Lagopus

	Lagopus
	Brisson, 1760
	; Pardwa białosterna (L. leucurus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	kurowate
Podrodzina	bażanty
Plemię	Tetraonini
Rodzaj	Lagopus
	Typ nomenklatoryczny
	„Lagopus” Brisson, 1760 (= Tetrao lagopus Linnaeus, 1758)
Synonimy
	Attagen Kaup, 1829; Oreias Kaup, 1829; Acetinornis Bonaparte, 1856; Keron G.R. Gray, 1870;
	Attagen Kaup, 1829; Oreias Kaup, 1829; Acetinornis Bonaparte, 1856; Keron G.R. Gray, 1870;
Gatunki
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lagopus – rodzaj ptaków z podrodziny bażantów (Phasianinae) w rodzinie kurowatych (Phasianidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej i Eurazji^[7].

Morfologia

Długość ciała 31–43 cm; masa ciała samców 326–900 g, samic 358–750 g^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1760 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii^[2]. Gatunkiem typowym jest (absolutna tautonimia) pardwa mszarna (L. lagopus).

Etymologia

Lagopus: łac. lagopus, lagopodis ‘pardwa’, od gr. λαγωπους lagōpous, λαγωποδος lagōpodos ‘pardwa, szorstko-stopy jak zając’, od λαγως lagōs ‘zając’; πους pous, ποδος podos ‘stopa’^[9].
Attagen: łac. attagen, attagenis ‘ptak łowny’, od gr. ατταγην attagēn, ατταγηνος attagēnos ‘frankolin’ (por. średniowiecznołac. attagines ‘pardwa’). Ptak ten był wymieniany przez wielu autorów klasycznych i pomimo licznych wcześniejszych identyfikacji, panuje ogólna zgoda, że jest to frankolin obrożny^[10]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)^[11]: Tetrao mutus Montin, 1776.
Oreias: gr. ορειας oreias, ορειαδος oreiados ‘z gór, górska nimfa, Oready’, od ορος oros, ορεος oreos ‘góra’^[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Tetrao scoticus Latham, 1787.
Acetinornis: gr. ακητον akēton ‘najlepszy, najdoskonalszy’; ορνις ornis, ορνιθος ornithos ‘ptak’ (por. gr. ακεντρος akentros ‘bez ostrogi’)^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Tetrao scoticus Latham, 1787.
Keron: lap. nazwa Keron dla pardwy górskiej^[14]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie): Tetrao mutus Montin, 1776.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[15]:

Lagopus scotica (Latham, 1787) – pardwa szkocka
Lagopus lagopus (Linnaeus, 1758) – pardwa mszarna
Lagopus muta (Montin, 1781) – pardwa górska
Lagopus leucura (J. Richardson, 1831) – pardwa białosterna

Uwagi

↑ Młodszy homonim Attagen Oken, 1817 (Pteroclidae).

Przypisy

↑ Lagopus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés: a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 26, 181. (łac. • fr.).
↑ Kaup 1829 ↓, s. 170.
↑ Kaup 1829 ↓, s. 177.
↑ Ch.-L. Bonaparte. Tableaux paralléliques de l’ordre des Gallinacés. „Comptes rendus hebdomadaires des séances de l’Académie des sciences”. 42, s. 880, 1856. (fr.).
↑ J.E. Gray: Hand-list of genera and species of birds: distinguishing those contained in the British Museum. Cz. 2. London: printed by order of the Trustees, 1870, s. 278. (ang.).
↑ F. Gill & D. Donsker: Pheasants, partridges & francolins. IOC World Bird List: Version 14.2. [dostęp 2024-11-07]. (ang.).
↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Pheasants, Grouse, and Allies (Phasianidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Lagopus, DOI: 10.2173/bow.phasia1.01 [dostęp 2024-11-07] (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Lagopus [dostęp 2018-09-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Attagen [dostęp 2018-09-13] .
↑ G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 108. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Oreias [dostęp 2018-09-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Acetinornis [dostęp 2018-09-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Keron [dostęp 2018-09-13] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Tetraonini Leach, 1820 (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-07].

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 1–203. (niem.).

[3] Młodszy homonim Attagen Oken, 1817 (Pteroclidae).

[itis-1] Lagopus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Brisson-2] M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés: a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 26, 181. (łac. • fr.).

[CITEREFKaup1829[https://www.biodiversitylibrary.org/item/129856#page/198/mode/1up_170]-4] Kaup 1829 ↓, s. 170.

[CITEREFKaup1829[https://biodiversitylibrary.org/item/129856#page/205/mode/1up_177]-5] Kaup 1829 ↓, s. 177.

[Bonaparte-6] Ch.-L. Bonaparte. Tableaux paralléliques de l’ordre des Gallinacés. „Comptes rendus hebdomadaires des séances de l’Académie des sciences”. 42, s. 880, 1856. (fr.).

[Gray-7] J.E. Gray: Hand-list of genera and species of birds: distinguishing those contained in the British Museum. Cz. 2. London: printed by order of the Trustees, 1870, s. 278. (ang.).

[Gill&Donsker-8] F. Gill & D. Donsker: Pheasants, partridges & francolins. IOC World Bird List: Version 14.2. [dostęp 2024-11-07]. (ang.).

[botw-9] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Pheasants, Grouse, and Allies (Phasianidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Lagopus, DOI: 10.2173/bow.phasia1.01 [dostęp 2024-11-07] (ang.).

[10] The Key to Scientific Names ↓, Lagopus [dostęp 2018-09-13] .

[11] The Key to Scientific Names ↓, Attagen [dostęp 2018-09-13] .

[gray-12] G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 108. (ang.).

[13] The Key to Scientific Names ↓, Oreias [dostęp 2018-09-13] .

[14] The Key to Scientific Names ↓, Acetinornis [dostęp 2018-09-13] .

[15] The Key to Scientific Names ↓, Keron [dostęp 2018-09-13] .

[Mielczarek&Kuziemko-16] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Tetraonini Leach, 1820 (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-07].

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]