Kandydoza

Kandydoza

candidosis
Klasyfikacje
ICD-10	B37
Multimedia w Wikimedia Commons

Kandydoza, drożdżyca, kandydiaza, kandydioza, dawniej bielnica lub moniliaza (łac. candidiasis, candidosis) – grzybicza, oportunistyczna infekcja skóry, błon śluzowych, paznokci lub rzadziej infekcja uogólniona. Choroba ta najczęściej jest wywoływana przez grzyby chorobotwórcze z rodzaju Candida (zwłaszcza Candida albicans), zwane potocznie drożdżakami. Rozpoznaje się ją głównie poprzez badania mikroskopowe i hodowlane.

Gatunki z rodzaju Candida występują na całym świecie^[1]. C. albicans występuje u 40–80% zdrowych ludzi jako składnik flory przewodu pokarmowego^[1].

Do czynników sprzyjających występowaniu drożdżycy zalicza się:

• niedobory witaminowe (przede wszystkim niedobory witamin z grupy B)
• maceracja naskórka związana z nadmiernym poceniem
• mikrourazy skóry
• zaburzenia hormonalne
• otyłość, cukrzyca, ciąża
• upośledzona odporność wywołana przez stosowanie antybiotyków (wyniszczających florę bakteryjną organizmu) lub leków obniżających odporność (np. leki immunosupresyjne, steroidy, leki stosowane w chemioterapii nowotworów)
• alkoholizm (zwiększa ryzyko drożdżycy pokarmowej)
• zabiegi inwazyjne, na przykład wszczepienie sztucznej zastawki serca lub długotrwałe cewnikowanie^[1].

• Zapalenie jamy ustnej wywołane przez Candida
  • Pleśniawki jamy ustnej
• Kandydoza płucna
  • Zapalenie płuc wywołane przez Candida
• Kandydoza skóry i paznokci
  • Wywołane przez Candida: zapalenie paznokci, zapalenie wałów paznokciowych. Nie obejmuje pieluszkowego zapalenia skóry
• Kandydoza sromu i pochwy
  • Zapalenie sromu i pochwy wywołane przez Candida, zapalenie sromu i pochwy wywołane przez Moniliaceae, pleśniawki pochwowe
• Kandydoza umiejscowiona w innych częściach okolicy moczowo-płciowych
  • Kandydozowe zapalenie: żołędzi prącia, cewki moczowej
• Zapalenie opon mózgowych wywołane przez Candida
• Zapalenie wsierdzia wywołane przez Candida
• Posocznica wywołana przez Candida
  • Sepsa grzybicza wywołana przez Candida
• Kandydoza o innym umiejscowieniu
  • Wywołane przez Candida: zapalenie czerwieni wargowej, zapalenie jelit
• Kandydoza nieokreślona
  • Pleśniawki BNO
• Choroba wywołana przez HIV, której skutkiem jest kandydoza (B20.4)
• Wyprzenie (L30.4)
• Kandydoza u noworodków (P37.5)^[2]
• Kandydoza żołądka (grzybicze zapalenie błony śluzowej żołądka)
• Kandydoza dwunastnicy (grzybicze zapalenie błony śluzowej dwunastnicy)^[3]

W okresie wczesnym uwidacznia się jako obrzęk, silnie zaczerwienione i bolesne zgrubienie wału paznokciowego, natomiast przy ucisku spod wału sączy się ropna wydzielina. W czasie choroby skóra w tych okolicach staje się cienka, napięta oraz zmieniona zapalnie. W zmianach długotrwałych płytki stają się żółtawo-brunatne, tracą połysk, ulegają przerostowi i rozwarstwieniu.

Podobne jest do wyprzenia bakteryjnego. Najczęściej rozwija się w trzeciej i czwartej przestrzeni międzypalcowej rąk (czyli między III a IV oraz IV a V palcem), rzadziej w przestrzeniach międzypalcowych stóp oraz fałdy skórne; okolice podsutkowe (u otyłych kobiet), pachwinowe i międzypośladkowe (u noworodków). Rozwojowi choroby sprzyja praca wymagająca częstego moczenia dłoni np. kucharka, sprzątaczka. Widoczne objawy to ogniska rumieniowo-wysiękowe i złuszczające, ograniczone do miejsc przylegania fałdów, wykazuje znaczną macerację naskórka i popękanie w głębi fałdów.

Umiejscawia się najczęściej w pochwie, sromie, przewodzie pokarmowym, jamie ustnej (np. jako zajady lub zapalenie języka). W przypadku zajęcia narządów płciowych kobiet, charakterystyczne objawy choroby to: obrzęk, zaczerwienienie błon śluzowych i ropne upławy. Przy pożyciu płciowym mężczyzna zostaje zakażony, możliwe jest także zakażenie kobiety przez mężczyznę. Objawy drożdżycy mężczyzn to: podrażnienie i stan zapalny żołędzi i wewnętrznej powierzchni napletka ze świądem i pieczeniem. Drożdżyca wrodzona noworodków zwykle objawia się zmianami skórnymi i błon śluzowych, lecz może przebiegać w postaci sepsy^[4][5]. U dzieci występuje często pod postacią pleśniawki. Kandydoza pochwy i przewodu pokarmowego jest najczęściej skutkiem ubocznym długotrwałej antybiotykoterapii lub osłabienia układu odpornościowego spowodowanego chorobą, na przykład białaczką lub AIDS.

Leczenie opiera się przede wszystkim na stosowaniu barwników (zieleń brylantowa, jodyna, eozyna) oraz na przyjmowaniu przez chorego dużych dawek witamin z grupy B. W wypadku gdy ze zmian chorobowych sączy się ropna wydzielina stosuje się okłady. Pomocne w leczeniu drożdżyc są także antybiotyki lub inne leki np. natamycyna, nystatyna. W przypadku rozległych zakażeń, na które nie skutkuje miejscowe leczenie, stosuje się też ogólnie flukonazol, worykonazol i czasem ketokonazol, przy czym dwa pierwsze działają lepiej i mają mniej działań niepożądanych^[6]. W drożdżycach błony śluzowej jamy ustnej dobre efekty lecznicze daje boraks z gliceryną. Leki występują w postaci miejscowych tamponów, maści i kremów. Leczenie drożdżycy, zwłaszcza skóry i paznokci, jest zwykle długotrwałe, wymaga dużej staranności, skrupulatnego przestrzegania higieny osobistej. W drożdżycy stóp wskazane jest używanie luźnego obuwia.

Candida należy do drobnoustrojów oportunistycznych.

Do podstawowych czynników lekooporności Candida należą^[7]:

• w stosunku do wszystkich antymikotyków: wytwarzanie biofilmu
• w stosunku do polienów: obniżanie ilości ergosterolu w ścianie komórkowej
• w stosunku do azoli: mutacji punktowych w genie kodującym demetylazę lanosterolu (ERG11), nadmierną ekspresję ERG11, zmniejszone pobieranie azoli ze środowiska, wyrzut azoli z komórki grzyba za pomocą pomp białkowych, mutacje w genie ERG3 (kodującego dysmutazę) umożliwiające tolerancję zmetylowanych steroli, tworzenie biofilmu, pobieranie cholesterolu gospodarza w warunkach niedoboru lub braku ergosterolu
• w stosunku do echinokandyn: głównie mutacje w genach odpowiedzialnych za wytwarzanie syntazy 1,3-β-glucanu (gen FKS).

Eliminacja lekooporności Candida obejmuje^[8]:

• stosowanie enzymów rozpuszczających składniki biofilmu, a zwłaszcza fibrynu (np. enzymy serapeptaza, lumbrokinaza, nattokinaza), polisacharydów (np. enzymy glucoamylaza, cellulaza, chitosanasa, hemicellulaza), składników jąder komórkowych (np. enzymy proetaza, peptydaza); wysoką skuteczność w niszczeniu biofilmu wykazuje także N-acetylocysteina^[9].
• stosowanie kuracji skojarzonej, zakładającej łączenie dwóch lub trzech leków o odmiennych mechanizmach działania (standardowo stosuje się połączenie amfoterycyna – B i flucytozyna).

Istnieje pseudonaukowy kult twierdzący, że kontakt z Candida powoduje wszelkiego rodzaju powszechne choroby^[10]. Część producentów „lekarstw” musiała płacić kary za wprowadzanie konsumentów w błąd^[11], zaś American Academy of Allergy and Immunology twierdzi, że nie istnieje „zespół nadwrażliwości na Candida”^[12].

• Witold Gumułka, Wojciech Rewerski: Encyklopedia zdrowia. T. II. 1992. Brak numerów stron w książce