Lulek złoty
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
lulek złoty |
| Nazwa systematyczna | |
| Hyoscyamus aureus L. Sp. Pl. 180 1753[3] | |
Lulek złoty (Hyoscyamus aureus L.) – gatunek roślin z rodziny psiankowatych. Rośnie dziko w Egipcie i niektórych rejonach Azji Zachodniej (Cypr, półwysep Synaj, Irak, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja). W Europie występuje tylko na Krecie i Rodos, jako gatunek zawleczony[4][5]. Jak i inne rośliny swego rodzaju – gatunek bardzo trujący[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Bardzo lepka, gruczołowato owłosiona roślina dwuletnia lub bylina[6]. Pędy osiągają długość do 50 cm[7]. Są rozpostarte lub zwisają, są cienkie i łamliwe[6].
- Liście
- Gęsto ustawione, ogonkowe, o blaszce szerokiej, w zarysie jajowatej lub okrągłej, zatokowo-wrębnej, o nasadzie sercowatej i brzegu ząbkowanym, gruczołowato owłosionej[7][6].
- Kwiaty
- Liczne, zebrane w luźne grona. Każdy kwiat wsparty jest podobną do liści przysadką. Zrosłodziałkowy kielich jest lejkowaty, wydłuża się podczas owocowania osiągając wówczas do 3 cm długości, zakończony jest trójkątnymi ząbkami. Korona dwuwargowa, złocistożółta, z purpurową gardzielą i rurką. Osiąga długość do 4,5 cm. Pręcików jest 5, są dłuższe od rurki korony i z niej wystają. Słupek z górną zalążnią[6].
- Owoce
- Torebki o długości 13 mm, otwierające się wieczkiem. Nasiona wydłużone, drobno brodawkowane[7].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Chamefit. Rośnie głównie w miejscach skalistych, w szczelinach starych murów[6], ale także jako chwast na polach, które sąsiadują z pustynią[8]. Występuje na terenach nisko położonych, do niższych położeń górskich. Kwitnie od lutego do lipca[6].
Roślina trująca, jak wszystkie gatunki lulków zawiera hioscyjaminę[7].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]- Opisany został już przez żydowskiego historyka Józefa Flawiusza[7].
- Pliniusz Starszy pisał, że wszystkie gatunki lulków mogą spowodować szaleństwo i zawroty głowy[7].
- Roślina lecznicza. Egipcjanie wędzonym zielem leczyli problemy stomatologiczne, w starożytności używany był jako środek uspokajający[7]. W średniowieczu lulek był najczęściej używanym środkiem znieczulającym podczas zabiegów operacyjnych[7].
- M. Zohary, badacz roślin biblijnych zauważył, że występujące w Księdze Jozuego (15,11) hebrajskie słowo שיכרון זהוב oznacza roślinę lulek, ale także jest to nazwa miejscowości Szikron, przez którą dawniej biegła granica ziem należących do plemienia Judy[8]. Wśród 5 gatunków lulków występujących w Palestynie najbardziej pospolity jest lulek złoty, rośnie on m.in. w szczelinach Ściany Płaczu[8].
- Prawdopodobnie sokiem z lulka otruto króla Hamleta w dramacie Hamlet Szekspira[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-12-15].
- ↑ Anthony Huxley, Wiliam Taylor: Flowers of Greece and the Aegean. London: Chatto & Windus, 1977, s. 128. ISBN 0-7011-2228-5.
- ↑ a b c d e f g Marjorie Blamey, Christopher Grey-Wilson: Wild Flower of the Mediterranean. London: A & C Black, 2004, s. 404. ISBN 0-7136-7015-0.
- ↑ a b c d e f g h i Flowers in Israel. [dostęp 2014-12-15].
- ↑ a b c Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.