Mubarak Szah
| chan Czagataidów | |
| Okres |
od marca 1266 |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Data śmierci |
po 1279 |
| Ojciec | |
| Matka | |
Mubarak Szah (ur. ? – zm. po 1279) – efemeryczny chan ułusu Czagataja, panujący od marca do września 1266 roku.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem Kara Hülëgü (1244/45–1246, 1251–1252) i Organy-katun. Jego ojciec zmarł w 1252 i regencję w jego imieniu sprawowała jego matka, dopóki władzy w ułusie Czagataja nie zdobył Ałgu (1261–1266), który ostatecznie w ramach politycznego kompromisu ożenił się z Organą. Kiedy Ałgu zmarł na przełomie 1265 i 1266, Organa doprowadziła do obwołania swojego syna chanem w Ahangaran, najwidoczniej bez autoryzacji Kubiłaja, "stąd był to pierwszy raz kiedy mongolski władca wstąpił na tron bez nominacji ze strony Wielkiego Chana"[1]. Mubarak Szah był muzułmaninem i tym samym pierwszym chanem Czagataidów wyznającym islam. Według Karsziego miał panować od marca do września 1266 roku[2].
Według Raszida ad-Dina, kiedy Kubiłaj dowiedział się, że Mubarak Szah objął władzę bez jego autoryzacji, wysłał do Azji Środkowej innego prawnuka Czagataja, Baraka, z jarłykiem ustanawiającym go wspólnym z Mubarakiem Szahem władcą ułusu. Jednak Barak początkowo ukrył jarłyk i poprosił Mubarak Szaha jedynie o zezwolenie na powrót do swoich rodzinnych posiadłości (jurty) w regionie Czaghanijan, nieopodal Termezu. Barak stopniowo zdobywał lojalność członków armii Mubarak Szaha, którzy pozostawali w ciągłym konflikcie z ludnością osiadłą znajdującą się pod opieką chana, by ostatecznie otwarcie wystąpić przeciwko niemu. We wrześniu 1266 Barak pokonał Mubarak Szaha w pobliżu Chodżentu, a następnie wygnał go pod pretekstem jakiegoś przestępstwa z rangą inspektora polowań[1][2].
Narracja Raszida ad-Dina generalnie nie znajduje potwierdzenia w oficjalnej historii dynastii Yuan (która w ogóle nie wspomina o jarłyku Kubiłaja) i jest nie do pogodzenia z datami podanymi przez Karsziego, ponieważ: "jest czymś nieprawdopodobnym by wieści o objęciu tronu przez Mubarak Szaha mogły dotrzeć do Kubiłaja, który miał na nie zareagować ustanawiając Baraka drugim władcą i że ten ostatni mógł następnie dotrzeć do Mubarak Szaha w rejonie Syr-Darii, zdobyć jego zaufanie a potem go wygnać, wszystko to na przestrzeni sześciu miesięcy. (Według Wassafa sama podróż z terytoriów Kubiłaja do terytoriów Kajdu zajmowała sześć miesięcy)"[2]. Wydaje się, że Barak przybył do Azji Środkowej wcześniej, być może w roku 1263, kiedy to według Historii Yuan jego żołnierze mieli z rozkazu Kubiłaja otrzymać 129 brakujących im koni. Trudno jednoznacznie ustalić, czy Barak otrzymał jarłyk od Kubiłaja, jednak w świetle jego natychmiastowego buntu przeciwko temu ostatniemu niezwłocznie po wygnaniu Mubarak Szaha wydaje się, że dekret Wielkiego Chana nie odegrał decydującej roli w zmianie władzy w ułusie[3].
Według Raszida ad-Dina Mubarak Szah miał być jednym z pierwszych, którzy w roku 1271 uznali władzę Kajdu (1271-1301), jednak już wkrótce potem syn Kara Hülëgü przeszedł na stronę ilchana Abaki (1265–1282)[4]. Ten ustanowił go przywódcą mających siedziby na terenie dzisiejszego Afganistanu Mongołów Kara'unas. Nie zapobiegło to jednak łupieżczym najazdom Kara'unas na tereny Iranu, podejmowanym często we współdziałaniu z Czagataidami. Zimą 1278/1279 roku Kara'unas urządzili rajd na terytoria Kermanu i Farsu, jednak w drodze powrotnej latem 1279 roku zostali oblężeni przez ścigającego ich Arguna (1284–1291) w mieście Sistan (dzis. Zarandż) i ostatecznie musieli się poddać. Mubarak Szah dostał się wówczas do niewoli i 12 sierpnia 1279 roku wraz z innymi przywódcami Kara'unas złożył hołd Abace. O jego dalszych losach nic nie wiadomo, jednak pomimo jego zachowania ilchan mianował następnym przywódcą Kara'unas jego syna[5][6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Barthold 1962 ↓, s. 125.
- ↑ a b c Biran 1997 ↓, s. 24.
- ↑ Biran 1997 ↓, s. 24-25.
- ↑ Biran 1997 ↓, s. 32.
- ↑ J.A. Boyle: Dynastic and Political History of the Īlkhans. W: J.A. Boyle (ed.): The Cambridge history of Iran. Volume 5. The Saljuq and Mongol Periods. Cambridge: Cambridge University Press, 1968, s. 362-363. ISBN 978-0-521-06936-6.; Michal Biran: The Ögödeid and Chaghadaid Realms. W: Nicola DiCosmo, Allen J. Frank, Peter B. Golden: The Cambridge History of Inner Asia: The Chinggisid Age. Cambridge: Cambridge University Press, 2009, s. 52. ISBN 0-521-24304-1.
- ↑ Atwood 2004 ↓, s. 447.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Christopher P. Atwood: Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire. New York: Facts on File, Inc., 2004. ISBN 978-1-4381-2922-8.
- Wilhelm Barthold: Four Studies on the History of Central Asia. Volume I. Leiden: Brill, 1962.
- Michal Biran: Qaidu and the Rise of the Independent Mongol State in Central Asia. Richmond: Curzon Press, 1997. ISBN 0-7007-0631-3.
- Michal Biran: The Ögödeid and Chaghadaid Realms. W: Nicola DiCosmo, Allen J. Frank, Peter B. Golden: The Cambridge History of Inner Asia: The Chinggisid Age. Cambridge: Cambridge University Press, 2009. ISBN 0-521-24304-1.
- J.A. Boyle: Dynastic and Political History of the Īlkhans. W: J.A. Boyle (ed.): The Cambridge history of Iran. Volume 5. The Saljuq and Mongol Periods. Cambridge: Cambridge University Press, 1968. ISBN 978-0-521-06936-6.