Mikroagresja

Mikroagresja – wyrażenie określające przypadki powszechnych świadomych i nieświadomych wypowiedzi i zachowań, które komunikują wrogie, obraźliwe bądź negatywne postawy wobec historycznie marginalizowanych grup^[1]. Mikroagresje są uznawane za szkodliwe^[2], jako że powtarzają i utrwalają negatywne stereotypy^[3].

Wyrażenie zostało ukute w 1970 przez psychiatrę Chestera M. Pierce’a z Uniwersytetu Harvarda, który regularnie bywał świadkiem obelg i zniewag kierowanych przez nieczarnych Amerykanów do Afroamerykanów^[1][4][5][6].

Na początku XXI wieku wyrażenie to było stosowane w przypadku okazjonalnej degradacji jakiejkolwiek społecznie marginalizowanej grupy, włączając w to społeczność LGBT, ludzi żyjących w ubóstwie oraz osób z niepełnosprawnościami^[7]. Psycholog Derald Wing Sue definiuje mikroagresje jako „krótkie, codzienne interakcje wysyłające poniżające komunikaty do pewnych osób ze względu na ich przynależność grupową”. Osoby, które w taki sposób komunikują, mogą mieć dobre intencje i być nieświadome potencjalnego wpływu ich słów na odbiorcę^[8].

Mikroagresje to codzienne pytania, komentarze, zachowania^[9], które odnoszą się do różnych elementów tożsamości takich jak tożsamość płciowa, płeć biologiczna, orientacja seksualna, rasa, grupa etniczna, niepełnosprawność i inne cechy prawnie chronione. Komunikaty te i działania oparte są na negatywnych, krzywdzących stereotypach. Uważane jest, że wywodzą się z nieuświadomionych uprzedzeń i przekonań, które mogą przejawiać się świadomie bądź nieświadomie w codziennej komunikacji werbalnej^[10]. Mimo że tego typu komunikacja zazwyczaj wydaje się nieszkodliwa dla obserwatorów, jest postrzegana jako forma ukrytego rasizmu lub codziennej dyskryminacji^[11].

Są one trudne do wykrycia przez członków kultury dominującej^[12], jako że często nie mają one na celu wyrządzenia krzywdy. Jednak mogą sprawić, że ludzie, do których są adresowane komunikaty, poczują się niebezpiecznie i/lub niekomfortowo^[3]. Mikroagresje mogą wydawać się nieistotne w danym momencie, ale z czasem mają negatywny wpływ na zdrowie psychiczne odbiorców. W analizie przeprowadzonej przez dr Monnicę T. Williams z Uniwersytetu Ottawskiego dowiedziono, że mikroagresje w miarę upływu czasu same w sobie mogą być traumatyzujące^[13].

Opierając się na taksonomiach Sue i innych^[3] oraz rozbudowując je, możemy wyróżnić następujące kategorie mikroagresji:

• poczucie niewidzialności ze względu na rasę,
• bycie podejrzanym/ą o działalność o charakterze przestępczym,
• bycie uprzedmiotowioną seksualnie,
• bycie postrzeganym/ą jako osoba z niskim potencjałem albo członek/członkini niepożądanej kultury,
• bycie obcym/ą i nie wpasującym/ą się,
• doświadczenie pominięć środowiskowych^[13].

Wielu uczonych i komentatorów społecznych krytykowało pojęcie mikroagresji za brak naukowych podstaw, zbytnie poleganie na subiektywnych dowodach i promowanie psychologicznej wątłości. Krytycy twierdzą, że unikanie zachowań interpretowanych jako mikroagresje ogranicza wolność jednostki i prowadzi do emocjonalnego samookaleczania, oraz że angażowanie autorytetów w celu zwalczania mikroagresji (np. Cancel culture^[14]) może prowadzić do zaniku umiejętności potrzebnych do mediacji własnych sporów^[15]. Niektórzy argumentują, że skoro wyrażenie mikroagresja używa języka odnoszącego się do przemocy w celu opisania słownych zachowań, to może być ono nadużywane do wyolbrzymiania krzywdy i w rezultacie prowadzić do zwiększenia wiktymizacji^[16].

D.W. Sue, który spopularyzował pojęcie mikroagresji, wyraził wątpliwości wobec sposobu, w jaki ten koncept jest używany: „Byłem zaniepokojony, że ludzie używają przykładów wyrwanych z kontekstu i nie stosują ich w przykładny sposób, lecz w sposób każący”. W nowej edycji książki z Lisa Spanierman z 2020 i książce stworzonej wraz z doktorantami z 2021 D.W. Sue wprowadził pojęcie „mikrointerwencji” jako potencjalne rozwiązanie przypadków mikroagresji^[17][18].