Monaster Vitovnica
Cerkiew monasterska | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Kościół | |
Rodzaj klasztoru | |
Eparchia | |
Typ monasteru |
męski |
Obiekty sakralne | |
Cerkiew |
Zaśnięcia Matki Bożej |
Styl |
serbski |
Materiał budowlany | |
Położenie na mapie Serbii | |
44°22′43″N 21°32′38″E/44,378611 21,543889 |
Monaster Vitovnica, Манастир Витовница – serbski klasztor prawosławny w jurysdykcji eparchii braniczewskiej Serbskiego Kościoła Prawosławnego, położony 10 kilometrów na wschód od Petrovaca na Mlavi. Główna cerkiew monasterska nosi wezwanie Zaśnięcia Matki Bożej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Założenie
[edytuj | edytuj kod]Monaster został zbudowany w 1291 r. przez serbskiego króla Stefana Milutina, po zwycięstwie nad bułgarskimi bojarami Dyrmanem i Kudelinem, którzy wyparli Węgrów z ziemi braniczewskiej i utworzyli własne księstwo braniczewskie. Węgrzy próbowali je zlikwidować w 1285 r., lecz ponieśli porażkę. Po nich próbował tego dokonać także Stefan Dragutin – z podobnym skutkiem, był więc zmuszony poprosić o pomoc swojego brata Milutina. Ich zjednoczone siły złamały opór Drmana i Kudelina i zajęły całe terytorium Braniczewa, znajdującego się od tamtej pory w państwie serbskim[1]. Monaster Vitovnica został wzniesiony jako wotum dziękczynne za to zwycięstwo[2].
Monaster w XVI wieku
[edytuj | edytuj kod]Monaster dość często jest wspominany od wieku XVI, zarówno w źródłach serbskich, jak i tureckich. Według tureckiego spisu ludności z 1537 r. mieszkało w nim trzech mnichów, a monaster płacił wysoki podatek, co oznaczało, że w tamtych czasach najprawdopodobniej był dobrze sytuowany finansowo[3]. Według tureckiego spisu ludności z 1578 r. w monasterze mieszkało sześciu mnichów. Z I poł. wieku XVI pochodzi Ewangelia Vitovnicka – rękopiśmienny Ewangeliarz umieszczony w 1557 r. w pozłacanej srebrnej oprawie. Ewangelię pisano czarnym atramentem, a ważniejsze części wyróżniono roztopionym złotem. Ornamentyka i inicjały zostały wykonane w złotym, niebieskim, czerwonym i zielonym kolorze, a zdania były oddzielane złotymi kropeczkami[4]
Ewangelia Vitovnicka znajduje się dziś w Muzeum Serbskiej Cerkwi Prawosławnej w Belgradzie pod numerem inwentarzowym 355.
Monaster w XVII wieku
[edytuj | edytuj kod]Losy monasteru w wieku XVII można prześledzić na podstawie informacji zawartych w tam napisanych książkach. Niektóre spłonęły w zbombardowanej przez Niemców w kwietniu 1941 r. belgradzkiej Bibliotece Narodowej. Jedna z nich, napisana przed 1620 r. znajduje się obecnie w Bibliotece Kijowskiej. Na niej widnieje tekst: „Książkę tę Monasterowi Vitovnica podarował hieromnich Nikifor”[5]. Z tego okresu zachował się także tzw. Kielich Vitovnicki z 1652 r., obecnie przechowywany w Muzeum Serbskiej Cerkwi Prawosławnej w Belgradzie. Wszystkie postacie i aureole na nim są pozłacane[potrzebny przypis].
Monaster w XIX wieku – okres odnowy i rozkwitu
[edytuj | edytuj kod]Po wyzwoleniu z niewoli tureckiej nastąpił szczytowy okres rozkwitu Monasteru. W 1851 r. wykonano freski i ikonostas, wybudowano trzy budynki gościnne i dzwonnicę. Inicjatorem i kierownikiem odnowy monasteru, ukończonej do r. 1856, był ihumen Stefan (Bojović)[6]. Monaster był w tak dobrej sytuacji finansowej, że mógł ponieść koszty wybudowania w 1861 r. szkoły podstawowej we wsi Vitovnica.
Zniszczenie i odnowa monasteru w XX w.
[edytuj | edytuj kod]Rozkwit Vitovnicy powstrzymały wydarzenia I poł. XX w. W okresie 1915–1918 Petrovac i terytorium Mlavy znajdowały się w bułgarskiej strefie okupacyjnej. Bułgarzy w 1915 r. wysłali do obozu igumena vitovnickiego Izajasza (Bogdanovicia); duchowny został tam zamordowany. Żołnierze bułgarscy obrabowali monaster i zabrali cenne archiwum, utensylia oraz zwierzęta, a także przechowywane w monasterze relikwie nieustalonego mnicha z Synaju[potrzebny przypis].
W 1943 r. monaster, który nie został jeszcze odnowiony po tych zniszczeniach, został spalony przez niemieckie władze okupacyjne, pod pretekstem dokonania w pobliżu klasztoru ataku na niemiecki patrol. Wszystkie budynki gościnne i gospodarcze uległy zniszczeniu, przetrwała jedynie cerkiew. Mnisi ratowali się ucieczką do pobliskich lasów, jednak Niemcy pojmali hierodiakona Habakuka (Momčilovicia) i skierowali go do obozu w dzielnicy Banjica w Belgradzie, gdzie poniósł śmierć[potrzebny przypis].
Mnisi Mardariusz, Chryzostom i Sawa zostali zamordowani przez miejscowych komunistów w 1945 r. Ponownie zrabowano wówczas majątek monasterski[7]. Do pustego i spalonego monasteru decyzją władz cerkiewnych wysłano w 1946 r. hieromnicha Chryzostoma (Pajicia), jako nowego igumena. W bardzo trudnych warunkach rozpoczął on odbudowę monasteru[potrzebny przypis]. W 1962 r. ihumenem klasztoru został mnich Tadeusz (Štrbulović), kierujący od 1955 r. nieodległym monasterem Gornjak[3]. Odbudowę monasteru kontynuowali ihumeni Teodor (Arsić) i Łazarz (Ranković), dzięki czemu monaster został częściowo odbudowany pomimo wielkich strat poniesiony w pierwszej połowie XX wieku[potrzebny przypis].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sima Ćirković: The Serbs. Blackwell Publishing Ltd., 2004, s. 50. ISBN 0-631-20471-7.
- ↑ Манастир Витовница, аутор: Михаило Ст. Ризнић, Старинар Српског археолошког друштва, год. 5, 1888. године, бр. 1.
- ↑ a b Vitalište oca Tadeja [online], www.novosti.rs [dostęp 2017-07-14] (serb.).
- ↑ Манастир Витовница, историјско-уметничка изложба, аутори: Др Ивана Женарју и Милица Илић, ISBN 978-86-87411-12-8, 2015. године.
- ↑ Записи и натписи, аутор: Љубомир Стојановић, 1079.
- ↑ Manastir Vitovnica [online], manastiriusrbiji.com [dostęp 2017-07-14] (serb.).
- ↑ Vitovnica [online], www.vitovnica.com [dostęp 2017-07-14] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-28] .