Krasnogłówka
| Pionopsitta pileata[1] | |||
| (Scopoli, 1769) | |||
 Samiec sfotografowany w Parque das Aves, Foz do Iguaçu, Brazylia | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Pionopsitta | ||
| Gatunek |
krasnogłówka | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Krasnogłówka[4], barwinka czerwonogłowa[5][6] (Pionopsitta pileata) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papugowatych (Psittacidae). Występuje we wschodniej części Ameryki Południowej. Nie jest zagrożona wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Giovanni Antonio Scopoli w 1769 w Annus I-(V) Historico-Naturalis. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Psittacus pileatus[7] (epitet gatunkowy pileatus oznacza z łaciny „noszący czapkę”[8][9]). Holotyp pochodził z południowo-wschodniej Brazylii[10]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza krasnogłówkę w monotypowym rodzaju Pionopsitta[11], opisanym w 1854 przez Bonapartego[2]; nie wyróżnia podgatunków[11]. Badania nDNA i mtDNA wykazały, że krasnogłówka to takson siostrzany względem grupy obejmującej m.in. malachitkę (Triclaria malachitacea) i Pyrilia[12].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi około 22 cm, masa ciała 98–120 g[10]. U krasnogłówek występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu, co jest nietypowe dla południowoamerykańskich papug[5]. Upierzenie głównie zielone. Ogon stosunkowo krótki, zwężony[13]. U samca występuje jaskrawoczerwona czapeczka, sięga pod oko i w tył po pokrywy uszne. U samicy głowa jest głównie zielona, czoło jasnoniebieskie[13]. Zasięg czerwieni na głowie różni się u poszczególnych osobników. U ptaków obydwu płci barki są fioletowe, podobnie jak krawędzie skrzydła i pióra wzdłuż kości dłoni[5]. Spód ogona i pokrywy podskrzydłowe niebieskozielone. Dziób ciemnobrązowy, w przód barwa przechodzi w rogową. Wokół oka dostrzec można nagą szarą skórę. Tęczówka szarobrązowa, podobnie jak nogi. Długość skrzydła wynosi 141–152 mm, długość ogona 64–76 mm, dzioba 17–19 mm, skoku 14–16 mm[13].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Krasnogłówki zamieszkują południowo-wschodnią Brazylię (południowo-wschodni stan Bahia po Rio Grande do Sul), wschodni Paragwaj i północno-wschodnią Argentynę (prowincja Misiones)[10]. BirdLife International szacuje całkowity zasięg występowania na 1,65 mln km²[14].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowiskiem życia krasnogłówek są lasy, głównie te tropikalne i zdominowane przez araukarie. Odwiedza również miejsca, gdzie prowadzona jest częściowa wycinka. Niektóre z krasnogłówek prowadzą nomadyczny tryb życia[13]. Od maja do września w większych stadach migrują między wybrzeżem a wnętrzem kontynentu[5]. Odnotowywane bywały od 300 m n.p.m. do 1500 m n.p.m. (w nadbrzeżnych pasmach górskich w Brazylii). We wschodnim Paragwaju ważnym składnikiem pożywienia są owoce euterpy jadalnej (Euterpe edulis), odnotowano również pożywianie się owocami zastrzalinów (Podocarpus) i psianek (Solanum)[13], nasionami Solanum mauricianum[10] i korą eukaliptusów, w Rio Grande do Sul odwiedzają również sady owocowe. Są towarzyskie, tworzą stada liczące do około 10 osobników[13].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Prawdopodobnie lęgi odbywają się od listopada do stycznia[13]. Podczas zalotów (obserwowanych w niewoli) samiec śpiewa przed samicą, rozpościera ogon i przejeżdża dziobem wzdłuż gałęzi[5]. Gniazdo umieszczone jest w dziupli drzewa. Zniesienie liczy 2 jaja, w niewoli są to 3–4 (według innego źródła do 5[5]); inkubacja trwa 23–24 dni, wysiaduje tylko samica[10]. Według obserwacji z niewoli samica raz lub dwa w ciągu dnia opuszcza budkę – „dziuplę”. W trzecim tygodniu życia można już rozpoznać płeć pisklęcia – u samców czoło jest czerwonawe. W gnieździe przebywają 7 lub 8 tygodni[5].
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje krasnogłówkę za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 2000 roku (stan w 2021); wcześniej miała status gatunku bliskiego zagrożenia wyginięciem (NT, Near Threatened). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako rzadki. BirdLife International ocenia trend populacji jako spadkowy ze względu na utratę siedlisk[14]. Gatunek ten jest ujęty w I załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)[15]. Nie jest często spotykany w hodowlach[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pionopsitta pileata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Charles Lucien Jules Laurent Bonaparte, Revue et Magasin de Zoologie Pure et Appliquée, t. (2)6, 1854, s. 152.
- ↑ Pionopsitta pileata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Androglossini Sundevall, 1872 (wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-10-03].
- ↑ a b c d e f g h Jan Sojka. Dziesięć lat z barwinką czerwonogłową Pionopsitta pileta. „Nowa Exota”. 4/2017, s. 39–41, 2017. ISSN 1214-8962. (w tytule artykułu zawiera się błąd w nazwie naukowej gatunku)
- ↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40, zeszyt specjalny, 1999.
- ↑ Scopoli, Giovanni Antonio: Annus I-(V) Historico-Naturalis. 1769, s. 32–33.
- ↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 306. ISBN 1-4081-2501-3.
- ↑ pileatus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-21] (ang.).
- ↑ a b c d e Collar, N., Bonan, A. & Boesman, P.: Pileated Parrot (Pionopsitta pileata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-07-24].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-10-03]. (ang.).
- ↑ Tavares, E.S., Baker, A.J., Pereira, S.L. & Miyaki, C.Y.. Phylogenetic relationships and historical biogeography of Neotropical parrots (Psittaciformes: Psittacidae: Arini) inferred from mitochondrial and nuclear DNA sequences. „Systematic Biology”. 55 (3), s. 454–470, 2006. DOI: 10.1080/10635150600697390.
- ↑ a b c d e f g Mike Parr, Tony Juniper: Parrots: A Guide to Parrots of the World. A&C Black, 2010, s. 190, 505. ISBN 978-1-4081-3575-4.
- ↑ a b Pileated Parrot Pionopsitta pileata. BirdLife International. [dostęp 2022-01-21].
- ↑ Pionopsitta pileata. [w:] Species+ [on-line]. UNEP-WCMC, CITES Secretariat. [dostęp 2022-01-21]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótki film. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).