Odczynnik Nesslera
Odczynnik Neßlera (Nesslera) – zasadowy roztwór tetrajodortęcianu(II) potasu, K2[HgI4], stosowany głównie jako odczynnik chemiczny do wykrywania jonów amonowych, NH4+. Próbę należy prowadzić w roztworach alkalicznych lub obojętnych, gdyż kwasy rozkładają K2[HgI4] do HgI2[1]. Odczynnik ten został opracowany przez niemieckiego chemika Juliusa Neßlera (1827–1905)[2].
Sposoby przygotowania odczynnika:
- Jodek rtęci(II) (HgI2) rozpuszcza się w roztworze jodku potasu KI. Otrzymany roztwór rozcieńcza się i dodaje stałego lub 6 M roztworu wodorotlenku potasu (KOH). Powstały ewentualnie osad oddziela się przez dekantację. Odczynnika nie należy długo przechowywać.
- Do roztworu chlorku rtęci(II) (HgCl2) dodaje się jodku potasu do wytrącenia i dalej do rozpuszczenia osadu jodku rtęci(II). Otrzymany roztwór alkalizuje się dodatkiem stałego wodorotlenku potasu.
Oznaczanie jonów amonowych
[edytuj | edytuj kod]Próba Neßlera, obok metody indofenolowej, jest jedną z podstawowych metod chemicznych oznaczania amoniaku i soli amonowych[3].
W wyniku reakcji z jonami amonowymi powstaje jodek zasady Millona[a]:
- NH+
4 + 2[HgI
4]2−
+ 4OH−
→ [Hg
2N]I + 7I−
+ 4H
2O
Żółte zabarwienie roztworu lub w większych stężeniach wytrącenie brunatnego osadu jest dowodem obecności jonów amonowych. Reakcja jest bardzo czuła[1].
Analiza spektrofotometryczna uzyskanych roztworów pozwala na ilościowe określenie stężenia amoniaku lub soli amonowych[6]. Pomiar absorbancji wykonuje się przy 420–450 nm[7][3]. Analizę można też wykonać kolorymetrycznie, za pomocą prostego kolorymetru o nazwie Nessleryzer[8].
Inne zastosowania
[edytuj | edytuj kod]Detekcja aldehydów i ketonów
[edytuj | edytuj kod]Odczynnik Neßlera pozwala też na wykrywanie aldehydów i ketonów, np. jako zanieczyszczeń eteru dietylowego. Przy pozytywnym wyniku pojawia się słaba opalescencja roztworu[9].
Preparatyka
[edytuj | edytuj kod]Reakcja odczynnika Neßlera z acetylenem prowadzi do wytrącenia bezpostaciowego acetylenku rtęci(II), HgC2 (prawdopodobnie w formie hydratu 3HgC2·H2O), o właściwościach wybuchowych[10].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Tadeusz Lipiec, Zdzisław Stefan Szmal: Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej. Wyd. 4. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1976, s. 255-256.
- ↑ Julius Neßler, Über das Verhalten des Jodquecksilbers und der Quecksilberverbindungen überhaupt zu Ammoniak und über eine neue Reaction auf Ammoniak. Inaugural-Dissertation, Freiburg im Breisgau: Universitätsbuchdruckerei von H.M. Poppen, 1856 [dostęp 2021-02-02] (niem.).
- ↑ a b John Wolf i inni, Air, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 94–95, DOI: 10.1002/14356007.b07_403.pub2 (ang.).
- ↑ Srinath D. Arora, William N. Lipscomb, M.C. Sneed, Some Aspects of Reactions between Ammonia and Mercury(I) Compounds, „Journal of the American Chemical Society”, 73 (3), 1951, s. 1015–1018, DOI: 10.1021/ja01147a039 [dostęp 2021-02-02].
- ↑ Hubert Schmidbaur, Annette Schier, Mercurophilic Interactions, „Organometallics”, 34 (11), 2015, s. 2048–2066, DOI: 10.1021/om501125c [dostęp 2021-02-02] (ang.).
- ↑ Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. The McGraw-Hill Companies, 2003, s. 24. ISBN 0-07-049439-8.
- ↑ J.D. Chanley, Edward. Feageson, A Study of the Hydrolysis of Phosphoramides. II. Solvolysis of Phosphoramidic Acid and Comparison with Phosphate Esters, „Journal of the American Chemical Society”, 85 (8), 1963, s. 1181–1190, DOI: 10.1021/ja00891a033 [dostęp 2021-02-02] (ang.).
- ↑ C. Chambers, A.K. Holliday: Modern Inorganic Chemistry. Butterworths, 1975, s. 222.
- ↑ Wilhelm Heitmann, Günther Strehlke, Dieter Mayer, Ethers, Aliphatic, [w:] Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 5, DOI: 10.1002/14356007.a10_023 (ang.).
- ↑ Mercuric Acetylide, [w:] Robert Matyáš, Jiří Pachman, Primary Explosives, Springer, 2013, s. 318–320, DOI: 10.1007/978-3-642-28436-6_12, ISBN 978-3-642-28435-9 (ang.).