Koncepcja rozwoju intelektualnego

Koncepcja rozwoju intelektualnego (Jeana Piageta) – opiera się na założeniu, że inteligencja jest rozwiniętą formą adaptacji biologicznej, w wyniku której dochodzi do strukturalizowania procesów poznawczych.

Przystosowanie jest rozpatrywane zatem w kategoriach poznawczych – jest zrównoważeniem procesów asymilacji i akomodacji. Zdolność dopasowywania wzrasta dzięki wzrastającej złożoności i stałości struktur poznawczych, które rozwijają się na bazie struktur odziedziczonych (odruchy bezwarunkowe) i tworzą schematy składające się na wiedzę człowieka.

Koncepcja ta została stworzona przez szwajcarskiego psychologa Jana Piageta.

Od urodzenia do ≈ 2. roku życia

• przedmiotem poznania są stosunki przestrzenne między przedmiotami w otoczeniu dziecka;
• schematy, które kształtują się w tym okresie:
  • schemat stałego przedmiotu, 8., 9–12. mż. (założenie o jego istnieniu mimo zniknięcia z pola widzenia);
  • schemat uniwersalnej przestrzeni (niezależnej od doznań czuciowych);
  • schemat następstwa czasowego (umożliwiający rejestrowanie kolejności zdarzeń);
  • schemat przyczynowości (system umożliwiający osiąganie pożądanych stanów rzeczy)
• stopniowy wzrost świadomości sensorycznej i motorycznej
• dominacja czynności odruchowych, głównym osiągnięciem rozwojowym jest powstanie struktury umożliwiającej przemieszczanie się z miejsca na miejsce – "praktyczna grupa przekształceń";
• słabo rozwinięta pamięć;
• kształtujące się wyodrębnianie siebie od środowiska;
• kształtowanie się pojęcia istnienia

Fazy stadium sensomotorycznego według Piageta (Bee, 2004).

Trwa od 2. do 7. roku życia.

• myślenie konkretno-wyobrażeniowe (za pomocą obrazów), intuicyjne i impulsywne
• myślenie transdukcyjne ("od szczegółu do szczegółu")
• intensywny rozwój języka
• rozwój pojęć
• przyswajanie znaków i symboli (patyk jako łyżka, banan jako telefon)
• rozumowanie oparte na zdarzeniach zewnętrznych (a nie na operacjach logicznych), które cechuje:
  • nieodwracalność – brak zdolności przekształceń
  • egocentryzm
  • centracja
  • animizm
  • artyficjalizm
  • antropomorfizm
  • sprawiedliwość immanentna
• interioryzacja – przekształcanie czynności faktycznych w umysłowe, a którego przejawami są:
  • odroczone naśladownictwo
  • zabawa symboliczna
  • wyobrażanie sobie – wywoływanie obrazów umysłowych
  • mowa wewnętrzna
• kształtująca się zdolność do antycypowania przyszłości

Trwa ≈ 7–11., 12. rok życia.

• myślenie słowno-logiczne
• wykształcone pojęcie stałości objętości i masy
• odwracalność operacji umysłowych
• przyswojenie pojęć logicznych oraz zdolność do klasyfikacji hierarchicznej
• brak myślenia abstrakcyjnego
• możliwość dokonywania kategoryzacji
• rozumienie relacji
• rozumowanie indukcyjne (od szczegółu do ogółu)
• decentracja

Trwa od ≈ 12. roku życia

• myślenie hipotetyczno-dedukcyjne (od ogółu do szczegółu)
• rozwój myślenia abstrakcyjnego
• dominacja inteligencji werbalnej

• Relatywizm – rozumienie, że wiedza zależy od subiektywnych doświadczeń i punktu widzenia

• Dialektyczność – traktowanie rzeczywistości, jako takiej którą charakteryzuje nieustanna zmienność i sprzeczności

• Dywergencyjność – myślenie twórcze

Krytyka tez Piageta dotyczących stadiów rozwoju myślenia, doprowadziła wielu badaczy do wyodrębnienia jeszcze jednego stadium myślenia – stadium myślenia postformalnego. Krytyka ta oparta była zarówno na nowszych rozstrzygnięciach teoretycznych, jak i na danych empirycznych.

• rozwój moralny

• Jean Piaget (1966) Narodziny inteligencji dziecka. Warszawa, PWN.
• Jean Piaget (1966) Studia z psychologii dziecka. Warszawa, PWN.
• Jean Piaget (1972) Strukturalizm. Warszawa, PWN.
• Jean Piaget, Pierre Oleron i in. (1967) Inteligencja. Warszawa, PWN.
• Helen Bee (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań.