Jerzy Ostrowski (pisarz)

Jerzy Zbigniew Ostrowski (ur. styczeń 1897 w Chodelu, zm. listopad 1942 w Mauthausen-Gusen) – polski pedagog, reformator szkolnictwa, działacz społeczny, dziennikarz i powieściopisarz^[1]. Jako pedagog kierował w okresie międzywojennym kilkoma placówkami edukacyjnymi, m.in. seminariami nauczycielskimi w Mławie i Wymyślinie, gimnazjami w Równem oraz Rzeszowie. Przez pewien czas nadzorował także szkoły dla Polonii w Brazylii.

Jako autor wydał około dwudziestu powieści, zarówno dla dorosłych, jak i dla młodzieży^[1]. Stworzył także wiele artykułów prasowych i słuchowisk radiowych^[1]. Przez kilka lat był redaktorem naczelnym czasopisma „Ster”. Jako działacz społeczny i publicysta podejmował wiele palących podówczas tematów, jak opieka nad więźniami po zakończeniu odbywania przez nich kary czy warunki życia na wsi^[1].

Aresztowany przy próbie ucieczki z okupowanej Polski, został zesłany do Auschwitz-Birkenau, a następnie do Gusen, gdzie zmarł w listopadzie 1942 roku.

Jerzy Ostrowski urodził się 9^[2] lub 13^[1] stycznia 1897 w Chodlu, niedaleko Opola Lubelskiego^[3]. Jego rodzicami byli Stanisław, urzędnik wywodzący się ze zubożałej szlachty oraz Zofia ze Stokowskich^[3]. W dzieciństwie uczył się w szkole ludowej w rodzinnej miejscowości, następnie przeniósł się do Lublina, gdzie w 1914 zdał maturę w prywatnym gimnazjum męskim^[3]. W czasie nauki w tej szkole należał także do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”^[3].

Powołany do armii Imperium Rosyjskiego, ukończył przyspieszony kurs oficerski i następnie służył w jej szeregach na frontach I wojny światowej^[3]. W lipcu 1917 odniósł rany na froncie i został przeniesiony na tyły, gdzie przeszedł długą rekonwalescencję^[3]. Po podpisaniu traktatu brzeskiego i wybuchu wojny domowej w Rosji powrócił do kraju i wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, w jej ramach brał udział w rozbrajaniu wojsk austro-węgierskich w Lublinie^[3].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił na wydział prawa nowo powstałego Katolickiego Uniwersytetu Lubelski, jednak pod koniec 1919 przeniósł się do Poznania, gdzie podjął studia na Wydziale Ekonomiczno-Politycznym Uniwersytetu Poznańskiego^[3]. Podczas studiów udzielał się w rozmaitych organizacjach młodzieżowych, był m.in. wiceprezesem Związku Młodzieży Niepodległościowej^[3]. Tytuł magistra uzyskał w 1921 roku^[3]. Przez krótki okres pracował jako redaktor w „Przeglądzie Porannym”, jednak wkrótce przeniósł się do Warszawy, gdzie przez rok kontynuował studia w warszawskim Instytucie Pedagogicznym^[1][3]. Jego praca dyplomowa Żywa szkoła postulowała wprowadzenie liceum ogólnokształcącego na wzór ówczesnych pięcioletnich gimnazjów^[1]. Uzupełnioną pracę wydało w 1927 wydawnictwo Gebethner i Wolff^[1].

W latach 1924–1925 kierował Seminarium Nauczycielskim w Mławie, następnie w latach 1925-1927 – analogiczną placówką w Wymyślinie^[1]. Jego uczniami w tym okresie byli m.in. Józef Leszczyński, Piotr Józef Gołaszewski i Zbigniew Becker^[4].

Jego pierwszą żoną była Ewa Szelburg-Zarembina (podówczas: Ewa Szelburg-Ostrowska), którą poślubił w czerwcu 1921^[3]. Para rozwiodła się w 1926^[1][3], a była już żona Ostrowskiego wkrótce poślubiła Józefa Zarembę – polonistę pracującego w seminarium nauczycielskim prowadzonym przez Ostrowskiego^[5].

W 1927 Ostrowski na półtora roku wyjechał na zlecenie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do Brazylii, gdzie został naczelnym instruktorem oświatowym nadzorującym szkoły dla tamtejszej Polonii^[3]. Po powrocie do Polski w 1928 został dyrektorem gimnazjum w Równem, a w latach 1931–1933^[3] lub 1930–1935^[6] pracował jako wizytator szkół w wileńskim kuratorium oświaty^[3].

W 1933 został dyrektorem oraz nauczycielem polskiego, historii, geografii i filozofii w II Państwowym Gimnazjum Męskim im. Stanisława Sobińskiego w Rzeszowie^[5]. W rok po objęciu posady ożenił się ponownie, tym razem z polonistką żeńskiego gimnazjum w Rzeszowie Ewą Mrozówną^[3].

W początkach 1939 wyjechał do Kanady na stypendium ufundowane przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, miał pracować nad powieścią z życia tamtejszej Polonii^[5]. Wrócił do kraju przedterminowo, w początkach lipca, ze względu na napiętą sytuację międzynarodową^[5]. Prawdopodobnie walczył w Wojsku Polskim jako oficer rezerwy^[3]. Po klęsce wrześniowej uniknął niewoli i powrócił do Rzeszowa, jednak już w październiku 1939 został aresztowany przez Gestapo^[3]. Dzięki staraniom rodziny został po trzech tygodniach zwolniony z aresztu^[3].

Przeniósł się do Nowego Sącza i w listopadzie 1939 spróbował przedostać się przez zieloną granicę do tworzącej się we Francji armii polskiej, jednak w okolicach Muszyny został wydany w ręce Niemców przez przewodnika^[5][3]. Przetrzymywany w więzieniach w Nowym Sączu i Nowym Wiśniczu, 20 czerwca 1940 został przewieziony do Oświęcimia w drugim transporcie polskich więźniów do tego obozu (numer obozowy 915)^[3][5].

W obozie został skierowany do pracy w magazynie żywnościowym, dzięki czemu mógł pomagać innym współwięźniom, m.in. swoim byłym wychowankom, których również zesłano do Auschwitz^[3]. Jednak w 1942 przeniesiony został do Gusen, podobozu KL Mauthausen-Gusen (numer 1665), gdzie trafił do wyniszczającej pracy w kamieniołomach^[3][5]. Zmarł 24^[3] lub 27 listopada 1942 na dyzenterię^[5].

• Obok życia (1924, wznowiona w 1958^[6])
• Sobieradek (1925)
• Sztandar na maszcie (1925)
• Chorągiew na dachu (1925)
• Żywa szkoła (1926)
• Ziemia Świętego Krzyża (o Brazylii, 1929)
• Myśli o wychowaniu (1924)
• Widły Wisły i Sanu (zbiór reportaży na temat warunków życia mieszkańców przyszłego COP)^[7]
• Cathangara (1930)
• Kobuz (1931)
• Brazylia (1933)
• Polscy konkwistadorzy (1934)
• Historie przedhistoryczne (1938)

• ZbigniewZ. Becker ZbigniewZ., Jerzy Ostrowski 1897-1942 – wychowawca pierwszego pokolenia inteligencji chłopskiej na Mazowszu : (we wspomnieniach współczesnych), „Notatki Płockie : kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego”, Tom 27, Numer 2-3 (111-112), Towarzystwo Naukowe Płockie, 1982, s. 32-38, ISSN 0029-389X [dostęp 2016-10-13] .
• Zbigniew R.Z.R. Muszyński Zbigniew R.Z.R., Ostrowski Jerzy Zbigniew (1897-1942), „Gazeta Wyborcza Lublin”, 15 stycznia 2002 [dostęp 2016-10-23] .

• Publikacje Jerzego Ostrowskiego w bibliotece Polona