Onguci

Onguci, także Ongutowie (mong. Öngüt lub Öngüd) – lud mongolski z czasów Czyngis-chana (1162–1227)^[1]; wielu z nich było nestorianami^[2]. Zamieszkiwali tereny wzdłuż Wielkiego Muru na północ od Ordosu^[1]. Dwoma głównymi ośrodkami miejskimi były – położone na północ Olon Süme oraz na południu Koshang lub Dongsheng^[3]. Funkcjonowali jako strażnicy chińskiego pogranicza, głównie prowincji Shanxi^[4].

Przodkami Ongutów byli tureccy Shatuo zamieszkujący zachodnie rubieże kaganatu turkuckiego^[5]. W VII wieku przenieśli się do Sinciangu, przechodząc pod protekcję dynastii Tang. Do IX wieku Shatuo rozproszyli się po północnych Chinach oraz dzisiejszej Mongolii Wewnętrznej. Jeden z ich przywódców, Li, zmobilizował 10 000 kawalerzystów i służył jako sprzymierzeniec Tangów; jego syn w 923 roku pokonał rebeliantów i mianował się cesarzem późniejszej dynastii Tang. Po obaleniu rodziny Li, wodzowie Shatuo zakładali kolejne, efemeryczne państwa.

Kiedy władcy dynastii Jin podbili północnej Chiny w XII wieku, Shatuo zostali nazwani „Białymi Tatarami”. Jinowie używali ich wojskowego wsparcia, jako stróżów pogranicza. Mongołowie nazywali tychże „Öngüt”. Onguci konwertowali ku chrześcijaństwu najpewniej pod wpływem Ujgurów.

W 1205 ongucki wódz Ałakusz-tegin sprzymierzył się z Czyngis-chanem, ujawniwszy mu, iż plemię Najmanów pragnie go najechać. Wsparł jego wojska podczas najazdu sił mongolskich na państwo Jinów w 1211 roku. W geście przyjaźni chan zaręczył swoją córkę, Ałakaj-beki z synami Ałakusz-tegina, jednak do formalnego zawarcia związku nigdy nie doszło, gdyż polityczni przeciwnicy zamordowali onguckiego wodza, inicjując walkę o władzę. Czyngis-chan stłumił rebelię i wziął rodzinę zabitego pod opiekę. Ałakaj rządziła Ongutami jako regentka kolejnych nieletnich książątek, aż do panowania Gujuk-chana (1246-48).

Po śmierci Czyngis-chana Onguci byli sojusznikami Kubilaj-chana^[6]. Jeden z ich władców, Korgiz, pojął za żony dwie wnuczki wielkiego chana i walczył przeciwko Kajdu-chanowi; zginął zabity przez protegowanego tego ostatniego Duwę-chana w 1298 roku.

Po 1221 roku wielu Ongutów przesiedliło się do Chorezmu, gdzie służyli jako zarządcy terenów Złotej Ordy; później stali się częścią mongolskich szczepów Argynów oraz Mugalów.

Uniwersytet w Hongkongu posiada około tysiąc wykonanych z brązu nestoriańskich krzyży z XII i XIV wieku, pochodzących z regionów zamieszkiwanych przez Ongutów. Choć różnią się kształtem, przeważają krzyże maltańskie z wpisaną w środek swastyką^[7].

Między VI a VIII wiekiem tureckie plemiona wzniosły pomniki, które dziś nazywane są „Onguckim Ansamblem” – składa się on z przeszło 30 figur mężczyzn, lwa i owcy oraz 550 stojących głazów, przypominających te z Carnaku lub Avebury. Prócz tego w kompleksie znajduje się także duży grobowiec z czterech ciosanych płyt, rytych w kratę, co upodabnia je do ścian jurty.

• chrześcijaństwo wśród Mongołów

• J. R. S. Phillips: The Medieval Expansion of Europe. Wyd. 2. Oxford University Press, 1998. ISBN 0-19-820740-9. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Jean-PaulJ.P. Roux Jean-PaulJ.P., Histoire de l'Empire Mongol, Paris: Fayard, 1993, ISBN 2-213-03164-9, OCLC 29691360  (fr.). Brak numerów stron w książce