Kinetoplastydy
 Świdrowce Trypanosoma cruzi w rozmazie krwi pacjenta z chorobą Chagasa | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Supergrupa | |||
| Typ | |||
| Gromada |
kinetoplastydy | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Kinetoplastea Cavalier-Smith 1981[1] | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Kinetoplastydy (Kinetoplastida) – wiciowce zwierzęce z supergrupy eukariontów Excavata klasyfikowane zwykle w randze gromady w typie Euglenozoa[3]. Swoją nazwę zawdzięczają unikalnej organelli komórkowej, nazywanej kinetoplastem. Kinetoplast znajduje się u podstawy wici, jego budowa przypomina mitochondrium, w którym znajduje się ciasno upakowane DNA.
Wiele gatunków kinetoplastydów prowadzi pasożytniczy styl życia, albo u jednego gospodarza, albo u dwóch różnych gospodarzy. Do kinetoplastydów należy kilka ważnych ludzkich patogenów, przenoszonych przez owady ssące krew, np. Trypanosoma brucei, Trypanosoma cruzi, Leishmania donovani, Leishmania major i Leishmania tropica, a także przenoszone za pośrednictwem afrykańskich tse-tse patogeny zwierzęce, które powodują naganę. Niektóre kinetoplastydy to pasożyty roślinne, np. Phytomonas, przenoszone przez fitofagi. Patogenne kinetoplastydy mają duże znaczenie medyczne, weterynaryjne i ekonomiczne.
Obok gatunków pasożytniczych występują również liczne wolno żyjące kinetoplastydy, takie jak Bodo, które mają duże znaczenie ekologiczne jako heterotrofy w środowiskach morskich i słodkowodnych.
Niektóre gatunki kinetoplastydów są popularnymi i znaczącymi modelami laboratoryjnymi do badań biochemicznych i biologii molekularnej. Jednym z nich jest Trypanosoma brucei; badana jest także odpowiedź immunologiczna komórek pomocniczych typu I i typu II na infekcję kinetoplastydami z rodzaju Leishmania.
Budowa komórki
[edytuj | edytuj kod]Kinetoplastydy to małe bezbarwne wiciowce z jedną lub dwiema wiciami, z których każda posiada tzw. „pręcik przywiciowy” (paraflagellar rod). Posiadają jedno mitochondrium, zazwyczaj długie, liniowe, rozgałęzione lub siateczkowate, zawierające znacznych rozmiarów kinetoplast, zwykle zlokalizowany blisko kinetosomu. Kinetoplast może być zlokalizowany w pobliżu zewnętrznej błony mitochondrialnej lub rozproszony i zajmować całą lub dużą część mitochondrium. W przypadku mutacji DNA kinetoplastu może on być nieobecny („dyskinetoplastia”; dyskinetoplasty). Grzebienie mitochondrialne są dyskoidalne (discoidal) lub rurkowate (tubular). Wielkość, kształt i położenie w komórce kinetoplastu są istotne taksonomicznie i ontogenetycznie.
Cytoszkielet składa się z mikrotubul, z których część znajduje się bezpośrednio po błoną komórkową, nadając kształt komórce. Pseudopodia są nieobecne. Jądro jest pojedyncze, pęcherzykowate, z wyraźnie widocznym jąderkiem. Brak plastydów. Powszechnie występują globulki lipidowe. Aparat Golgiego jest zwykle zlokalizowany w obszarze kieszeni wiciowej (flagellar pocket), ale nie jest połączony z kinetosomem. Wodniczki tętniące, jeśli są obecne, opróżniają się do kieszeni wici[1].
U niektórych kinetoplastydów może występować błonka podobna do tej obecnej u Parabasalia[1].
Środowisko i tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Większość wolno żyjących kinetoplastydów żywi się bakteriami, pochłanianymi w trakcie pełzania po różnych powierzchniach. Organizmy poruszają się i pożywiają dzięki ruchom wici. Przednia używana jest do poruszania się oraz kierowania żywności w kierunku cytostomu, zaś tylna zapewnia kontakt z podłożem. Kinetoplastydy prowadzą wolny lub pasożytniczy tryb życia. Powszechniejsze jest występowanie form wolno żyjących, rzadziej form pasożytniczych.
Organizmy te występują w obfitych w substancje organiczne środowiskach, ale wiele z nich ma surowe wymagania dotyczące tlenu oraz głębokości zanurzenia. Nie są one w stanie przeżyć w temperaturze ciała, dlatego większość z nich po ich spożyciu przez zwierzę tworzy cienkościenne cysty, dzięki czemu potrafią przejść przez układ pokarmowy kręgowców, aby następnie wylęgać się w wydalonym stolcu lub w moczu. Z tego powodu początkowo były mylone z pasożytami.
Niektóre kinetoplastydy żyją na skrzelach i na skórze ryb, prowadząc różny tryb życia, na przykład żywiąc się bakteriami i martwymi komórkami na śluzie skrzelowym. Rozmnażanie jest zwykle bezpłciowe, poprzez mitotyczny podział komórki. U nielicznych gatunków opisano rozmnażanie płciowe, choć prawdopodobnie występuje ono również i u innych przedstawicieli tej grupy – świadczą o tym powszechnie występujące geny kodujące białka specyficznych dla mejozy[1].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Cryptobia
-
Bodo
-
Trypanosoma
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Wendy Gibson, Kinetoplastea, John M. Archibald i inni red., Cham: Springer International Publishing, 2016, s. 1–50, DOI: 10.1007/978-3-319-32669-6_7-1, ISBN 978-3-319-32669-6 [dostęp 2019-06-05] (ang.).
- ↑ Kinetoplastida, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2021-04-03] (ang.).
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2019-06-06] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- Maslov et al. Phylogeny of the Kinetoplastida: Taxonomic Problems and Insights into the Evolution of Parasitism. „Memórias do Instituto Oswaldo Cruz”. 3 (96), s. 397–402, 2001. DOI: 10.1590/S0074-02762001000300021. (ang.).
- Anna Czapik: Podstawy protozoologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-01681-7.
- Протисты.Руководство по зоологии ч.1. Санкт Петербург: Наука, 2000. ISBN 5-02-025864-4.
- Wendy Gibson, Kinetoplastea, John M. Archibald (red.), Cham: Springer International Publishing, 2016, s. 1–50, DOI: 10.1007/978-3-319-32669-6_7-1, ISBN 978-3-319-32669-6..