Harugiku Maru
 Fotografia z 1930 roku | |
| Poprzednie nazwy |
„Van Waerwijck” (1909–1942) |
|---|---|
| Bandera | |
| Port macierzysty | |
| Właściciel |
Koninklijke Paketvaart-Maatschappij (1909–1940) |
| Dane podstawowe | |
| Typ |
statek pasażersko-towarowy |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Data budowy |
1909 |
| Data zatonięcia |
26 czerwca 1944 |
| Dane techniczne | |
| Długość całkowita (L) |
99,2 m |
| Szerokość (B) |
13,4 m |
| Zanurzenie (D) |
6,9 m |
| Pojemność |
3040 RT |
| Napęd mechaniczny | |
| Silnik | |
| Moc silnika |
233 NHP |
SS „Harugiku Maru” (wcześniej SS „Van Waerwijck”) – statek pasażersko-towarowy pływający najpierw pod banderą holenderską, a następnie pod banderą japońską.
Przez ponad 20 lat pływał na wodach Holenderskich Indii Wschodnich pod flagą linii żeglugowych Koninklijke Paketvaart-Maatschappij. W marcu 1942 roku, w czasie japońskiej inwazji na Jawę, został samozatopiony w porcie Tanjung Priok. Po podniesieniu i wyremontowaniu pływał pod japońską banderą, a jego nazwę zmieniono na „Harugiku Maru”. 26 czerwca 1944 roku został zatopiony w Cieśninie Malakka przez brytyjski okręt podwodny HMS „Truculent”. Statek przewoził wtedy 1190 alianckich jeńców wojennych, spośród których około 180 poniosło śmierć.
„Harugiku Maru” jest zaliczany do grona tzw. piekielnych statków.
Dane techniczne
[edytuj | edytuj kod]Był statkiem pasażersko-towarowym o długości 99,15 metrów, szerokości 13,4 metrów i zanurzeniu 6,9 metrów. Jego pojemność wynosiła 3040 BRT[1].
Napęd zapewniała maszyna parowa potrójnego rozprężania o mocy 233 NHP[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Przebieg służby
[edytuj | edytuj kod]Statek został zbudowany w 1909 roku w stoczni Fijenoord w Rotterdamie. Nadano mu nazwę SS „Van Waerwijck”[1].
Przez ponad 20 lat był własnością holenderskich linii żeglugowych Koninklijke Paketvaart-Maatschappij, które obsługiwały trasy żeglugowe pomiędzy poszczególnymi wyspami Holenderskich Indii Wschodnich. Jego portem macierzystym była Batawia[1][2].
W 1940 roku został zarekwirowany przez Królewską Holenderską Marynarkę Wojenną. W marcu 1942 roku, podczas japońskiej inwazji na Jawę, został samozatopiony przez załogę przy nadbrzeżu portu Tanjung Priok w Batawii[3].
Po zdobyciu Jawy Japończycy podnieśli i wyremontowali statek[3]. Oddano go do dyspozycji linii Daido Kaiun Kaisha[4]. Pod nazwą „Harugiku Maru” służył on odtąd do transportu wojska i materiałów wojennych[3].
Zatopienie
[edytuj | edytuj kod]
25 czerwca 1944 roku w porcie Belawan na Sumatrze na „Harugiku Maru” zaokrętowano kontyngent alianckich jeńców wojennych. Byli to w większości Holendrzy, Brytyjczycy i Australijczycy[a]. Część źródeł szacuje ich liczbę na około od 720–730[5][6]. Henk Hovinga podaje natomiast, że na „Harugiku Maru” zaokrętowano 1190 jeńców, których sprowadzono z trzech obozów jenieckich położonych wokół Belawan i Medan[7][b]. Japończycy zamierzali przetransportować ich do Pekanbaru i wykorzystać jako robotników przymusowych przy budowie linii kolejowej[3][5].
Jeńcy zostali umieszczeni w dwóch ładowniach. W szczególnie trudnej sytuacji znaleźli się jeńcy z ładowni dziobowej, gdyż miejsca było tam znacznie mniej niż w ładowni rufowej, a we znaki dawały się zaduch i upał. Japończycy zezwolili, aby niewielkie grupy jeńców mogły przez 15 minut przebywać na pokładzie[7]. Do załatwiania potrzeb naturalnych służyły wiadra (według niektórych źródeł zaledwie jedno)[5][8]. Jeńców strzegli japońscy i koreańscy strażnicy[7].
25 czerwca o godzinie 14:00 statek wypłynął z Belawan. Jeszcze tego samego dnia[c] dołączył do konwoju, w którego skład wchodziły dwa niewielkie tankowce i niewielki parowiec[9]. Eskortę zapewniały stawiacz min i dwa ścigacze okrętów podwodnych[10]. Konwój spędził noc na kotwicy, by wznowić rejs następnego dnia. Eskortę wzmocnił wtedy jeden samolot[9]. Trasa rejsu wiodła przez Cieśninę Malakka w kierunku południowym[5]. Konwój płynął w odległości około 8–10 kilometrów od wybrzeża Sumatry[9].
26 czerwca o godzinie 9:58, gdy konwój znajdował się w odległości około 100 mil morskich na południowy wschód od Belawan, dostrzegł go brytyjski okręt podwodny HMS „Truculent”. O 11:12[d] brytyjska jednostka wystrzeliła cztery torpedy, z których dwie dosięgły „Harugiku Maru”[10]. Pierwsza eksplodowała między ładownią nr 2 a bunkrem węglowym, druga trafiła w rufę[9]. Statek przełamał się na pół i zatonął w ciągu piętnastu minut[10][d]. Ze względu na fakt, że wody były w tym miejscu płytkie, fragment jego dziobu jeszcze przez co najmniej trzy lata utrzymywał się nad powierzchnią morza[11].
Tego dnia morze było spokojne, a strażnicy – co nie zawsze zdarzało się w takich wypadkach – natychmiast zezwoli jeńcom na opuszczenie statku[10]. Oba tankowce przystąpiły najpierw do ratowania japońskich i koreańskich rozbitków, niemniej po upływie mniej więcej trzech godzin zaczęły wyciągać z morza także jeńców wojennych[11]. Ocalali oskarżali później japońskich oficerów o niezapewnienie jeńcom odpowiedniej liczby kamizelek ratunkowych i nieudzielenie pomocy rannym[10].
Katastrofę przeżyło 1014 jeńców. Niemal wszyscy zostali uratowani przez japońskie statki i zabrani do obozów jenieckich w Singapurze. Trzech zdołało o własnych siłach dopłynąć do wybrzeża Sumatry, tam jednak ponownie wpadli w ręce Japończyków[12]. Ocalała także Judy – suka rasy pointer, która w 1942 roku przeżyła zatopienie kanonierki HMS „Grasshopper”, a później towarzyszyła brytyjskim żołnierzom w różnych japońskich obozach jenieckich[13].
Hank Hovinga podaje, że wraz z „Harugiku Maru” zatonęło 176 jeńców[14]. Z kolei według Gregory’ego F. Michno i Vana Waterforda liczba ofiar śmiertelnych wśród jeńców wyniosła 178[15][16]. W gronie ofiar miało się znaleźć 113 Holendrów, 48 Brytyjczyków, 12 Australijczyków, czterech Indonezyjczyków i jeden Norweg[17]. Ponadto zginęło około 30 japońskich pasażerów i członków załogi[10].
Ocalali jeńcy spędzili miesiąc w obozach jenieckich w Singapurze. W tym czasie dwudziestu dwóch zmarło – przede wszystkim na skutek obrażeń odniesionych w czasie zatonięcia „Harugiku Maru” lub z powodu zapalenia płuc. Liczba ofiar wzrosła w ten sposób do 198. Pod koniec lipca wszystkich jeńców zabrano na Sumatrę, do pracy przy budowie kolei z Pekanbaru[18].
Pamięć
[edytuj | edytuj kod]„Harugiku Maru” jest zaliczany do grona japońskich „piekielnych statków” (ang. Hellships)[15].
„Harugiku Maru” jest jednym z „piekielnych statków”, które upamiętniono w obrębie tzw. Japanese Prison Ships Memorial Garden znajdującego się na terenie National Memorial Arboretum w brytyjskim Alrewas[19].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Henk Hovinga podaje, że wśród jeńców znajdowało się 42 Australijczyków. Patrz: Hovinga 2010 ↓, s. 34.
- ↑ Hovinga podaje, że liczba 720 odnosiła się wyłącznie do jeńców, których sprowadzono z obozów Arcadia i Gloegoer. Pozostali mieli natomiast zostać sprowadzeni z obozu Camp Unie-Kampong. Patrz: Hovinga 2010 ↓, s. 34.
- ↑ Gregory F. Michno podaje, że nastąpiło to dopiero następnego poranka. Patrz: Michno 2016 ↓, s. 171.
- ↑ a b Hovinga podaje, że atak nastąpił około 13:45. Statek miał zatonąć o 14:04, a więc niespełna 12 minut po trafieniu pierwszej torpedy. Patrz: Hovinga 2010 ↓, s. 35, 38.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d LRS 1913 ↓, s. 1088.
- ↑ LRS 1941 ↓, s. 982.
- ↑ a b c d Hovinga 2010 ↓, s. 32.
- ↑ Harugiku Maru. powresearch.jp. [dostęp 2022-03-17]. (ang.).
- ↑ a b c d Michno 2016 ↓, s. 171.
- ↑ Lamont-Brown 2002 ↓, s. 115.
- ↑ a b c Hovinga 2010 ↓, s. 34.
- ↑ Lamont-Brown 2002 ↓, s. 116.
- ↑ a b c d Hovinga 2010 ↓, s. 35.
- ↑ a b c d e f Michno 2016 ↓, s. 172.
- ↑ a b Hovinga 2010 ↓, s. 38.
- ↑ Hovinga 2010 ↓, s. 40–41.
- ↑ S.S. van Warwijk. pekanbarudeathrailway.com. [dostęp 2022-03-17]. (ang.).
- ↑ Hovinga 2010 ↓, s. 40, 42.
- ↑ a b Michno 2016 ↓, s. 315.
- ↑ Van Waterford 1994 ↓, s. 158.
- ↑ Hovinga 2010 ↓, s. 42.
- ↑ Hovinga 2010 ↓, s. 41–42.
- ↑ Japanese Prison Ships Memorial Garden. warmemorialsonline.org.uk. [dostęp 2022-02-02]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Henk Hovinga: The Sumatra railroad: final destination Pakan Baroe, 1943–1945. Leiden: KITLV Press, 2010. ISBN 978-90-6718-340-6. (ang.).
- Raymond Lamont-Brown: Ships from Hell: Japanese War Crimes on the High Seas. Stroud: Sutton Publishing, 2002. ISBN 0-7509-2719-4. (ang.).
- Lloyd's Register of Shipping 1912–1913 Steamers & Motorships. Lloyd's Register, 1913. (ang.).
- Lloyd's Register of Shipping 1940–1941 Steamers & Motorships. Lloyd's Register, 1941. (ang.).
- Gregory F. Michno: Death on the Hellships. Prisoners at Sea in the Pacific War. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press, 2016. ISBN 978-1-59114-632-2. (ang.).
- Van Waterford: Prisoners of the Japanese in World War II. Jefferson, N.C., and London: McFarland & Company, Inc., Publishers, 1994. ISBN 0-89950-893-6. (ang.).