Ekofilozofia

Ekofilozofia, Ekozofia, Filozofia ekologiczna – zbiór niejednorodnych nurtów i stanowisk filozoficznych łączących perspektywę ekologiczną i filozoficzną.

Szczególnie wyraźne różnice oddzielają ujęcia scjentystyczne, będące filozoficzną nadbudową (czy pogłębieniem) nauk o środowisku, i niescjentystyczne, rozwijane odrębnie w ramach filozofii^[1].

Stanowiska ekofilozoficzne wpisywane są w szerszą gałąź filozofii: filozofię środowiska. Mają duże znaczenie dla ekoetyki (działu etyki zajmującego się środowiskiem), oraz pewnych nurtów filozofii społecznej i politycznej, w szczególności ekofeminizmu.

Ujęcia niescjentystyczne ekofilozofii nie tworzą stanowiska o jednolitych podstawach, oprócz ogólnej, dominującej perspektywy ekocentrycznej, biocentycznej lub holistycznej. Rozumienie i zakres ekofilozofii znacząco różni się u poszczególnych autorów. Najbardziej znane ujęcia zaproponowali:

• Arne Næss, norweski filozof i alpinista, twórca terminu ekozofia i głębokiej ekologii(inne języki)^[2],
• Félix Guattari,
• Henryk Skolimowski, którego koncepcję nazywa się dla odróżnienia eko-filozofią^[3].

 Osobny artykuł: Eko-filozofia (Henryk Skolimowski).

Ekofilozofia w ujęciu scjentystycznym zajmuje się badaniem istoty i natury środowiska społeczno-przyrodniczego wraz z jego właściwościami ilościowymi i jakościowymi oraz dwustronnymi związkami przyczyno-skutkowymi pomiędzy środowiskiem a antroposferą.

Zasadniczą strukturę przedmiotową tej nauki stanowią zagadnienia:

• ogólnofilozoficzne związane z istotą i naturą środowiska społeczno-przyrodniczego, jego właściwościami ilościowymi i jakościowymi wraz z zachodzącymi w nich zmianami. Pogłębione rozważania w tym ujęciu stają się podstawą do oceny aktualnego stanu środowiska, jego przemian i wpływu na życie i zdrowie człowieka^[4],
• antropologiczne dotyczące demografii, ontogenezy, migracji ludności, a także pozostałych zagadnień z tej dziedziny tj. nauka, technika, technologia, sztuka i religia^[5],
• aksjologiczne będące wynikiem wartościowania ludzkiego życia i zdrowia. W ramach koncepcji ekofilozofii życie i zdrowie człowieka ujmowane jest jako wartość najwyższa, ale nie absolutna, natomiast środowisko społeczno-przyrodnicze stanowi wartość podstawową i dobro wspólne^[6],
• edukacyjne traktujące o takim wychowaniu sozologicznym w rodzinie, szkole, środkach masowego przekazu, ośrodkach wiary i edukacji, które umożliwia kształtowanie wrażliwości na wartości środowiska społeczno-przyrodniczego^[7].

W ujęciu praktycznym nurt ten umożliwia szeroko rozumiane zastosowanie nauki w ekosystemie.

W ujęciu teoretycznym natomiast ekofilozofia umożliwia poznanie ekosystemów o różnym poziomie złożoności.

Źródeł teoretycznych ekofilozofii upatrywać można w:

• filozofii ekologii, która ujmowana jest jako podstawowa teoria i metodologia ekologii^[8],
• ekologii człowieka, która stanowi syntezę antropologii przyrodniczej, ekologii i nauk medycznych^[9],
• ekologii humanistycznej, będącej analizą życia człowieka w jego aspekcie ludzkim i osobowym^[10],
• ekologii głębokiej stanowiącej analizę zagadnień związanych z kryzysem i katastrofami ekologicznymi, a także z upadkiem wartości moralnych człowieka^[11],
• filozofii kryzysu ekonomicznego, która stanowi syntezę zagadnień z zakresu etyki, prawa, polityk i ekonomii w odniesieniu do kryzysu ekologicznego^[12],
• ujęciu systemowo informacyjnym ekorozwoju interpretowanym jako prognoza rozwoju człowieka i rozwoju zrównoważonego środowiska^[13],
• praktycznej filozofii przyrody ujmującej szereg zagadnień praktycznych i bioetycznych z zakresu kryzysu ekologicznego^[14][15].

• ZbigniewZ. Hull ZbigniewZ., Ekofilozofia a „filozofia zrównoważonego rozwoju”, „Studia Ecologiae et Bioethicae”, 8, 1, Instytut Ekologii i Bioetyki UKSW, 2010, s. 197–205, ISSN 1733-1218 .

• Ecological philosophy (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].