Marantowate

Marantowate
	; Maranta leucoeneura
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	imbirowce
Rodzina	marantowate
	Nazwa systematyczna
	Marantaceae Petersen in Engl. & Prantl; Nat. Pflanzenfam., II, 6: 33. Oct 1888, nom. cons.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Marantowate (Marantaceae) – rodzina roślin jednoliściennych z rzędu imbirowców (Zingiberales), blisko spokrewniona z siostrzanymi paciorecznikowatymi, od których oddzieliła się ok. 79 milionów lat temu^[3]. Wyróżnianych jest w jej obrębie ok. 550 gatunków zaliczanych do 31 rodzajów^[2]. Rośliny te rosną w wilgotnych lasach równikowych strefy tropikalnej, na kontynentach amerykańskich sięgając także obszarów pod wpływem ciepłego klimatu umiarkowanego. Największe znaczenie ekonomiczne ma maranta trzcinowa dostarczająca jadalnego kłącza bogatego w skrobię. Jadalne są poza tym kłącza i kwiatostany innych gatunków z rodzaju Maranta i Geoppertia. Niektóre gatunki dostarczają surowca plecionkarskiego (gł. Ischnosiphon, Marantochloa i Schumannianthus. Bardzo liczne gatunki i odmiany uprawne rozpowszechnione są jako ozdobne, w klimacie umiarkowanym jako rośliny doniczkowe^[3].

Morfologia

Pokrój: byliny o podziemnych kłączach okrytych łuskami i rozgałęziających się sympodialnie. U niektórych gatunków są bogate w skrobię. Rodzina obejmuje zarówno drobne rośliny tworzące przyziemne rozety liści, jak i okazałe, tworzące nadziemny pęd i osiągające kilka m wysokości. U niektórych gatunków pędy są rozgałęzione, są też przedstawiciele należący do lian^[4]. Pędy nadziemne przypominają bambusy ze względu na zgrubiałe węzły i zachowane suche pochwy liści^[3].

Liście: Duże, często w wielu odcieniach zieleni, wielobarwne i wzorzyste. Wyrastają ułożone na pędach w dwóch rzędach, przy czym u niskich roślin skupiają się zwykle u ich nasady, a u wysokich pojawiają się w nieregularnych odstępach^[4]. Liście są ogonkowe (u niektórych gatunków ogonka brak), u nasady z pochwą liściową obejmującą łodygę^[3]. Cechą charakterystyczną rodziny jest posiadanie na końcach ogonków liściowych zgrubiałych i miękko owłosionych tzw. poduszek stawowych^[4]. Blaszka liściowa jest całobrzega, z wyraźną centralną żyłką przewodzącą i wygiętymi żyłkami drugiego rzędu^[3].

Kwiaty: Wyrastają na końcach pędów kwiatowych pojedynczo w kątach podsadek lub skupione w wiechowate^[4], wierzchotkowate, czasem kłosokształtne kwiatostany proste i złożone^[3]. Kwiaty są obupłciowe i asymetryczne. Trzy listki zewnętrznego okółka okwiatu są wolne, ale trzy listki okółka wewnętrznego są zrośnięte ze sobą oraz pręcikiem i prątniczkami, przynajmniej u nasady^[3]. Tylko jeden pręcik jest płodny i ma pojedynczy woreczek pyłkowy. Pozostałe pręciki są płonne. Trzy prątniczki z zewnętrznego okółka wykształcają się na kształt płatków kwiatu lub są silnie zredukowane. Obok płodnego pręcika okółka wewnętrznego, dwa pozostałe prątniczki są zmodyfikowane – jeden ma kształt kapturkowaty, a drugi jest tęgi i mięsisty. Zalążnia jest dolna i trójkomorowa, przy czym dwie z komór ulegają zwykle redukcji i są płonne^[3]. Pojedyncza, silnie zakrzywiona szyjka słupka ukryta jest w kapturku tworzonym przez prątniczek. Podczas odwiedzin kwiatu przez pszczołę szyjka słupka prostuje się zbierając pyłek. Po zebraniu przez owada nektaru wydostając się z kwiatu zbiera on jego pyłek, który wcześniej wysypuje się do zagłębienia na słupku^[4].

Owoce: Torebki zawierające od 1 do 3 nasion, otwierające się szczelinami, czasem z mięsistą okrywą^[4].

Systematyka

Pozycja i podział rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina marantowatych jest siostrzana dla rodziny paciorecznikowatych w obrębie rzędu imbirowców (Zingiberales) należących kladu jednoliściennych (monocots)^[2].

imbirowce

bananowate Musaceae

helikoniowate Heliconiaceae

	strelicjowate Streliziaceae

	Lowiaceae

	paciorecznikowate Cannaceae

	marantowate Marantaceae

	imbirowate Zingiberaceae

	kostowcowate Costaceae

Pozycja w systemie Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa Zingiberidae Cronquist, nadrząd Zingiberanae Takht. ex Reveal, rząd imbirowce (Zingiberales Griseb.), rodzina marantowate Marantaceae Petersen in Engl. & Prantl)^[5].

Wykaz rodzajów^[6]

Afrocalathea K.Schum.
Calathea G.Mey. – kalatea
Ctenanthe Eichler
Donax Lour.
Goeppertia Nees
Halopegia K.Schum.
Haumania J.Leonard
Hylaeanthe A.M.E.Jonker & Jonker
Hypselodelphys (K.Schum.) Milne-Redh. (syn. Trachyphrynium K.Schum.)
Indianthus Suksathan & Borchs.
Ischnosiphon Korn. (syn. Hymenocharis Salisb.)
Maranta L. (syn. Koernickanthe L.Andersson) – maranta
Marantochloa Brongn. ex Gris (syn. Clinogyne K.Schum., Ataenidia Gagnep.)
Megaphrynium Milne-Redh.
Monophyllanthe K.Schum.
Monotagma K.Schum.
Myanmaranthus Nob.Tanaka, Suksathan & K.Armstr.
Myrosma L.f.
Phrynium Willd. (syn. Monophrynium K.Schum., Phacelophrynium K.Schum.)
Pleiostachya K.Schum.
Sanblasia L.Andersson
Saranthe (Regel & Korn.) Eichler (syn. Ctenophrynium K.Schum.)
Sarcophrynium K.Schum.
Schumannianthus Gagnep.
Stachyphrynium K.Schum.
Stromanthe Sond. – stromante
Thalia L.
Thaumatococcus Benth.
Trachyphrynium Benth. (syn. Hytophrynium K.Schum., Hybophrynium K.Schum., Bamburanta L.Linden)

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-02-27] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 189-190. ISBN 978-1-84246-634-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 438-439. ISBN 83-7079-779-2.
↑ Crescent Bloom: Marantaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-17]. (ang.).
↑ Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-02-27] (ang.).

[maarten-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 189-190. ISBN 978-1-84246-634-6.

[encyk-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 438-439. ISBN 83-7079-779-2.

[A-5] Crescent Bloom: Marantaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-17]. (ang.).

[kew-6] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]