Kal (Polska)

Ten artykuł dotyczy miejscowości Kal. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Kal

wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	węgorzewski
Gmina	Węgorzewo
Wysokość	150 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	154[2]
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	11-600[3]
Tablice rejestracyjne	NWE
SIMC	0771016
Położenie na mapie gminy Węgorzewo Kal
Położenie na mapie Polski Kal
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kal
Położenie na mapie powiatu węgorzewskiego Kal
54°10′41″N 21°43′44″E/54,178056 21,728889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Kal (niem. Kehlen^[4], Kielno^[5]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Węgorzewo. Wieś znajduje się na półwyspie, pomiędzy jeziorami Mamry i Święcajty.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Wieś została założona przez Anzelma von Tettau, który w 1469 roku otrzymał zamek Węgobork wraz z otaczającą puszczą od namiestnika Henryka Reuss von Plauen. Przywilej lokacyjny na prośbę Anzelma von Tettau wystawił 8 kwietnia 1478 roku wielki mistrz Marcin Truchsess von Wetzhausen. Nazwa wsi (Kele, Kehlen) przejęta została zapewne od pruskich nazw wodnych.

W roku 1540 w Kalu, liczącym 60 włók, na prawie magdeburskim, mieszkały 24 rodziny, utrzymujące się z obowiązkowego bartnictwa, rybołówstwa i polowania. Kal był wsią królewską. Mieszkańcy byli ludźmi wolnymi. Nie odbywali służby wojskowej na sposób rycerski oraz nie pracowali przy budowie i naprawie zamków. W 1540 roku po raz pierwszy odnotowano funkcję sołtysa.

Mieszkańcy Kalu posiadali przywilej główszczyzny w wysokości ośmiu grzywien („jeśli zabije się człowieka (…) przyznaje się jego główszczyznę krewnym”).

Mieszały się tu wpływy pruskie, litewskie i polskie, o czym mogą świadczyć napisy w tych językach na legendarnym słupie w Kalu. Jednak już w XVI wieku wieś uległa całkowitej polonizacji. W drugiej połowie XVII wieku kartograf książęcy, Józef Naronowicz-Naroński, odkrył i odnotował na swej mapie ślady staropruskiego grodziska, położonego nad brzegiem jeziora, na południowym krańcu wsi. W późniejszym czasie na ślady te już nie natrafiono.

W 1737 roku we wsi funkcjonowała jednoklasowa szkoła.

W spisie z roku 1858 odnotowano 58 włók i 10 mórg ziemi oraz 590 mieszkańców.

W roku 1939 mieszkało we wsi 770 osób.

• Białuński G.: Kolonizacja „Wielkiej puszczy” (do 1568 roku) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie). Edycja wspólna Towarzystwa Naukowego i OBN im. W.Kętrzyńskiego, Olsztyn 2002, ISBN 83-87643-97-1
• Wakar A., Wilanowski B.: Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn 1968

• Kal (Polska), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 673 .