Gąska bukowa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gąska bukowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Tricholoma ustale (Fr.) P. Kumm Führ. Pilzk.: 130 (Zwickau, 1871) | |
Gąska bukowa (Tricholoma ustale (Fr.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1818 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus ustalis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Tricholoma[1]. Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Agaricus fulvellus Fr. 1838
- Agaricus ustalis Fr. 1818
- Gyrophila ustalis (Fr.) Quél. 1886
- Tricholoma fulvellum (Fr.) Gillet 1874
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r., wcześniej gatunek ten w polskim piśmiennictwie mykologicznym miał nazwę gąska ogorzała[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 4–10 cm, początkowo wypukły z niewielkim garbem, później rozpostarty i często powyginany. Brzeg długo pozostaje podwinięty. Skórka gładka, naga, bez strefowań, w kolorze od pomarańczowego do czerwonobrązowego, często z oliwkowym odcieniem[4]. Za młodu jest silnie śluzowaty, później staje się bardziej suchy. Na starość, lub po wysuszeniu owocniki czernieją[5].
Gęste i ścieśnione, wykrojone, lub zatokowo przyrośnięte[5]. U młodych osobników białawe, potem rdzawe, u starszych czerniejące[6].
Wysokość 5–10 cm, grubość 0,8–1,5 cm, walcowaty, bez pierścienia[4]. Za młodu pełny, potem pusty, jaśniejszy od kapelusza i pokryty brązowymi włókienkami[6].
Białawy, łagodny lub gorzki, po przełamaniu czasem czerwieniejący i wydzielający mączną woń[6].
O kształcie od elipsoidalnego do kulistego i rozmiarach 8–11 × 5–6 μm[7].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Występuje w lasach liściastych i mieszanych, oraz w parkach. Rośnie na ziemi, wyłącznie pod bukami. Owocniki wytwarza od sierpnia do listopada[3]. Rośnie na różnego rodzaju glebach, w Europie Środkowej, z wyjątkiem wyższych położeń górskich występuje pospolicie[4].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb mikoryzowy. Jest niejadalny z powodu gorzkiego smaku[5]. Jest także grzybem trującym. W Europie nie notowano zatruć tym grzybem, jednak w Japonii jest jednym z trzech gatunków powodujących największą liczbę zatruć grzybami[8]. Objawami zatrucia są ostre dolegliwości żołądkowo-jelitowe[4].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]Podobne, o brązowym ubarwieniu są: gąska żółtobrunatna (Tricholoma fulvum), gąska czerwonobrązowa (Tricholoma batschii), gąska gorzkawa (Tricholoma stans)[5]. Gąska bukowa od innych brązowych gąsek różni się tym, że występuje wyłącznie pod bukami, kapelusz ma pomarańczowy lub oliwkowy odcień, a trzon jest jednolicie ubarwiony (bez jasnej strefy pod kapeluszem)[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Paul Kirk: Species Fungorum. [dostęp 2010-01-19]. (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b c d Grzybowisko. Gąska bukowa. [dostęp 2013-03-26].
- ↑ a b c Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: 2006, s. 82. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Machiel E. Noordeloos, Th W. Kuyper, E. C. Vellinga (1999). Flora Agaricina Neerlandica: Critical Monographs on Families of Agarics and Boleti Occurring in the Netherlands. Taylor & Francis. p. 126. ISBN 90-5410-493-7
- ↑ Yosuke Sano i inni, Ustalic acid as a toxin and related compounds from the mushroom Tricholoma ustale, „Chemical Communications” (13), 2002, s. 1384–1385, DOI: 10.1039/b202607d [dostęp 2024-04-03].