[go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Maria Bohun

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maria Bohun
Ilustracja
Wizerunek herbu
hrabina Derby
Okres

od 1380/1381
do 1394

Jako żona

Henryka IV

Poprzedniczka

Konstancja kastylijska

Następczyni

Małgorzata Beaufort

Dane biograficzne
Dynastia

Bohunowie

Data urodzenia

1369/1370

Data i miejsce śmierci

4 lipca 1394
Peterborough

Miejsce spoczynku

St. Mary de Castro w Leicesterze

Ojciec

Humphrey Bohun

Matka

Joan FitzAlan

Mąż

Henryk z Bolingbroke

Dzieci

Edward
Henryk V
Tomasz
Jan
Onufry
Blanka
Filipina

Odznaczenia
Order Podwiązki (Wielka Brytania)

Maria (de) Bohun[a], Maria z Herefordu[b] (ur. 1369/1370, zm. 4 lipca 1394 w Peterborough) – współdziedziczka ostatniego męskiego przedstawiciela linii Bohunów z Herefordu, hrabina Derby w latach 1380/1381–1394 jako żona Henryka z Bolingbroke, późniejszego króla Anglii Henryka IV, który objął tron po jej śmierci.

Rekordzistka wśród członkiń angielskiej rodziny panującej jako najmłodsza pierworódka w historii monarchii. Matka dwojga koronowanych władców: Henryka V, uznawanego za jednego z największych angielskich królów i bohatera narodowego[1] oraz królowej Norwegii, Danii i Szwecji Filipiny.

Zaliczana do grona znaczących angielskich mecenasów sztuki i bibliofilów swojej epoki.

Pochodzenie

[edytuj | edytuj kod]

Maria pochodziła z arystokratycznego rodu anglonormańskiego Bohunów (Bounów), których pierwotne gniazdo rodowe prawdopodobnie znajdowało się w zachodniej Normandii, na terytorium obecnego departamentu Manche[2].

Nazwisko rodowe Marii w średniowieczu zapisywano jako Bohun, Boun, Boum[3][4] albo Bohoun[5]. W literaturze przedmiotu używa się trzech zapisów miana hrabiny Derby: Maria Bohun[c], Maria de Bohun[d] lub Maria z Bohun[e].

Maria była młodszą córką i współdziedziczką hrabiego Northampton, Herefordu i Essexu Humphreya. Jej matką była pochodząca z rodu FitzAlanów Joan, córka hrabiego Arundel i Surrey[6][7].

Po mieczu Maria Bohun pochodziła od angielskiego króla Edwarda I[f]. Po kądzieli była potomkinią angielskiego króla Henryka III[g]

Małżeństwo

[edytuj | edytuj kod]

W roku 1380 lub 1381[8], prawdopodobnie w miesiącach zimowych[9], Maria poślubiła królewskiego wnuka Henryka z Bolingbroke[h]. Najwcześniejszym możliwym terminem zawarcia związku jest lipiec 1380, najpóźniejszym luty 1381[10][11], ponieważ Maria z pewnością była żoną Henryka z Bolingbroke na początku marca, co potwierdza dokument jej teścia[i].

W momencie zawierania małżeństwa Maria zaliczała się do najlepszych partii w kraju jako druga w kolejności najbardziej zamożnych dziedziczek[12].

Potomstwo

[edytuj | edytuj kod]

Biorąc ślub z młodocianym hrabią Derby, Maria Bohun miała nie więcej niż 11 lat, a prawdopodobnie zaledwie 10 lat[9]. Mimo że nie osiągnęła wieku sprawnego, związek został wkrótce dopełniony, a Maria zaszła w ciążę[13]. Hrabina Derby uważana jest za najmłodszą matkę w historii brytyjskich rodów królewskich[14]. Swoje pierwsze dziecko urodziła w wieku zaledwie 11 lub 12 lat[15][16]. Narodzony w kwietniu 1382 syn nie przeżył jednak okresu niemowlęcego[j].

Najstarszy syn hrabiny Derby, który przeżył dzieciństwo, urodzony po 5-letniej przerwie Henryk z Monmouth[k], objął tron angielski po śmierci ojca jako Henryk V w roku 1413. Wszyscy młodsi synowie osiągnęli wyższe godności państwowe i otrzymali tytuły książęce. Obie córki Marii Bohun poślubiły władców kontynentalnych, co wówczas było raczej wyjątkowe wśród członkiń angielskiej rodziny królewskiej[9].

Działalność

[edytuj | edytuj kod]
Maria Bohun przed Madonną z Dzieciątkiem w Psałterzu i Godzinkach Bohunów ze zbiorów Biblioteki Bodlejańskiej.

Podtrzymując patronackie tradycje Bohunów z Herefordu i FitzAlanów z Arundel, Maria była mecenasem sztuki i bibliofilem, podobnie jak jej ojciec, matka i siostra Eleonora, księżna Gloucester. Posiadała takie dzieła jak francuskie romanse dworskie, m.in. przechowywany w Bibliotece Brytyjskiej i ozdobiony jej herbami Lancelot du Lac (Lancelot z Jeziora)[17], psałterze, godzinki i oficja.

Jeden z manuskryptów Marii odziedziczyła jej młodsza córka Filipina, królowa trzech państw skandynawskich[18]. Rękopis ten, znany jako Godzinki Marii Bohun, przechowywany jest w Kongelige Bibliothek w Kopenhadze[19].

Inny rękopis posiadała zapewne jej starsza córka, palatynowa reńska Blanka. Psałterz ten drogą dziedziczenia przeszedł na własność jednej z palatynówien, margrabiny badeńskiej Elżbiety, dzięki której na początku XVI w. trafił do klasztoru cysterek w Baden, gdzie jest obecnie przechowywany[20][21].

Wizerunek hrabiny Derby zachował się na jednej z kart przechowywanego w Bibliotece Bodlejańskiej modlitewnika należącego do Bohunów. Wykonana około 1380 miniatura przedstawia klęczącą przed Marią z Dzieciątkiem i polecaną jej przez patronkę św. Marię Magdalenę dziewczynę w stroju dekorowanym motywami heraldycznymi, które wskazują na związki z angielską rodziną królewską i rodem Bohunów[22].

W roku 1388 wraz ze swoją ciotką, hrabiną Kentu Alice FitzAlan, została zaliczona w poczet dam Orderu Podwiązki[23].

Śmierć i pochówek

[edytuj | edytuj kod]
XIX-wieczne przedstawienie pozostałości leicesterskiej kolegiaty St. Mary de Castro (przed wiktoriańską restauracją), w której pochowano Marię Bohun.

Dnia 4 lipca 1394[l] w zamku w Peterborough Maria Bohun zmarła w połogu po urodzeniu młodszej córki Filipiny[24][25][26]. Datę miesięczną i powód zgonu oraz miejsce pochówku hrabiny Derby podała m.in. kronika opactwa westminsterskiego: Item circa principium mensis Julii obiit comitissa Derbeye in puerperio, et aput Leycestr’ est sepulta[27].

Hrabina Derby została pochowana 6 lipca w mauzoleum Lancasterów w kościele kolegiackim St. Mary de Castro w Leicesterze[28][29]. Z rachunków królewskich wynika, że zaraz po wstąpieniu na tron Henryk V ozdobił istniejący już nagrobek matki, fundując figurę przedstawiającą Marię Bohun wraz z dekoracją heraldyczną. W latach 30. XVI w. mauzoleum i znajdujący się w nim nagrobek Marii Bohun zostały opisane przez królewskiego antykwariusza Johna Lelanda[30].

Kolegiata St. Mary de Castro została zdewastowana i częściowo rozebrana przed rokiem 1690, a znajdujące się w niej pochówki uległy zniszczeniu[31]. Niekiedy w literaturze przedmiotu podawana jest jednak informacja, że szczątki Marii Bohun zostały przeniesione do kaplicy szpitalnej Trinity Hospital w mieście Leicester[26][7].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Standardowa wersja nazwiska rodowego, używana obecnie. W okresie życia Marii Bohun było tylko jedną z kilku form zapisu jej nazwiska rodowego, pierwotnie odmiejscowego, być może od niezidentyfikowanej normańskiej miejscowości Bohon. Człon Bohon zachował się jedynie w nazwach parafii Saint-Georges-de-Bohon i Saint-André-de-Bohon, znajdujących się w gminie Carantan. J. E. Jackson, Monkton Farley Priory, “The Wiltshire Archaeological and Natural History Magazine”, 4, 1854, s. 282, przyp. 1; Regesta regum Anglo-Normannorum. The Acta of William I 1066-1087, wyd. David Bates, Oxford: Oxford University Press, 1998, s. 636, 1055; K. S. B. Keats-Rohan, Domesday People. A Prosopography of Persons Occurring in English Documents 1066-1166, Woodbridge: The Boydell Press, 1999, s. 70, 272.
  2. ↑ Określenie odmiejscowe, związane z posiadłościami ojca, ostatniego męskiego przedstawiciela linii władającej Herefordem. Np. The Memoirs of Philippe de Commines, Lord of Argenton, wyd. Andrew Richard Scoble, London: Henry G. Bohn, 1855, s. 12; Carl Martin Friedländer, Chronology of general history, tł. John Chambers, London: Charles H. Law, 1849, s. 93.
  3. ↑ Standardowy zapis angielskich nazwisk, w tym również nazwisk rodowych członków najwyższej arystokracji z okresu średniowiecza (Neville zamiast de Nevill, Beauchamp bez de itd.). Np. Plantagenet, [w:] Encyklopedyja powszechna, t. XX, Warszawa: S. Orgelbrand, 1863, s. 803; Joachim Ehlers, Der Hundertjährige Kriegs, C.H.Beck, 2012, s. 115; Alastair Dunn, The Politics of Magnate Power in England and Wales 1389-1413, s. 30, 35, 195.
  4. ↑ Zapis francuski, stosowany również w tekstach łacińskich. Np. Маrу [Maria] de Bohun, [w:] Biographical Index of the Middle Ages, red. Mira Bell, Steffen Engelhardt, Flavio Redlich, Maria Zieglmaier, München: K. G. Saur Verlag, 2008, s. 748.
  5. ↑ (Mary of Bohun) Etymologia nazwiska ze wskazaniem na hipotetyczne gniazdo rodowe, tj. trudną do identyfikacji miejscowość o nazwie Bohun (Bohon). Np. Dale E. Landon, Henry IV, [w:] Dictionary of World Biography, t. II The Middle Ages, red. Frank N Magill, Alison Aves, Oxon-New York: Routlege, 1998, s. 457.
  6. ↑ Ojciec Marii był wnukiem królewny Elżbiety, najmłodszej córki Edwarda I, która w roku 1302 poślubiła Humphreya Bohuna, hrabiego Herefordu i Essexu. J. S. Hamilton, Bohun, Humphrey (VII) de, fourth earl of Hereford and ninth earl of Essex (c.1276–1322), [w:] Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004.
  7. ↑ Matka Marii była córką Eleonory z dynastii Plantagenetów, hrabianki Leicester, prawnuczki króla Henryka III. Fitzalan, Alice (1352–1416), [w:] Women in World History. A Biographical Encyclopedia, red. Anne Commire, Detroit-New York-London-Boston: Gale Group, 2000, s. 570.
  8. ↑ Określenie pochodzące od miejsca urodzenia (zamku Bolingbroke w hrabstwie Lincoln), zapisywane jako Henricus de Bolingbroke, w XIX i XX w. Henry de Bolingbroke, Henry of Bolingbroke lub Henry Bolingbroke. James Raine, The historians of the church of York and its archbishops, t. II, Nendeln (Liechtenstein): Kraus reprint 1965, s. 429; Account of Bolingbroke Castle, co. Lincoln, „Gentleman’s Magazine and Historical Review”, October 1821, s. 305; Marie Louise Bruce, The usurper king. Henry of Bolingbroke 1366-99, London: The Rubicon Press, 1998, s. 1; Bryan Bevan, Henry IV, London: The Rubicon Press, 1994, s. 1–7, 163.
  9. ↑ Polecenie zapłaty należności za wyroby jubilerskie wykonane przez londyńskiego złotnika, ofiarowane przez Jana z Gandawy oraz jego córkę Filipinę Marii hrabinie Derby jako prezenty z okazji jej ślubu, m.in. za cenny rubin (6 marca 1381). James Endell, Henry of Monmouth, t. I, London: Richard Bentley, 1838, s. 8, przyp. 1.
  10. ↑ W rachunkach księcia Lancaster, teścia Marii, znajdują się zapisy dotyczące wypłaty pieniędzy dla przynoszącego wieść o narodzinach wnuka posłańca (16 kwietnia 1382) oraz położnicy i mamki dziecka (18 kwietnia). The birth of Mary de Bohun’s first child, 1382, [w:] Women of the English Nobility and Gentry 1066-1500, red. Jennifer C. Ward, Manchester: Manchester University Press, 1995, s. 69–70.
  11. ↑ Odmiejscowa forma przezwiskowa, pochodząca od miejscowości urodzenia (zamku Monmouth w południowej Walii). James Endell, Henry of Monmouth, t. I, London: Richard Bentley, 1838, s. 1–2. Bryan Bevan, Henry IV, London: The Rubicon Press, 1994, s. 13.
  12. ↑ Data śmierci Marii Bohun niekiedy podawana jest w literaturze jako 4 czerwca, jest to jednak dzień narodzin jej najmłodszego dziecka. Natomiast hrabina Derby zmarła miesiąc później, co potwierdza m.in. zapiska z 1406 r. dotycząca odprawiania egzekwii w rocznicę jej śmierci właśnie 4 lipca. Alison Weir, Katherine Swynford. The Story of John of Gaunt and His Scandalous Duchess, London: Vintage Books, 2012, s. 347, przyp. 6.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Carole Levin, Henry V, [w:] Historical Dictionary of Late Medieval England 1272-1485, red. Ronald H. Fritze, William Baxter Robison, Westport: Greenwood Press, 2002, s. 249; Keith Dockray, Henry V, Stroud: Tempus, 2004, s. 49, 61–63.
  2. ↑ Lewis C. Loyd, The Origins of Some Anglo-Norman Families, Leeds: The Harleian Society, 1951, s. 16.
  3. ↑ Cartae ad Waldense Coenobium in agro Essexiensi spectantes (Walden Abbey), [w:] Monasticon Anglicanum. A history of the abbies and other monasteries, hospitals, frieries, and cathedral and collegiate churches, with their dependencies, in England and Wales, wyd. William Dugdale, t. IV, London: T. G. March, 1849, s. 139–141.
  4. ↑ Documents and records illustrating the history of Scotland and the transactions between the Crowns of Scotland and England, wyd. Francis Palgrave, t. I, London: G. Eyre & A. Spottiswoode, 1837, s. 58, 84, 209, 387.
  5. ↑ The Westminster Chronicle 1381-1394, wyd. Leonard Charles Hector, Barbara F. Harvey, Oxford: Clarendon Press, 1982, s. 192, 520.
  6. ↑ Sharon D. Michalove, Books and Readings, [w:] Historical Dictionary of Late Medieval England 1272-1485, red. Ronald H. Fritze, William Baxter Robison, Westport: Greenwood Press, 2002, s. 65.
  7. ↑ a b Przemysław Jaworski, Królowe i królowie Wielkiej Brytanii. Od Egberta do Elżbiety II – wszyscy władcy Wielkiej Brytanii, Gdynia: Wydawnictwo Novae Res, 2018, s. 306.
  8. ↑ Douglas L. Biggs, Henry IV, [w:] Historical Dictionary of Late Medieval England 1272-1485, red. Ronald H. Fritze, William Baxter Robison, Westport: Greenwood Press, 2002, s. 246.
  9. ↑ a b c Lucy Freeman Sandler, The Lichtenthal Psalter and the manuscript patronage of the Bohun family, London: Harvey Miller Publishers, 2004, s. 11.
  10. ↑ The marriage of Mary de Bohun, 1380-1381, [w:] Women of the English Nobility and Gentry 1066-1500, red. Jennifer C. Ward, Manchester: Manchester University Press, 1995, s. 21, przyp. 21.
  11. ↑ Christopher Allmand, The Making of a Prince. The Finances of 'the young lord Henry’ 1386-1400, [w:] Henry V. New Interpretations, red. Gwilym Dodd, Woodbridge: The Boydell Press, 2013, s. 15 i przyp. 18. Według autora ślub miał miejsce właśnie w lutym.
  12. ↑ Dale E. Landon, Henry IV, [w:] Dictionary of World Biography, t. II The Middle Ages, red. Frank N. Magill, Alison Aves, Oxon-New York: Routlege, 1998, s. 457.
  13. ↑ Lynn Staley, ‘Pearl’ and the Continggencies of Love and Piety, [w:] Medieval Literature and Historical Inquiry. Essays in Honor of Derek Pearsall, red. David Aers, Cambridge: D. S. Brewerl, 2000, s. 101.
  14. ↑ The Royal Book of Records, [w:] Mike Ashley, The Mammoth Book of British Kings and Queens, New York: Carroll & Graf Publishers, 1998. Maria Bohun zajmuje pierwsze miejsce w kategorii The Youngest Parents mimo przypisania jej zbyt zaawansowanego wieku (13 lat). Druga w kolejności wśród kobiet należących do rodziny królewskiej jest Małgorzata Beaufort, następna po Marii hrabina Derby (13 lat i 7 miesięcy).
  15. ↑ Kim M. Philips, Medieval Maidens. Young Women and Gender in England c.1270-c.1540, Manchester-New York: Manchester University Press, s. 25; Christopher T. Allmand, Henry V, London: The Historical Association, 1968 – Według autora Maria była w wieku 11 lub 12 lat.
  16. ↑ The marriage of Mary de Bohun, 1380-1381, [w:] Women of the English Nobility and Gentry 1066-1500, red. Jennifer C. Ward, s. 21, przyp. 21. Pewność co do osiągnięcia przez Marię dojrzałości w ówczesnym systemie prawnym istnieje dopiero dla lat 1383–1384.
  17. ↑ MS Royal 20. D. IV. The Old Royal Library, red. Thomas Julian Brown, Margaret Scheale, London: British Museum, 1957.
  18. ↑ Sharon D. Michalove, Books and Reading, [w:] Historical Dictionary of Late Medieval England 1272-1485, red. Ronald H. Fritze, William Baxter Robison, Westport: Greenwood Press, 2002, s. 65.
  19. ↑ MS Thott 547. Lucy Freeman Sandler, Gothic Manuscripts 1285-1385, London: Harvey Miller Publishers, 1986, s. 63.
  20. ↑ Baden-Baden, archiwum opactwa Lichtenthal, Ms 2. Lucy Freeman Sandler, The Lichtenthal Psalter and the manuscript patronage of the Bohun family, London: Harvey Miller, 2004, s. 152.
  21. ↑ Maidie Hilmo, Lucy Freeman Sandler 'The Lichtenthal Psalter and the manuscript patronage of the Bohun family’ London-Turnhout H.Miller-Brepolis 2004 [recenzja pracy], Mediaevistik, 20, 2007, s. 517.
  22. ↑ Caroline Barron, Dillian Gordon, Caroline Elam, Lisa Monnas, The Regal Image of Richard II and the Wilton Diptych, London: Harvey Miller Publishers, 1997, s. 143, 356.
  23. ↑ Hugh E. L. Collins, The Order of the Garter 1348-1461. Chivalry and Politics in Late Medieval England, Oxford: Clarendon Press, 2000, s. 101.
  24. ↑ Alison Weir, Katherine Swynford. The story of John of Gaunt and his scandalous duchess, London: Vintage Books, 2012, s. 347, przyp. 6.
  25. ↑ Sir James Henry Ramsay, Lancaster and York. A Century of English History (A.D. 1399-1485), Oxford: Clarendon Press, 1892, s. 158.
  26. ↑ a b Kenneth James Panton, Historical Dictionary of the British Monarchy, Plymouth: Scarecrow Press, 2011, s. 571.
  27. ↑ The Westminster Chronicle 1381-1394, wyd. Leonard Charles Hector, Barbara F. Harvey, Oxford: Clarendon Press, 1982, s. 520.
  28. ↑ Roy Millward, A History of Leicestershire and Rutland, Chichester: Phillimore & Company, 1980, s. 50.
  29. ↑ Sir James Henry Ramsay, Lancaster and York. A Century of English History (A.D. 1399-1485), Oxford: Clarendon Press, 1892, s. 158, przyp. 7.
  30. ↑ Issues of the Exchequer, wyd. John Newport, wyd. Frederick Devon, London: 1837, s. XCVIII oraz przyp. 2.
  31. ↑ John Curtis, A Topographical History of the County of Leicester, London: W. Hextall, 1831, s. 104–105.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Bryan Bevan: Henry IV. London: The Rubicon Press, 1994, s. 7–8, 14, 23, 26–27, 29, 34–37, 123. ISBN 0-312-11696-9.
  • Marie Louise Bruce: The Usurper King. Henry of Bolingbroke 1366-99. London: The Rubicon Press, 1998, s. 24–25, 44–45, 92, 104, 107–108, 124–126, 165,188. ISBN 0-948695-62-5.
  • Jeremy Catto: The Prayers of the Bohuns. W: Peter R. Coss, Christopher Tyerman: Soldiers, nobles and gentleman. Essays in honour of Maurice Keen. Woodbridge: The Boydell Press, 2009, s. 117, 120, 122. ISBN 978-1-84383-486-1.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Bohun&oldid=72277417”