Języki barito wschodnie

Języki barito wschodnie – grupa spokrewnionych języków austronezyjskich używanych w Indonezji, na wyspie Borneo, oraz na Madagaskarze. Obejmuje szereg regionalnych języków dajackich (którymi posługują się Dajakowie zamieszkujący Kalimantan)^[1] oraz język malgaski, objęty na Madagaskarze statusem urzędowego. Dialekt bushi języka malgaskiego jest używany na wyspie Majotta w archipelagu Komorów^[2].

Do grupy języków barito wschodnich należą następujące języki:^[3]

• język dusun deyah
• język dusun malang
• język dusun witu
• język ma’anyan
• język paku
• język malgaski (wewnętrznie zróżnicowany, także: języki malgaskie)^[4]
• język lawangan
• język tawoyan.

Propozycja grupy języków barito wschodnich wywodzi się z pracy A.B. Hudsona (1967)^[5] . Istnieją rozbieżności w kwestii podziału wewnętrznego i liczby wyodrębnianych języków. A.D. Smith (2017, 2018) nie akceptuje tej grupy, zamiast tego wyróżniając samodzielne gałęzie barito: południowo-wschodnią (ma’anyan, dusun witu, malgaski), centralno-wschodnią (dusun malang, dusun bayan, paku, samihim) i północno-wschodnią (tawoyan, lawangan, bentian, pasir, benuaq)^[6]. Część źródeł rozpatruje samihim (semihim) jako dialekt ma’anyan^[7]. Bayan uchodzi za dialekt dusun malang, ale bywa też klasyfikowany jako odrębny język^[8][9].

Najdokładniej opisany spośród tych języków to malgaski, który jest zarazem najlepiej poznanym przedstawicielem grupy barito^[10]. Historyczną jego ojczyzną jest południowo-wschodnie Borneo^[11]. Malgaski został przeniesiony na Madagaskar wskutek migracji, która nastąpiła najpewniej w VII w. n.e., jeśli nie później^[12]. Dane językowe wskazują na to, że malgaski zdążył się wyodrębnić jeszcze na Borneo, zanim wczesna ludność malgaska dotarła na Madagaskar^[13]. Pod względem wielu cech morfosyntaktyki jest bardziej konserwatywny niż pozostałe języki południowo-wschodnie, gdyż w znacznie mniejszym stopniu został poddany wpływom języka malajskiego^[14].

• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Asian Roots of the Malagasy: A Linguistic Perspective, „Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde / Journal of the Humanities and Social Sciences of Southeast Asia”, 151 (3), 1995, s. 325–356, DOI: 10.1163/22134379-90003036, ISSN 0006-2294, OCLC 5672481889, JSTOR: 27864676  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., The Indonesian Migrations to Madagascar: Making Sense of the Multidisciplinary Evidence, [w:] TrumanT. Simanjuntak, Ingrid H.E.I.H.E. Pojoh, MohammadM. Hisyam (red.), Austronesian Diaspora and the Ethnogeneses of People in Indonesian Archipelago: Proceedings of the International Symposium, Jakarta: LIPI Press, 2006a, s. 205–232, ISBN 979-26-2436-8, OCLC 73745051  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Borneo as a Cross-Roads for Comparative Austronesian Linguistics, [w:] PeterP. Bellwood, James J.J.J. Fox, DarrellD. Tryon (red.), The Austronesians: Historical and Comparative Perspectives, Canberra: ANU E Press, 2006b, s. 81–102, DOI: 10.22459/A.09.2006.04, ISBN 1-920942-85-8, ISBN 0-731521-32-3, OCLC 225298720, JSTOR: j.ctt2jbjx1.7  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., A Linguist’s Perspective on the Settlement History of Madagascar, „NUSA: Linguistic studies of languages in and around Indonesia”, 61, 2016, s. 69–88, DOI: 10.15026/89605, ISSN 0126-2874, OCLC 1005142867 [dostęp 2024-04-16]  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Who Were the First Malagasy, and What Did They Speak?, [w:] AndreaA. Acri, RogerR. Blench, AlexandraA. Landmann (red.), Spirits and Ships: Cultural Transfers in Early Monsoon Asia, Singapore: ISEAS-Yusof Ishak Institute, 2017 (Book collections on Project MUSE 28), s. 441–469, DOI: 10.1355/9789814762779-012, ISBN 978-981-4762-75-5, ISBN 978-981-4762-77-9, OCLC 1012757769 [dostęp 2024-02-23]  (ang.).
• DanielaD. Diedrich DanielaD., A grammar of Paku: a language of Central Kalimantan, University of Melbourne, 2018, OCLC 1315666165 [dostęp 2023-01-15]  (ang.).
• JozefJ. Genzor JozefJ., Jazyky sveta: história a súčasnosť, wyd. 1, Bratislava: Lingea, 2015, s. 410, ISBN 978-80-8145-114-0, OCLC 950004358  (słow.).
• HaraldH. Hammarström HaraldH., A survey of African languages, [w:] TomT. Güldemann (red.), The Languages and Linguistics of Africa, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018 (The World of Linguistics 11), s. 1–57, DOI: 10.1515/9783110421668-001, ISBN 978-3-11-042166-8, ISBN 978-3-11-042606-9, OCLC 1086052368  (ang.).
• Alfred B.A.B. Hudson Alfred B.A.B., The Barito Isolects of Borneo: A Classification Based on Comparative Reconstruction and Lexicostatistics, Ithaca: Southeast Asia Program, Department of Asian Studies, Cornell University, 1967 (Data Paper 68), ISBN 0-87727-068-6, OCLC 432705 [dostęp 2024-02-20]  (ang.).
• Alexander D.A.D. Smith Alexander D.A.D., The languages of Borneo: a comprehensive classification [online], University of Hawaiʻi at Mānoa, 2017 [dostęp 2024-02-20] [zarchiwizowane z adresu 2024-02-20]  (ang.).
• Alexander D.A.D. Smith Alexander D.A.D., The Barito Linkage Hypothesis, with a Note on the Position of Basap, „Journal of the Southeast Asian Linguistics Society”, 11 (1), 2018, s. 13–34, ISSN 1836-6821, OCLC 7655616510 [dostęp 2024-02-20]  (ang.).