Krzyż Jerzego

Krzyż Jerzego
George Cross

Awers
Baretka pojedynczego nadania
Baretka dwukrotnego nadania
Ustanowiono	24 września 1940
Kruszec	srebro
Wydano	405 nadań indywidualnych i 2 zbiorowe (do 2013)
Powyżej	Krzyż Wiktorii
Poniżej	Order Podwiązki
Powiązane	Medal Jerzego Medal Królowej za Odwagę
Multimedia w Wikimedia Commons

Krzyż Jerzego (ang. George Cross, skr. „GC” lub „G.C.”) – najwyższe cywilne odznaczenie państwowe Zjednoczonego Królestwa, nadawane za czyny najwybitniejszej odwagi. Drugie odznaczenie w hierarchii odznaczeń brytyjskich, bezpośrednio po Krzyżu Wiktorii, którego jest cywilnym odpowiednikiem. Krzyż może być nadany wielokrotnie, a także pośmiertnie.

Został ustanowiony przez króla Jerzego VI (ang. George VI) 24 września 1940. Nadawany jest za akty największego bohaterstwa lub najbardziej wyróżniającej się odwagi w warunkach skrajnego niebezpieczeństwa (ang: act of the greatest heroism or of the most conspicuous courage in circumstances of extreme danger).

Krzyż Jerzego jest wykonany ze srebra i zbudowany na podstawie krzyża równoramiennego. Wewnątrz krzyża znajduje się okrąg z wizerunkiem św. Jerzego na koniu walczącego ze smokiem, otoczonym napisem: „FOR GALLANTRY” (ang. „ZA DZIELNOŚĆ”). Wokół okręgu z napisem, na łączeniu ramion, umieszczone są cztery litery "G" z wpisanymi w nie cyframi "VI" będące inicjałami króla Jerzego VI. Na odwrocie krzyża znajdują się imię i nazwisko odznaczonego oraz data nadania odznaczenia. Krzyż jest zawieszony na ciemnobłękitnej wstążce, przy nadaniach dla kobiet upiętej w kokardę. Kolejne nadanie odznaczenia jest oznaczane poprzez nałożenie na wstążkę srebrnego okucia – belki.

Baretka jest ciemnobłękitna z nałożoną miniaturką krzyża. Kolejne nadanie odznaczenia jest na baretce oznaczane, poprzez umieszczenie na niej dodatkowej miniaturki. Nikt do tej pory nie został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Jerzego.

Krzyż Jerzego bywa w języku polskim nazywany mylnie Krzyżem św. Jerzego. Krzyż św. Jerzego jest odznaczeniem rosyjskim, znajduje się również na fladze Gruzji.

 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Krzyżem Jerzego.

Do końca 2014 roku krzyż nadano 405 osobom, w tym czterem kobietom, z czego trzy (Odette Sansom, Violette Szabo i Noor Inayat Khan) były agentkami Special Operations Executive służącymi podczas II wojny światowej.

Najmłodszym odznaczonym został 15-letni górnik John Bamford w 1952, a najstarszym był 57-letni maszynista John Axon, odznaczony w 1957.

Najbardziej znanym nadaniem Krzyża Jerzego jest odznaczenie nim mieszkańców Malty za odwagę w czasie II wojny światowej (obrona Malty). Jego wizerunek znajduje się na fladze Malty. Jest to też jeden z trzech przypadków zbiorowego nadania krzyża, drugim jest przyznanie go Royal Ulster Constabulary (Królewskiej Policji Ulsteru) w 1999 roku. Trzeci miał miejsce w 2021 roku, odznaczeni zostali pracownicy Narodowej Służby Zdrowia Wielkiej Brytanii^[1].

Po zniesieniu i zakończeniu nadawania Medalu Imperium za Dzielność (E.G.M.) w 1940, Medalu Alberta (A.M.) w 1971 i Medalu Edwarda (E.M.) także w 1971, żyjący odznaczeni tymi medalami mieli prawo do ich wymiany na Krzyż Jerzego.

• Mussell, J. (red.), Medal Yearbook 2013, Devon, Token Publishing
• Tamplin, J.M.A., Abbott, P.E., British Gallantry Awards, 1971, Guinness Superlatives ltd, s. 160-166
• Hall, D., British Orders Decorations and Medals, 1974, Balfour Book, s. 37, 93