Kuklik

Kuklik
	; Morfologia gatunku typowego –; kuklika pospolitego
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	kuklik
	Nazwa systematyczna
	Geum L.; Sp. Pl. 500. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Geum urbanum L.
Synonimy
	Acomastylis Greene; Adamsia Fisch.; Bernullia Neck. ex Raf.; Caryophyllata Mill.; Erythrocoma Greene; Geopatera Pau; × Gerageum Soják; Geuncus Raf.; Geunsia Raf.; × Geversia Dostál; Neosieversia Gajewski; Novosieversia F.Bolle; Oncostylus (Schltdl.) F.Bolle; Oreogeum (Ser.) E.I.Golubk.; Orthurus Juz.; Parageum Nakai & H.Hara; Streptilon Raf.; Stylypus Raf.; Stypostylis Raf.; Taihangia T.T.Yu & C.L.Li; Woronowia Juz.;
	Homonimy
	Geum Mill. = Saxifraga
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kuklik (Geum) – rodzaj roślin kwiatowych z rodziny różowatych. Obejmuje ok. 50 gatunków^[4] występujących w umiarkowanych i chłodnych strefach na obydwu półkulach^[5]^[4]. Rośliny te zasiedlają różne siedliska – łąki górskie, miejsca skaliste, zarośla i lasy. Szereg gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne. Zarówno w naturze, jak i w hodowli łatwo tworzą mieszańce^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

W Europie występuje 12 gatunków, 6 gatunków rośnie na Nowej Zelandii, pozostałe występują w Himalajach, w północnej Azji oraz na obu kontynentach amerykańskich^[6]. W Polsce w stanie dzikim występuje 5 gatunków (wszystkie rodzime)^[7]:

kuklik górski Geum montanum L.
kuklik pospolity Geum urbanum L.
kuklik rozesłany Geum reptans L.
kuklik sztywny Geum aleppicum Jacq.
kuklik zwisły Geum rivale L.

Morfologia

Pokrój: Zazwyczaj niskie byliny, z liśćmi skupionymi u nasady pędów, czasem z rozłogami. Pędy do 90 cm wysokości^[6].
Liście: Skupione w rozetę przyziemną, poza tym rosną wzdłuż pędu, zwykle mniejsze. Lirowate lub nieregularnie pierzasto podzielone na 3 lub więcej ząbkowanych listków^[6].
Kwiaty: Pięciokrotne, na szczytach pędu, u niektórych gatunków zwieszone. Kielich wsparty podobnym do niego kieliszkiem. Płatki żółte, brązowe, pomarańczowe, rzadziej białe. Płatki nie połączone u nasady, równej długości, na końcach zaokrąglone. Pręciki liczne. Zalążnia górna, utworzona z wielu owocolistków^[6].
Owoce: Wiele suchych, jednonasiennych niełupek z długimi, trwałymi słupkami i znamionami, czasem haczykowatymi, co ułatwia rozsiewanie przez zwierzęta, czasem wydłużonymi i owłosionymi, co z kolei ułatwia rozsiewanie przez wiatr^[6].

Systematyka

Rodzaj tradycyjnie raczej wąsko ujmowany. W świetle filogenetycznych badań molekularnych w jego obrębie zagnieżdżonych jest kilka mniejszych rodzajów, tradycyjnie wyodrębnianych (pragnia Waldsteinia, Acomastylis, Novosieversia, Oncostylus, Orthurus, Taihangia, Coluria)^[8]. W niektórych bazach danych taksonomicznych rodzaj Geum uzupełniany jest o gatunki z wymienionych rodzajów^[9].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj należący do plemienia Colurieae, podrodziny Rosoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[10]^[2].

Pozycja systematyczna według systemu Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), rodzaj kuklik (Geum L.)^[11].

Wykaz gatunków^[4]^[12]^[13]

Geum albiflorum (Hook.f.) Scheutz
Geum aleppicum Jacq. – kuklik sztywny
Geum andicola (Phil.) Reiche
Geum × aurantiacum Fr. ex Scheutz
Geum boliviense Focke
Geum brevicarpellatum F.Bolle
Geum bulgaricum Pančić – kuklik bułgarski
Geum calthifolium Menzies ex Sm.
Geum canadense Jacq. – kuklik biały
Geum capense Thunb.
Geum × catlingii J.-P.Bernard & R.Gauthier
Geum coccineum Sm. – kuklik szkarłatny
Geum cockaynei (F.Bolle) Molloy & C.J.Webb
Geum × convallis M.P.Wilcox
Geum × cortlandicum M.Hough
Geum divergens Cheeseman
Geum elatum Wall. ex G.Don
Geum geniculatum Michx.
Geum glaciale Adams ex Fisch.
Geum × gonzaloi J.L.Lozano & Serra
Geum heterocarpum Boiss. – kuklik różnoowockowy
Geum hispidum Fr.
Geum × intermedium Ehrh.
Geum involucratum Juss. ex Pers.
Geum japonicum Thunb.
Geum kokanicum Regel & Schmalh.
Geum laciniatum Murray – kuklik postrzępiony
Geum latilobum Sommier & Levier
Geum lechlerianum Schltdl.
Geum leiospermum Petrie
Geum × macneillii J.-P.Bernard & R.Gauthier
Geum macrophyllum Willd. – kuklik wielkolistny
Geum macrosepalum Ludlow
Geum magellanicum Comm. ex Pers. – kuklik chilijski
Geum × meinshausenii Gams
Geum mexicanum Rydb.
Geum molle Vis. & Pančić – kuklik miękki
Geum montanum L. – kuklik górski
Geum peckii Pursh
Geum peruvianum Focke
Geum × pulchrum Fernald
Geum pusillum Petrie
Geum pyrenaicum Mill. – kuklik pirenejski
Geum quellyon Sweet
Geum radiatum Michx.
Geum reptans L. – kuklik rozesłany
Geum rhodopeum Stoj. & Stef.
Geum riojense F.Bolle
Geum rivale L. – kuklik zwisły
Geum rossii (R.Br.) Ser. – kuklik Rossa
Geum roylei Wall.
Geum rupestre (T.T.Yu & C.L.Li) Smedmark
Geum sikkimense Prain
Geum × spurium C.A.Mey.
Geum × sudeticum Tausch
Geum sunhangii D.G.Zhang, T.Deng, Z.Y.Lv & Z.M.Li
Geum sylvaticum Pourr.
Geum talbotianum W.M.Curtis
Geum triflorum Pursh – kuklik trójkwiatowy
Geum uniflorum Buchanan
Geum urbanum L. – kuklik pospolity
Geum vernum (Raf.) Torr. & A.Gray
Geum virginianum L.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
↑ Geum. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-03].
↑ ^a ^b ^c ^d Geum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-27].
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 140. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 89, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Jenny E. E. Smedmark, Torsten Eriksson. Phylogenetic Relationships of Geum (Rosaceae) and Relatives Inferred from the nrITS and trnL - trnF Regions. „Systematic Botany”. 27, 2, s. 303–317, 2002.
↑ Taxon: Geum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-06-09].
↑ D.D. Potter D.D. i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9 .
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Geum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-03]. (ang.).
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 90-91. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).

[ing-3] Geum. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-03].

[powo-4] Geum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-27].

[E-5] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 140. ISBN 0-333-74890-5.

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 89, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[8] Jenny E. E. Smedmark, Torsten Eriksson. Phylogenetic Relationships of Geum (Rosaceae) and Relatives Inferred from the nrITS and trnL - trnF Regions. „Systematic Botany”. 27, 2, s. 303–317, 2002.

[grin-9] Taxon: Geum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-06-09].

[10] D.D. Potter D.D. i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9 .

[11] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Geum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-03]. (ang.).

[12] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[gawrys-13] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 90-91. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]