Kortelisy

Kortelisy
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	wołyński
Rejon	ratnieński
Populacja ; • liczba ludności	; 1213
Nr kierunkowy	+380 3366
Kod pocztowy	44111
	Położenie na mapie Ukrainy Kortelisy
	Położenie na mapie obwodu wołyńskiego Kortelisy
	51°51′09″N 24°25′49″E/51,852500 24,430278
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kortelisy (ukr. Кортеліси) – wieś na Ukrainie, w obwodzie wołyńskim, w rejonie ratnieńskim.

Historia

Wieś królewska Kortylesy położona była w pierwszej połowie XVII wieku w starostwie niegrodowym ratneńskim w ziemi chełmskiej województwa ruskiego^[1]. W czasach istnienia II Rzeczypospolitej miejscowość wchodziła w skład gminy wiejskiej Górniki w powiecie kowelskim województwa wołyńskiego.

Okres II wojny światowej

23 września 1942 Kortelisy zostały kompletnie zniszczone, a prawie cała ludność wsi (2892 osoby) wymordowana przez Niemców. Ofiarą tej samej akcji pacyfikacyjnej padły również sąsiednie wsie Borki, Zabłocie i Borysówka^[2]. Zbrodni dokonała zapasowa kompania policyjna Nürnberg z 15 Pułku Policyjnego SS^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]^[8]^[9]. Zgodnie z wydanym 22 września 1942 rozkazem dowódcy batalionu majora Goldinga kompania Nūrnberg miała zniszczyć następnego dnia wieś Kortelisy. Dyrektywę co do egzekucji wydano ustnie. Zwierzęta gospodarskie i cały majątek zniszczonej wsi miały być wywiezione. Zachował się raport dowódcy kompanii Nürnberg Oberleutnanta Glucksa z wykonania rozkazu. Według raportu wieś została otoczona kordonem policji o 4.35, a 5.30 rozpoczęła się pacyfikacja. Cała ludność wsi została zegnana do jej centrum pod pretekstem zebrania. Ofiary były nieświadome sytuacji i partiami konwojowane do pięciu miejsc egzekucji za wsią. Odgłos wystrzałów oprawcy zagłuszali zapuszczonymi silnikami samochodowymi. Po rozstrzelaniu mężczyzn rozstrzelano kobiety i dzieci. Egzekucja rozpoczęła się o 9.00, a zakończyła o 16.25^[6].

Osobny artykuł: Pacyfikacja Kortelisów.

Zdaniem ukraińskich naukowców: politologa Ołeksija Martynowa i historyka Adolfa Kondrackiego zbrodni dokonał 201 Batalion Schutzmannschaft złożony z kolaborującymi z Niemcami nacjonalistów ukraińskich, a mieszkańcy wsi zostali spaleni żywcem^[10]^[11].

Zdaniem prof. Stepana Makarczuka z Uniwersytetu Lwowskiego rzeczywista liczba ofiar zbrodni nie przekracza 1650 osób, co potwierdzają listy imienne znajdujące się w muzeum w Kortelisach^[12].

Według niektórych historyków ukraińskich (Anatilij Rusnaczenko, Łew Szankowśkyj, Wołodymyr Kosyk) 2 maja 1943 roku pod Kortelisami zginął Viktor Lutze, jednak Per Anders Rudling uważa to za propagandową mistyfikację ukraińskich nacjonalistów^[13].

Zobacz więcej w artykule Viktor Lutze, w sekcji Kontrowersje wokół śmierci Lutzego.

Kortelisy w drugiej połowie XX wieku

Po wojnie wieś odbudowano i włączono do niej pobliskie chutory: Derackie, Dołhasowo, Doroszewo, Jasielowo, Ladeć, Polesie, Siżeń, Sosnówka. W drugiej połowie XX wieku bagnisty teren wokół wsi został poddany melioracji.

Upamiętnienie pacyfikacji Kortelisów

We wsi znajduje się memoriał „Ofiarom faszyzmu”, w którym eksponowane są:

rozkaz zniszczenia wsi wydany przez dowódcę III batalionu 15 pułku policyjnego

15 pułk policyjny/3 batalion 22 września 1942 Tajne. Rozkaz operacyjny zniszczenia wsi. 1. 23 września 1942 batalion zniszczy rozmieszczone w rejonie na północny wschód od Mokran zarażone bandycką zarazą wsie: Borki, Zabłocie i Borysówkę. Kompania Nürnberg zniszczy Kortelisy. (…) 5. Początek operacji: 23 września 1942 o 5.30. Do 4.35 osady powinny być otoczone. 6. Operację przeprowadzić zgodnie z moimi wytycznymi, przekazanymi podczas omówienia warunków z oficerami 21 września 1942. 7. Konfiskatę pogłowia bydła, inwentarza gospodarskiego, zapasów chleba i innego mienia gospodarskiego przeprowadzić zgodnie z moimi wskazówkami ustnymi. 8. Dla wywozu mienia określonego w pkt.7 kompania powinna zorganizować tabor podwód wiejskich i przemieścić je na niewielką odległość od miejsca akcji (wytyczne o tym wydane ustnie).

Holling^[6]

raport dowódcy niemieckiej jednostki pacyfikacyjnej Oberleutnanta Glucksa o wykonaniu rozkazu zniszczeniu wsi

Operację zniszczenia bolszewicko-partyzanckiej wsi Kortelisy i chutorów przeprowadziłem w pełnej zgodzie z waszym rozkazem i ustnymi wytycznymi (…) 23 września 1942 o godz. 4.35 Kortelisy z chutorami zostały otoczone kordonem policjantów. By zapobiec zwykłej panice wydałem policjantom tylko po jednym naboju. Rozkazałem: wszystkich wygnać do centrum wsi na zebranie. Zachowywałem się tak spokojnie, że mój spokój udzielił się podkomendnym i ofiarom i to zagwarantowało powodzenie. (…) Udało mi się pochwycić i konwojować na miejsce egzekucji wszystkich mieszkańców Kortelis i chutorów. Wszystkich, bez wyjątku. Ustawiłem lekkie karabiny maszynowe na dogodnej pozycji. Jako celowniczych wyznaczyłem doświadczonych wybranych przez mnie żołnierzy, których zmieniałem co 30 minut. Egzekucję prowadziłem w pięciu miejscach jednocześnie, zagłuszając karabiny maszynowe warkotem silników samochodowych. Najpierw rozstrzelałem młodych mężczyzn, którzy mogli stawiać opór. Egzekucja kobiet i dzieci przeszła bez jakichkolwiek komplikacji. (…) Egzekucja rozpoczęła się o 9.00, a zakończyła o 16.25 tego samego dnia. Wasz rozkaz został w pełni wykonany. Kompania Nürnberg nie ma strat. Jeden szofer po wykonaniu rozkazu zachorował-atak wrzodu żołądka. Wykorzystano naboi: 4321 (cztery tysiące trzysta dwadzieścia jeden). Jeden karabin maszynowy potrzebuje naprawy z powodu nadmiernego przegrzania.

Oberleutnant Glucks^[6]

W 1981 roku Wołodymyr Jaworywśkyj napisał powieść o tragedii wsi Вічні Кортеліси, za którą w 1984 został nagrodzony Nagrodą Państwową USRR im. Tarasa Szewczenki.

Przypisy

↑ Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 161.
↑ GrzegorzG. Motyka GrzegorzG., Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011, s. 75, ISBN 978-83-08-04576-3, OCLC 751572861 .
↑ Reserve-Polizei-Kompanie Nürnberg that was attached to Polizei-Bataillon 310 (III/Polizei-Regiment 15) burned the Ukrainian village of Kortelisy to the ground 23 September 1942 killing 2.875 civilans. Portal axishistory 15 Pułk Policyjny.
↑ Wolfgang Curilla, Die deutsche Ordnungspolizei und der Holocaust im Baltikum und in Weissrussland, 1941-1944, Paderborn 2006. ISBN 3-506-71787-1 za: portal axishistory.
↑ Петро Горщарук, Кортеліси: довічний біль, „Сільські Вісті” 22 czerwca 2012, Nr 73 (18813).
↑ ^a ^b ^c ^d Іван Ольховський, Трагедія села Кортеліси і спекуляції на ній, „Українська газета”, 18–31 grudnia 2008, Nr 32.
↑ Die Polizeikompanie Nürnberg wurde im Sommer 1941 aus etwa 130 Nürnberger und Fürther Polizeibeamten sowie Reservisten zusammengestellt und im Herbst nach Brest-Litowsk verlegt. Sie unterstand dem SS- und Polizeiführer für Wolhynien und fand Verwendung bei der Objektbewachung sowie bei der „Bekämpfung von Partisanen”. Bereits im September 1942 zerstörten Angehörige dieser Einheit die ukrainische Gemeinde Kortelisy und ermordeten 2.875 Bewohner. Auch dieses Verbrechen lag Jahrzehnte im Dunkeln, bis eine TV-Dokumentation der Medienwerkstatt Franken das vergessene Massaker publik machte. Cyt. za: Jim G. Tobias, Ganz normale Männer. Die Kriegsverbrechen einer fränkischen Polizeitruppe.
↑ Ярослава Музиченко, Вічність і Кортеліси, „Україна молода”, 23 września 2009, Nr 175.
↑ С. Кортелисы (Кортеліси), Ратновский район, Волынская область, Украина.
↑ Aleksiej Martynow, Ukraińska policyjna kolaboracja w kontekście fałszowania historii II wojny światowej. Wstęp do tematu. [w:] Prawda historyczna a prawda polityczna w badaniach naukowych. Ludobójstwo na Kresach południowo-wschodniej Polski w latach 1939–1946, red. Bogusław Paź, Wrocław 2011, s. 385–386, ISBN 978-83-229-3185-1.
↑ Adolf Kondracki, Wołyńska tragedia oczyma naukowców niepodległej Ukrainy, [w:] Prawda historyczna a prawda polityczna w badaniach naukowych. Ludobójstwo na Kresach południowo-wschodniej Polski w latach 1939–1946, red. Bogusław Paź, Wrocław 2011, s. 394–395, ISBN 978-83-229-3185-1.
↑ „Усього ж до війни у Кортелісах проживало близько 1800 осіб, зазначає професор Степан Макарчук, посилаючись на довідку, що зберігається у справах комісії з розслідування злочинів фашистів у Ратнівському районі. Отже, від 1800 віднімаємо вбитих на фронті – 63 особи, вбитих «буржуазними націоналістами» – 24 особи, та кілька десятків осіб, що вижили, і маємо приблизну цифру жертв – 1650 осіб, яка, мабуть, найближча до істини. Зрозуміло, в радянські часи у всіх сферах панувала гігантоманія, приписки. Відомі факти, коли на доярку-героя працювала ціла бригада, а за героїв-буряководів – ланка. Але нині ми, здається, позбуваємося цього окозамилювання. Тож пора скласти окремо список жертв Кортеліської трагедії і пошанувати їх хоча б так, як шанують 149 жертв Хатині білоруси. Хто був там, той бачив, як гарно упорядкований меморіал. В Інтернеті можна знайти усю необхідну інформацію про трагедію цього села, оглянути стенди музею, дізнатися про авторів меморіалу і т.д і т.п. А про Кортеліси, де жертви в десять разів перевищують хатинські, нічого подібного не знайдете. Чи не тому з’являються різноманітні спекуляції довкола трагедії села.” Іван Ольховський, Трагедія села Кортеліси і спекуляції на ній, „Українська газета”, 18–31 grudnia 2008, Nr 32.
↑ Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust: A Study in the Manufacturing of Historical Myths, The Carl Beck Papers in Russian & East European Studies, No. 2107, November 2011, ISSN 0889-275X, s. 17.

Linki zewnętrzne

Kortelisy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 129 .
Kortelisy na stronie Rady Najwyższej Ukrainy
Portal POMNITE-NAS.RU – zdjęcia memoriału i nota o zbrodni
Strona Muzeum Historycznego w Kortelisach (przy memoriale)

[1] Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 161.

[2] GrzegorzG. Motyka GrzegorzG., Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011, s. 75, ISBN 978-83-08-04576-3, OCLC 751572861 .

[3] Reserve-Polizei-Kompanie Nürnberg that was attached to Polizei-Bataillon 310 (III/Polizei-Regiment 15) burned the Ukrainian village of Kortelisy to the ground 23 September 1942 killing 2.875 civilans. Portal axishistory 15 Pułk Policyjny.

[4] Wolfgang Curilla, Die deutsche Ordnungspolizei und der Holocaust im Baltikum und in Weissrussland, 1941-1944, Paderborn 2006. ISBN 3-506-71787-1 za: portal axishistory.

[5] Петро Горщарук, Кортеліси: довічний біль, „Сільські Вісті” 22 czerwca 2012, Nr 73 (18813).

[Ольховський-6] Іван Ольховський, Трагедія села Кортеліси і спекуляції на ній, „Українська газета”, 18–31 grudnia 2008, Nr 32.

[7] Die Polizeikompanie Nürnberg wurde im Sommer 1941 aus etwa 130 Nürnberger und Fürther Polizeibeamten sowie Reservisten zusammengestellt und im Herbst nach Brest-Litowsk verlegt. Sie unterstand dem SS- und Polizeiführer für Wolhynien und fand Verwendung bei der Objektbewachung sowie bei der „Bekämpfung von Partisanen”. Bereits im September 1942 zerstörten Angehörige dieser Einheit die ukrainische Gemeinde Kortelisy und ermordeten 2.875 Bewohner. Auch dieses Verbrechen lag Jahrzehnte im Dunkeln, bis eine TV-Dokumentation der Medienwerkstatt Franken das vergessene Massaker publik machte. Cyt. za: Jim G. Tobias, Ganz normale Männer. Die Kriegsverbrechen einer fränkischen Polizeitruppe.

[8] Ярослава Музиченко, Вічність і Кортеліси, „Україна молода”, 23 września 2009, Nr 175.

[9] С. Кортелисы (Кортеліси), Ратновский район, Волынская область, Украина.

[10] Aleksiej Martynow, Ukraińska policyjna kolaboracja w kontekście fałszowania historii II wojny światowej. Wstęp do tematu. [w:] Prawda historyczna a prawda polityczna w badaniach naukowych. Ludobójstwo na Kresach południowo-wschodniej Polski w latach 1939–1946, red. Bogusław Paź, Wrocław 2011, s. 385–386, ISBN 978-83-229-3185-1.

[11] Adolf Kondracki, Wołyńska tragedia oczyma naukowców niepodległej Ukrainy, [w:] Prawda historyczna a prawda polityczna w badaniach naukowych. Ludobójstwo na Kresach południowo-wschodniej Polski w latach 1939–1946, red. Bogusław Paź, Wrocław 2011, s. 394–395, ISBN 978-83-229-3185-1.

[12] „Усього ж до війни у Кортелісах проживало близько 1800 осіб, зазначає професор Степан Макарчук, посилаючись на довідку, що зберігається у справах комісії з розслідування злочинів фашистів у Ратнівському районі. Отже, від 1800 віднімаємо вбитих на фронті – 63 особи, вбитих «буржуазними націоналістами» – 24 особи, та кілька десятків осіб, що вижили, і маємо приблизну цифру жертв – 1650 осіб, яка, мабуть, найближча до істини. Зрозуміло, в радянські часи у всіх сферах панувала гігантоманія, приписки. Відомі факти, коли на доярку-героя працювала ціла бригада, а за героїв-буряководів – ланка. Але нині ми, здається, позбуваємося цього окозамилювання. Тож пора скласти окремо список жертв Кортеліської трагедії і пошанувати їх хоча б так, як шанують 149 жертв Хатині білоруси. Хто був там, той бачив, як гарно упорядкований меморіал. В Інтернеті можна знайти усю необхідну інформацію про трагедію цього села, оглянути стенди музею, дізнатися про авторів меморіалу і т.д і т.п. А про Кортеліси, де жертви в десять разів перевищують хатинські, нічого подібного не знайдете. Чи не тому з’являються різноманітні спекуляції довкола трагедії села.” Іван Ольховський, Трагедія села Кортеліси і спекуляції на ній, „Українська газета”, 18–31 grudnia 2008, Nr 32.

[13] Per A. Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust: A Study in the Manufacturing of Historical Myths, The Carl Beck Papers in Russian & East European Studies, No. 2107, November 2011, ISSN 0889-275X, s. 17.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]