Kimberlit

Kimberlit – rzadka ultramaficzna skała alkaliczna (potasowa), o porfirowej strukturze, bogatej w składniki lotne (CO₂+H₂O). Kimberlit cechuje się wysokim stężeniem pierwiastków śladowych z grupy pierwiastków niekompatybilnych. Według innych definicji kimberlit to porfirowy perydotyt alkaliczny, zawierający zaokrąglone lub skorodowane fenokryształy oliwinu (często zmienione wtórnie), flogopitu, Mg-ilmenitu, (Mg-FeTiO₃), piropu [i Cr-piropu czyli Cr-Mg₃Al₂(SiO₄)₃] w drobnokrystalicznej masie zbudowanej z oliwinu, flogopitu, kalcytu, dolomitu, serpentynu, magnetytu, perowskitu i apatytu. Diamenty występują jako minerały akcesoryczne^[1]. Kimberlit to również potasowa skała ultramaficzna, bogata w składniki lotne, tworząca kominy, dajki i sille. Nierównokrystaliczna, porfirowa tekstura skały jest wynikiem obecności makrokryształów w drobnokrystalicznym matriksie. Często w kimberlitach występują ksenolity skał płaszcza wraz z ksenolitami i ksenokryształami skał skorupy^[2]. Ogółem to złożona skała hybrydalna, zbudowana z fragmentów skał wysokotemperaturowych (perydotyty, eklogity), zespołów makrokryształów, fragmentów skał otoczenia, magmy oraz składników lotnych (w tym zasymilowanych wód gruntowych). Nazwa kimberlit pochodzi od miejscowości Kimberley w Południowej Afryce, nadana w 1870 roku.

Klasyfikacja terenowa

• Kimberlity masywne
• Intruzywne brekcje kimberlitowe
• Tufy i tufobrekcje kimberlitowe

Klasyfikacja petrograficzna

• kimberlity bazaltowe
• kimberlity flogopitowe
• kimberlity wapniowe

Klasyfikacja w oparciu o skład izotopowy^[1]

• Grupa I - potasowe skały ultramaficzne, nierównokrystaliczne
• Grupa II - ultrapotasowe skały peralkaliczne

Przyjmuje się dwie koncepcje. Pierwsza to pochodzenie bezpośrednio z płaszcza, druga to topienie zmetasomatyzowanej litosfery kratonu.

Afryka: RPA — okolice Kimberley, Transwal, Rodezja, Demokratyczna Republika Konga, w Kanadzie oraz na Syberii - Jakucja (zob. muzeum kimberlitów w Mirnym).

• Bergman, S. C.; 1987: Lamproites and other potassium-rich igneous rocks: a review of their occurrences, mineralogy and geochemistry. In: Alkaline Igneous rocks, Fitton, J.G. and Upton, B.G.J (Eds.), Geological Society of London special publication No. 30. pp. 103–19
• Clement, C. R., 1982: A comparative geological study of some major kimberlite pipes in the Northern Cape and Orange free state. PhD Thesis, University of Cape Town.
• Clement, C. R., and Skinner, E.M.W. 1985: A textural-genetic classification of kimberlites. Transactions of the Geological Society of South Africa. pp. 403–409.
• Mitchell, R. H., 1995: Kimberlites, orangeites, and related rocks. Plenum Press, New York.
• Smith, C. B., 1983: Lead, strontium, and neodymium isotopic evidence for sources of African Cretaceous kimberlite, Nature, 304, pp 51–54.
• Edwards, C. B., Howkins, J.B., 1966. Kimberlites in Tanganyika with special reference to the Mwadui occurrence. Econ. Geol., 61:537-554.
• Wagner, P. A., 1914: The diamond fields of South Africa; Transvaal Leader, Johannesberg