Nowy Bedoń

Nowy Bedoń

wieś
Pałac w Bedoniu Nowym
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	łódzki wschodni
Gmina	Andrespol
Liczba ludności (2022)	456[2]
Strefa numeracyjna	42
Kod pocztowy	95-020[3]
Tablice rejestracyjne	ELW
SIMC	0413110
Położenie na mapie gminy Andrespol Nowy Bedoń
Położenie na mapie Polski Nowy Bedoń
Położenie na mapie województwa łódzkiego Nowy Bedoń
Położenie na mapie powiatu łódzkiego wschodniego Nowy Bedoń
51°44′05″N 19°39′19″E/51,734722 19,655278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Nowy Bedoń – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łódzkim wschodnim, w gminie Andrespol, na Wzniesieniach Łódzkich, w dolinie Miazgi (dopływ Wolbórki).

Nazwa Bedoń funkcjonuje od okresu międzywojennego, wcześniej miejscowość nazywała się Będoń^[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa łódzkiego.

Najstarsza wzmianka o Będoniu pochodzi z 1391 r., z zapisków w łęczyckich księgach sądowych^[5]. W XV wieku właścicielami miejscowych ziem byli Będońscy herbu Nałęcz. W 1575 r. jednym ze współwłaścicieli wsi został Wojciech Bedoński. W 1750 r. Bedońscy sprzedali majątek Trembeckiemu herbu Brochwicz. Od tej chwili majątek Bedoń pozostawał w rękach rodziny przekazywany kolejnym spadkobiercom aż do konfiskaty w 1945 r. przez rząd PRL. Trembecki usytuował swoją siedzibę na północ od później wybudowanego dworu. Z tamtej, starej siedziby zachowała się do dziś modrzewiowa belka, przenoszona do kolejnych dworów w charakterze pamiątki historycznej. Obecnie jest w posiadaniu potomka ostatnich właścicieli - Jana Benedykta Kochanowskiego. Na belce wyryto napis: „Boże Łaskawy Dobrotliwy Panie Błogosław Ludziom Twoim to mieszkanie 1751 roku Błogosławiłeś nam w przeszłości Panie niechaj Twa Łaska na dal nie ustanie”. W 1791 r. właścicielem majątku był Wincenty Trembecki, szambelan, dziedzic Rakoszyna i Więckowic. Jego żoną, około 1803 r., została Magdalena Jordan z Myślenic h. Trąby (Brzezina)^[4], wdowa po stolniku sieradzkim i czernichowskim - Ignacym Sucheckim (zmarła w Będoniu 24.II.1830 r.)^[6]. Prawdopodobnie, na przełomie wieków XVIII i XIX wybudowano dwór, który składał się z dwóch połączonych ze sobą części: parterowej z gankiem i piętrowej. Ewa, córka Wincentego i Magdaleny Trembeckich wyszła za mąż za Jana Sucheckiego^[7]. Oboje byli właścicielami Będonia, Rozprzy, Białocina, Rakoszyna. Majątek odziedziczyła po rodzicach córka Joanna, z męża Koźmińska, herbu Poraj. W 1848 r. ziemie należące do majątku zajmowały około 1200 mórg. Następnie majątkiem przejęła córka Joanny i Karola Koźmińskich - Eufemia, która w 1867 r. wyszła za mąż za Jana Kochanowskiego - właściciela majątku Straszowa Wola i Trojanowice pod Opocznem. Kochanowscy postanowili wybudować, w pobliżu dworu, w którym mieszkali, nowy dwór. Jego budowę datuje się na lata 1870-1880. Obydwa dwory zachowały się do czasów II wojny światowej^[4]. W tym czasie (w 1881 r.) zanotowano o Bedoniu w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich:

Bedoń, wieś i folwark, w pobliżu Bedońskie budy i huty, pow. brzeziński, gm. Gałkówek, parafia Mileszki, pomiędzy drogą bitą z Łodzi do Ujazdu a linią drogi żelaznej fabr,. łodzkiej. W 1824 r. istniała tu huta szklana; w 1827 r. Bedoń miał 24 domy mieszkalne i 275 mieszkańców, Bedoń budy 50 domów mieszkalnych i 503 mieszkańców, Bedoń huty zaś 16 domów mieszkalnych i 144 mieszkańców. Obecnie ma Bedoń 440 mieszkańców 43 domy mieszkalne, ziemi włościańskiej 393, fabrycznej 30 mórg, dworskiej wraz z folwarkiem Andrespol i 6 osadami karczmarskiemi we wsiach: Eufeminów, Hulanka, Jordanów, Justynów, Janówka i Ludwików ogólnej przestrzeni 1268 mórg, w tem 583 ziemi ornej.

Jan Kochanowski był adwokatem w Opocznie, gdzie później piastował urząd sędziego. Najstarszy syn Eufemii i Jana Kochanowskich, również Jan, był profesorem zwyczajnym historii, a od 1921 r. rektorem Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 30. XX w. piastował godność kanclerza Kapituły Orderu Polonia Restituta. W 1919 r., po śmierci Eufemii, majątek odziedziczył drugi syn - Roman Kochanowski, który był społecznikiem. Ufundował kościół i podarował ziemię pod jego budowę^[4].

Wypis z Ksiąg Wieczystych dóbr Bedoń:

Dnia 7.6.1927 przed Sądem Okręgowym w Łodzi, na wniosek Wandy Korwin-Kochanowskiej, odbyła się sprawa o zatwierdzenie uchwały rady familijnej potwierdzającej, że w 1920 r. Roman Tymoteusz Korwin-Kochanowski, zmarły 3.3.1927 roku, oddał za darmo w posiadanie i używanie Komitetu budowy kościoła w Bedoniu ze swych dóbr 12 morgów, 277 prętów na rzecz mającej powstać parafii Bedoń. Na gruncie tym zostały już pobudowane: kościół, plebania i urządzony cmentarz. Zmarły do końca życia nie zdążył sporządzić właściwego aktu darowizny ze względów formalnych, które jeszcze przed śmiercią istnieć przestały.

Dnia 8 lipca 1927 r. biskup łódzki, ksiądz dr Wincenty Tymieniecki, upoważnił księdza Kazimierza Świetlińskiego, proboszcza parafii Bedoń, do przejęcia na rzecz tej parafii darowizny dokonanej w 1920 r. przez Romana Tymoteusza Korwin-Kochanowskiego z osady Bedoń nr II zatwierdzonej decyzją Sądu z dnia 7 czerwca 1927 r. Ta część Bedonia powstała obok nowo wybudowanego kościoła została nazwana Bedoń Przykościelny.

Jan, z żoną Wandą z Szymanowskich, ufundowali szkołę i darmową ochronkę prowadzoną we dworze. Roman Kochanowski powołał do życia pierwsze, w tamtym czasie, kółka rolnicze i został prezesem Powiatowego Związku Kółek Rolniczych. W 1923 r. otrzymał Złoty Order Grzegorza Wielkiego nadany przez papieża Piusa XI., po śmierci, 3 marca 1927 r., Złoty Krzyż Zasługi. Majątek odziedziczyli jego synowie: Andrzej Jan, Jan Roman, Piotr Władysław. W 1945 r. majątek został odebrany właścicielom i przekazany na Skarb Państwa na mocy tzw. dekretu Bieruta. Przeważającą częścią majątku zarządzały od tej chwili Lasy Państwowe^[4].

Stary dwór wybudowano prawdopodobnie na przełomie XVIII/XIX w. W pobliżu, Eufemia i Jan Kochanowscy, w latach 1870-1880, postanowili wybudować nowy dwór, który uległ zniszczeniu w czasie I wojny światowej. Odbudowa, połączona z przebudową, nadała dworowi obecną formę. Zmian dokonał zaprzyjaźniony z rodziną, architekt Józef Kaban-Korski. Dwór jest murowany z cegły i otynkowany, posadowiony na planie prostokąta, piętrowy, podpiwniczony, o regularnej bryle, nakryty wypiętrzonym, czterospadowym dachem, krytym dachówką ceramiczną. Od północy dobudowano dwuosiową część. Elewacja frontowa jest pięcioosiowa, z trójosiowym, czterokolumnowym portykiem toskańskim w wielkim porządku umieszczonym centralnie. Portyk, na wysokości piętra, przedzielony jest balkonem i zwieńczony uproszczonym belkowaniem oraz gładkim tympanonem z oknem termalnym. Na elewacji, w osiach kolumn, umieszczono pilastry toskańskie. Elewacje zwieńczono szerokim gzymsem, przebiegającym pod okapem. Lata zaniedbań spowodowały, że do dziś przetrwały jedynie ruiny dworu^[4][8].

W 1880 r. Eufemia Kochanowska postanowiła otoczyć nowo wybudowany dwór parkiem, który zaprojektował jej brat - Ignacy Koźmiński, podróżnik, naukowiec i miłośnik przyrody. Tworząc park wykorzystano pozostałości dawnej puszczy, dzięki czemu przetrwały tam drzewa liczące dziś ponad 200 lat: dęby, jawory, lipy i wiązy. Z inicjatywy Jana Kochanowskiego zmodyfikowano park tworząc nieistniejącą dziś altanę z drzew, wewnątrz której stał stół z kamienia młyńskiego. Kolejnych zmian dokonano w latach 30. XX w. Jan Roman Kochanowski (syn) obsadził obrzeże parku ozdobnymi drzewami, a przed gankiem posadzono dwa dęby. Aleja brzozowa prowadząca od stacji kolejowej do dworu powstała z inicjatywy matki Jana Romana. Dziś jest to fragment ulicy Sienkiewicza. W parku, na zachód od dworu, znajduje się staw. W parku rośnie osiem pomników przyrody: dąb szypułkowy, dwie lipy drobnolistne, dwa jawory, i trzy wiązy szypułkowe^[4].

• Nowy Bedoń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 292 .