Johanna Wilhelmine Weigel

Johanna Wilhelmine Weigel (ur. 11 lutego 1847 w rejencji bydgoskiej, zm. 10 stycznia 1940 w Melbourne) – australijska przedsiębiorczyni, projektantka wykrojów krawieckich i filantropka urodzona w Wielkim Księstwie Poznańskim. Założyła i prowadziła „Weigel’s Journal of Fashion” – pierwszy australijski magazyn mody.

Johanna Wilhelmine Astmann urodziła się 11 lutego 1847 w pobliżu Bydgoszczy, znajdującej się wówczas na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (od 1848 pruska Prowincja Poznańska) jako drugie dziecko Augusta Astmanna i jego żony Emilie (z domu Sachs)^[1]. Dostępne informacje biograficzne nie definiują dokładnie, jakiej jest narodowości; po jej śmierci w gazetach australijskich opisywano ją jako „urodzoną w Polsce”^{[2][3][4][5][6]} lub „pochodzenia polskiego”^[7]. Dzieciństwo i młodość spędziła w rodzinnej posiadłości^[8]. Większość informacji na temat jej dzieciństwa pochodzi z jej wspomnień spisanych tuż przed śmiercią i nie zawierających wiele szczegółów, Weigel lubiła tworzyć wokół siebie atmosferę tajemniczości^[9]. Według jej wspomnień urodziła się na „posiadłości ziemskiej mojego ojca położonej w zachodniej Polsce”^[9]. Berlińskie archiwa potwierdzają, że została ochrzczona dwa dni po urodzeniu w Bydgoszczy^[9]. W 1863 jej ojciec stracił majątek i została zmuszona do przeprowadzenia się do Wiednia do mieszkającej tam części rodziny^[9].

Nauczyła się szyć w wieku 16 lat, ucząc się od babki mieszkającej w Wiedniu, odkryła wówczas uzdolnienia w zakresie projektowania mody^[8]. Przełożyła kilka artykułów z prasy francuskiej i niemieckiej, wysyłając je do nowojorskiej prasy, gdzie zostały bardzo dobrze przyjęte^[8]. Na początku lat 70. XIX wieku spotkała się w Wiedniu z redaktorem naczelnym „New York Fashion Journal”, który zaprosił ją do Nowego Jorku^[8]. Weigel wyruszyła do Nowego Jorku 8 sierpnia 1872 na pokładzie SS „Hamburg”^[10].

Przeprowadziła się do Stanów Zjednoczonych, gdzie w Nowym Jorku pracowała w magazynie „McCall’s” publikującym popularne wykroje krawieckie^[1]. W tym czasie poznała swojego przyszłego męża Augusta Louisa Williama Oscara Roberta Carla Weigela, niemieckiego inżyniera pochodzącego z Księstwa Brunszwiku i w 1876 wzięła z nim ślub^[1]. W 1877 wyruszyli w podróż poślubną do Australii, planując 6-miesięczny pobyt w Melbourne^[1].

Weigel była znana i podziwiana wśród przyjaciół za styl i wyczucie mody. Jej późniejsza kariera zaczęła się jako hobby. Rozdawała wykroje swoich ubrań za darmo swoim znajomym, które pragnęły naśladować jej styl^[1]. Jej wykroje stawały się coraz bardziej popularne i w 1877 Weigel wraz z mężem otworzyła własny zakład, w którym projektowała i wytwarzała wykroje^[1]. Główne biura przedsiębiorstwa znajdowały się w Melbourne i Sydney, jej wykroje były sprzedawane w całej Australii i Nowej Zelandii^[1].

Pierwsza publikacja Weiglów „Madame Weigel's Journal of Fashion” została wydana w 1878^[10], trzy lata później w 1880 Weiglowie założyli miesięcznik „Weigel's Journal of Fashion”, reklamowany jako pierwszy magazyn mody projektowany, publikowany i drukowany w Australii^[1][11]. W miesięczniku znajdowały się nie tylko wykroje strojów projektowanych przez Weigel, ale także artykuły na temat mody, porady domowe i powieści drukowane w odcinkach^[1]. „Weigel’s Journal” był niezwykle wpływową publikacją, zwłaszcza na obszarach wiejskich, a sama Weigel była postrzegana jako bardzo poważana postać^[1]. W miesięczniku publikowano także wiele postępowych, feministycznych artykułów dotyczących kobiet^[12]. Niektóre z proponowanych wykrojów również były bardzo postępowe jak na ówczesne czasy, na przykład nowoczesne suknie do jazdy konnej^[12]. Weigel projektowała dla kobiet ze wszystkich warstw społecznych – na przykład w jej projekcie sukni do tenisa napisano, że należy użyć materiału „najdroższego lub najtańszego”, co brało pod uwagę możliwości finansowe jej wszystkich potencjalnych klientek^[11]. Miesięcznik i wykroje Weigel były niezmiernie popularne. Wyliczono, że do 1916 na obszarze Australii, południowego Pacyfiku i południowo-wschodniej Azji sprzedano ponad milion wykrojów jej autorstwa^[11].

W 1893 Weiglowie otrzymali obywatelstwo brytyjskie, w 1890 zbudowali dwupiętrową 26-pokojową rezydencję w pobliżu Mount Macedon^[1]. Położony na 11-hektarowym terenie dom spłonął w lipcu 1903 i Weiglowie przenieśli się do południowego Melbourne^[1]. Małżonkowie byli znanymi filantropami^[13], a wiele z ich donacji było przekazywanych anonimowo^[1][6]. 7 lutego 1915 zmarł mąż Weigel, jego dobra w Wiktorii zostały wycenione na 32.740 funtów (około 10 milionów według współczesnej wartości^[a])^[1].

Po zakończeniu kariery zawodowej Weigel wiele podróżowała po świecie, przez dwanaście ostatnich lat swojego życia Weigel i jej przyjaciółka Sarah Neilson mieszkały w Oriental Hotel w Melbourne^[1].

Weigel była bardzo żywą i drobną osobą – opisywana jest jako mająca 158 cm wzrostu, niebieskie oczy i jasne włosy^[1]. Nie zachowały się żadne znane podobizny Weigel, pod koniec życia jeden z jej współpracowników opisał ją jako „niską, poważną, zadbaną, drobną, włosy zaczesane do góry, sztywną, z głębokim gardłowym głosem”^[17].

Oprócz projektowania mody jej pasją życiową była motoryzacja – nauczyła się prowadzić samochód w Paryżu w 1900^[8]. Według własnych wspomnień była pierwszą kobietą w Nicei, która posiadała prawo jazdy^[8]. Weigel była entuzjastyczną sportsmenką, oprócz prowadzenia samochodu interesowała się sportami zimowymi, kąpielami morskimi i jazdą na rowerze^[8]. Projektowała ubrania dla kobiet pozwalające im brać udział w tego typu aktywnościach^[8].

Johanna Weigel zmarła 10 stycznia 1940^[1]. Zgodnie z jej wolą, ciało zostało skremowane, lecz dalsze losy prochów nie są znane^[10]. Według historyków możliwe jest, że zostały złożone w grobowcu jej męża na Brighton Cemetery^[10]. Jej śmierć była szeroko odnotowana w ówczesnej prasie australijskiej; określano ją jako założycielkę australijskiej branży projektowania wykrojów^[2][4], najbardziej znaną w Australii producentkę wykrojów^[5], autorkę pierwszego australijskiego pisma poświęconego modzie^[2][4], pionierkę australijskiego przemysłu^[3].

Majątek Weigel został oszacowany na 71.844 funtów (około 10 milionów według współczesnej wartości^[a]) został zapisany rodzinie i jej licznym przyjaciołom, 20 tysięcy funtów zostało przekazane na fundację Oscar Weigel Charitable Trust wspomagającą młodych inżynierów^[1][18]. Pozostała część majątku została przekazana pracownikom Madame Weigel Pty Ltd, która to firma istniała jeszcze w latach 60. XX wieku^[1]. Po śmierci ostatniego pracownika w 1972 pozostała część pieniędzy została rozprowadzona wśród pięciu szpitali, Royal Melbourne, Children’s, Alfred, Prince Henry's i Women’s, wskazanych w jej testamencie^[1][18].

• Veronica R. Lampkin: Madame Weigel: the Woman who Clothed the Australasian Colonies. Sydney: 2015. ISBN 978-0-9942383-0-6.
• Shirley M. Joy: Oscar and Johanna Weigel : proprietors of "Weigel's Journal of Fashions" and creators of Madame Weigel's paper dress patterns. Sandringham: 2004. Brak numerów stron w książce

• Madame Weigel’s Patterns. [dostęp 2018-10-06]. (ang.). – strona poświęcona Johannie Weigel
• Weigel’s Journal of Fashion. [dostęp 2018-10-06]. (ang.). – zdigitalizowana kopia miesięcznika z czerwca 1881
• Veronica Ruth Lampkin: Mining the archive: an historical study of Mademe Weigel’s paper patterns and their relationship to the fashion and clothing needs of colonial Australasia during the perid 1877 to 1910. Griffith University, 2013. [dostęp 2018-10-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-06)]. (ang.). – praca doktorska na temat „Weigel’s Journal of Fashion”
• Michael Cathcart, Sarah Kanowski: Madame Weigel: colonial fashionista. Australian Broadcasting Corporation. [dostęp 2018-10-06]. (ang.). - audycja radiowa poświęcona Weigel
• Madame Weigel. State Library of Victoria. [dostęp 2018-10-06]. (ang.). - lista linków do zdigitalizowanych artykułów o Weigel