3–6 w kątach liści. Strobile żeńskie wyrastają na szczytach pędów, w ich rozwidleniach, zwykle pojedynczo, rzadko w parach. Wynoszące je szypuły pokryte są łuskami. Skórzasta osnówka otacza w całości nasiono. Po dojrzeniu ma kolor niebieskoczarny[6].
- Nasiona
- Kulistawe, twarde, bez skrzydełka[6] o gładkiej powierzchni[7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zaliczany jest do rodziny zastrzalinowatych (Podocarpaceae). Był wyodrębniany w osobną rodzinę Nageiaceae, ale nie zostało to uznane za zasadne[6]. W przeszłości do rodzaju tego zaliczano większą liczbę gatunków, ale zostały one w końcu XX wieku poprzenoszone do osobnych rodzajów (N. falcata do Afrocarpus, N. comptonii, N. minor, N. piresii, N. rospigliosii i N. vitiensis do Retrophyllum). W obrębie zaliczanych tu gatunków problematyczny status ma N. formosensis wyróżniany od N. nagi tylko przez część autorów[7].
- Wykaz gatunków[9]
- Nageia fleuryi (Hickel) de Laub.
- Nageia formosensis (Dummer) C.N.Page
- Nageia maxima (de Laub.) de Laub.
- Nageia motleyi (Parl.) de Laub.
- Nageia nagi (Thunb.) Kuntze
- Nageia wallichiana (C.Presl) Kuntze
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b c Nageia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2018-12-19]. (ang.).
- ↑ Nazwa polska według Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin, poprzedzony historyczną rozprawą o źródłach. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900. (pol.).
- ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 613, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g h i Nageia Gaertner. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-12-19].
- ↑ a b c d e f Christopher J. Earle: Nageia. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2018-12-19].
- ↑ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 82. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Nageia. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2018-12-19].