Huwawa

Huwawa (sumeryjski; akad. Humbaba^[1]) – w mitologii Mezopotamii potwór, przeciwnik Gilgamesza.

Huwawa zamieszkiwał krainę cedrów, której strzegł^[2]. Funkcję strażnika pełnił na polecenie Enlila. Miał postać olbrzyma, a ciało jego chroniło siedem warstw przerażającego blasku^[1]. Enkidu tak opisuje jego wygląd^[2]:

Enkidu uważa też, że nikt nie mógłby uciec przed Huwawą^[2]. Potwora przedstawiano jako postać o ciele człowieka, straszliwej twarzy z długimi włosami i wąsami, lwich pazurach^[1].

Jeden z mitów, zachowany w tekście Gilgamesz i kraina życia, opowiada, jak Gilgamesz, władca Uruk^[3], wyruszył na wyprawę, marząc o wielkim cedrze. W końcu go znalazł w krainie cedrów^[4]:

Bohater ściął drzewo, a przyjaciel Gilgamesza Enkidu pomagał mu, odrąbując gałęzie. Jednakże strażnikiem tej krainy z nakazu bogów był potwór Huwawa. Czyn króla Uruk zaniepokoił go, w związku z czym zesłał on nań głęboki sen. Enkidu próbował zbudzić swego przyjaciela, co mu się udało. Gilgamesz ubrał się w odświętną szatę i złożył przysięgę na życie swej matki, Ninsun, i ojca, Lugalbandy, że pozbawi życia potwora, w nadziei, że zyska w ten sposób sławę. Przyrzekł nie wracać do swego miasta, dopóki nie pokona Huwawy, nawet w przypadku, gdyby okazał się on bogiem. Wtedy Enkidu podjął próbę odciągnięcia swego towarzysza od tego zamiaru, opisując mu wygląd potwora. Jednak syn Ninsun nie przestraszył się^[5].

Władca Uruk znalazł potwora. Odbyła się między nimi konwersacja, której treść Szarzyńska uważa na niejasną. W każdym razie po jej zakończeniu Gilgamesz zniszczył siedem cedrów, które strzegły domostwa wroga. Następnie wstąpił do jego domu i przyparł potwora do ściany. Uderzył go w policzek i spętał, zakładając mu też kółko do nosa, jak ujarzmionemu bykowi. Potwór, szczękając zębami, poprosił o pozwolenie na wygłoszenie słów do bóstwa Utu. Następnie jął prosić Gilgamesza, kląć się na ziemię, niebo i podziemia, aż zmiękczył jego serce. Syn Lugalbandy wyrzekł słowa^[6]:

Enkidu przypomniał jednak Gilgameszowi o przysiędze. Jeśli Huwawa odzyska wolność, Gilgamesz nie będzie mógł wrócić do swego miasta. Potwór zwrócił się z wyrzutem do Enkidu, ale ten przeciął mu szyję^[7].

Wojownicy schowali odciętą głowę Huwawy w sakwie, którą zdeponowali przed Enlilem. Bóstwo zapłonęło gniewem. Przeklęło morderców. Za karę za „położenie na potworze ręki” i „zniszczenie jego imienia” Enlil obiecał im spiekotę palącą twarze oraz ogień pochłaniający ich jedzenie i nawet wodę, którą chcieliby wypić. Z drugiej strony ofiarował Gilgameszowi siedem promieni, by ochraniały go, gdy będzie wracał^[7].

Sumerowie inaczej oceniali Gilgamesza, uznając, że zachował się bohatersko^[7].

Huwawa może być odpowiednikiem Humbana, bóstwa czczonego u Elamitów. Od postaci Hubaby wywodzi się Kombabos, strażnik występujący w późniejszej, pochodzącej z czasów hellenistycznych legendzie północnosyryjskiej^[1].

Zachowały się podobizny Huwawy. Jedna z nich widnieje na mierzącej 10,5 cm plakietce z terakoty, którą datuje się na okres Isin-Larca lub starobabiloński. Prócz takich plakietek potwór widnieje również na pieczęciach cylindrycznych. Przedmioty te wykonano w drugim i pierwszym tysiącleciu przed Chrystusem, zwłaszcza w okresie starobabilońskim. Babilońskie przedstawienia twarzy potwora wydają się mieć związek z wróżbiarstwem. Odczytano inskrypcje przepowiadające rewolucję, jeśli „jelita są jak Huwawa” bądź gdy kobieta „urodzi [dziecko] w kształcie Huwawy”. Niewykluczone, że podobizny głowy Hubaby pełniły funkcję talizmanów. Twarz potwora widnieje także w rzeźbie kamiennej u wejścia do świątyni w Tell al-Rimah. Również ona pochodzi z czasów starobabilońskich^[1].

• plakietka z terakoty z przedstawieniem głowy demona Humbaby - zbiory Luwru

• Jeremy Black, Anthony Green: Słownik mitologii Mezopotamii. Andrzej Reiche (tłum.). Katowice: Książnica, 1992, seria: Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy”. ISBN 978-83-7132-860-2.
• Krystyna Szarzyńska: Mitologia sumeryjska. W: Krystyna Łyczkowska, Krystyna Szarzyńska: Mitologia Mezopotamii. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1986, seria: Mitologie świata. ISBN 83-221-0328-X.