Doskwier japoński
| Aedes japonicus[1] | |||
| (Theobald, 1901) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj | |||
| Gatunek |
doskwier japoński | ||
| Synonimy | |||
| |||
Doskwier japoński (Aedes japonicus) – gatunek muchówki z rodziny komarowatych (Culicidae). Pierwotnie występował jedynie na terenach Azji Wschodniej, obecnie szeroko rozprzestrzeniony również w Ameryce Północnej oraz Europie.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Ciało smukłe, delikatne. Samice zazwyczaj nieco większe od samców. Głowa wyposażona w długą, czarną kłujkę. Czułki u samic nitkowate, u samców pierzaste. Tułów czarny, po bokach białoplamkowany, natomiast w części grzbietowej z pięcioma złocistymi smugami układającymi się w charakterystyczny, lirowaty wzór. Odwłok czarny z białymi plamami u podstawy każdego segmentu. Odnóża czarne; na każdym z nich znajdują się 4 białe obrączki[2][3].
Biologia
[edytuj | edytuj kod]
Gatunek wykazuje szeroką tolerancję wobec niekorzystnych warunków środowiskowych, na przykład niskich temperatur[4][5]. Na terenach o klimacie umiarkowanym aktywny od wiosny do jesieni. Larwy rozwijają się w różnego rodzaju zbiornikach wodnych, zarówno naturalnych, jak i sztucznych, takich jak małe jeziorka, kałuże, zalane wodą dziuple, wiadra, pojemniki czy opony[6]. Występuje kilka pokoleń w sezonie. Zimują jaja oraz larwy. Wraz z nadejściem pierwszych cieplejszych dni dochodzi do wyklucia się nowej generacji i przeobrażenia starszej.[3] Imagines preferują tereny wilgotne i zalesione (lasy, zarośla, mokradła, parki, ogrody). Żywią się nektarem oraz spadzią. Samice pobierają głównie krew ssaków, choć w warunkach laboratoryjnych zaobserwowano także żerowanie na ptakach[6][7]. Larwy pobierają pokarm w postaci szczątków organicznych unoszących się w toni[3].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Pierwotny zasięg występowania Ae. japonicus obejmował obszar Azji Wschodniej (Japonia, Korea, południe Chin, Tajwan). Pierwsze stwierdzenie spoza tego obszaru pochodzi z Nowej Zelandii z 1994 roku, kiedy to odnaleziono kilka larw komara w transporcie opon samochodowych z Japonii[8].
W 1998 po raz pierwszy zaobserwowany w Ameryce Północnej w stanach Nowy Jork oraz New Jersey w USA[9]. Wkrótce później gatunek został odnaleziony także w stanie Connecticut[10]. Na dziś dzień opanował większość wschodnich stanów USA oraz prowincji Kanady. Obecny również na północnym zachodzie Ameryki Północnej, w większych miastach Kolumbii Brytyjskiej, stanu Waszyngton oraz w Oregonie[3][4][11].
W Europie pierwotnie stwierdzony we Francji w 2002 roku[12]. Następnie notowany z Belgii, Szwajcarii, Niderlandów, Niemiec, Czech, Słowacji, Polski, Austrii, Rumunii, Liechtensteinu, Chorwacji, Słowenii, Włoch, Hiszpanii oraz Luksemburgu[13].
Pierwsze doniesienia o doskwierze japońskim w Polsce pochodzą z Kielc z końca października 2022 roku. Rok później komar został odłowiony w Mikołowie w województwie śląskim. Badania genetyczne zebranego materiału pozwoliły ostatecznie potwierdzić identyfikację gatunku[5]. Na tę chwilę gatunek zaobserwowano w województwie świętokrzyskim, małopolskim, śląskim oraz łódzkim (stan na 2024 rok)[11][14].
Obecność muchówki odnotowano także na Hawajach[15].
Spekuluje się, że za masowe rozprzestrzenienie się Ae. japonicus w Ameryce Północnej oraz w Europie odpowiada w dużej mierze transport opon samochodowych[3][6]. To właśnie w ich dostawach bądź w pobliżu ich składowisk po raz pierwszy stwierdzano obecność tego gatunku w poszczególnych państwach. Niskie wymagania środowiskowe komara ułatwiają szybką aklimatyzację do nowych warunków bytowych oraz znacznie przyśpieszają proces inwazji. Stanowi to poważne zagrożenie dla populacji rodzimych gatunków komarowatych o mniejszej plastyczności środowiskowej, które przez to mogą być skutecznie wypierane przez Ae. japonicus[4].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Należy do podrodzaju Hulecoeteomyia wraz z blisko spokrewnionym doskwierem koreańskim (Aedes koreicus).
Wyróżnia się 4 podgatunki Ae. japonicus. Są to:
- Aedes japonicus amamiensis,
- Aedes japonicus japonicus,
- Aedes japonicus shintiensis,
- Aedes japonicus yaeyamensis.
Znaczenie medyczne
[edytuj | edytuj kod]Doskwier japoński bywa wektorem wirusów zagrażających zdrowiu i życiu człowieka. Analiza materiału zebranego w Ameryce Północnej pozwoliła potwierdzić, że tamtejsze populacje potrafią transmitować wirusa Zachodniego Nilu (WNV), a także wywołującego zapalenie mózgu wirusa La Crosse (LACV)[16][17]. Ponadto, w warunkach laboratoryjnych odnotowano możliwość przenoszenia szeregu innych arbowirusów, w tym wirusa japońskiego zapalenia mózgu (JEV), wirusa chikungunyi (Alphavirus chikungunya, CHIKV), wirusa dengi (DENV) czy wirusa ziki (ZIKV)[5][18]. Z tego powodu, przypuszcza się, że Ae. japonicus może być ich potencjalnym wektorem także w środowisku naturalnym. W celu dokładnego poznania, jaką rolę gatunek odgrywa w cyklach transmisyjnych tychże wirusów potrzebne będą dalsze badania środowiskowe[19].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Aedes japonicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Reverse identification key for mosquito species [online], European Centre for Disease Prevention and Control, 25 lipca 2022, s. 10 [dostęp 2024-10-29].
- ↑ a b c d e Catherine Lippi, Phillip E. Kaufman, Eva A. Buckner, Asian Bush Mosquito, Asian Rock Pool Mosquito Aedes japonicus japonicus (Theobald, 1901) (Insecta: Diptera: Culicidae), „EDIS”, 2021 (2), 2021, DOI: 10.32473/edis-in1307-2020, ISSN 2576-0009 [dostęp 2024-10-29].
- ↑ a b c Theodore G. Andreadis, Roger J. Wolfe, Evidence for reduction of native mosquitoes with increased expansion of invasive Ochlerotatus japonicus japonicus (Diptera: Culicidae) in the Northeastern United States, Journal of Medical Entomology 47(1), s. 43-52, 2010.
- ↑ a b c Marcin Gierek, Gabriela Ochała-Gierek, Andrzej J. Woźnica, Grzegorz Zaleśny, Alicja Jarosz, Paweł Niemiec, Winged Threat on the Offensive: A Literature Review Due to the First Identification of Aedes japonicus in Poland, Viruses 16, 703, 2024.
- ↑ a b c Aedes japonicus - Factsheet for experts [online], European Centre for Disease Prevention and Control, 19 sierpnia 2014 [dostęp 2024-10-30].
- ↑ Michael R. Sardelis, Michael J. Turell, Richard G. Andre, Experimental transmission of St. Louis encephalitis virus by Ochlerotatus J. japonicus, Journal of the American Mosquito Control Association 19(2), s. 159-162, 2003.
- ↑ M. Laird, L. Calder, R. C. Thornton, R. Syme, Japanese Aedes albopictus among mosquito species reaching New Zealand in used tires, Journal of the American Mosquito Control Association 10 (1), s. 14-23, 1994.
- ↑ E. L. Peyton, S. R. Campbell, T. M. Candeletti, M. Romanowski, W. J. Crans, Aedes (Finlaya) japonicus japonicus (Theobald), a new introduction into the United States, Journal of the American Mosquito Control Association 15 (2), s.238-241, 1999.
- ↑ Theodore G. Andreadis i inni, Discovery, Distribution, and Abundance of the Newly Introduced Mosquito Ochlerotatus japonicus (Diptera: Culicidae) in Connecticut, USA, „Journal of Medical Entomology”, 38 (6), 2001, s. 774–779, DOI: 10.1603/0022-2585-38.6.774, ISSN 0022-2585 [dostęp 2024-10-29] (ang.).
- ↑ a b Aedes japonicus [online], iNaturalist [dostęp 2024-10-30].
- ↑ Francis Schaffner, Sébastien Chouin, Jacques Guilloteau, First record of Ochlerotatus (Finlaya) japonicus japonicus (Theobald, 1901) in metropolitan France, Journal of the American Mosquito Control Association 19 (1), s. 1-5, 2003.
- ↑ Aedes japonicus - current known distribution: October 2023 [online], European Centre for Disease Prevention and Control [dostęp 2024-10-30].
- ↑ Aedes japonicus – Doskwier japoński [online], Insektarium, 18 lipca 2024 [dostęp 2024-10-30].
- ↑ James F. Harwood i inni, Seasonal surveillance confirms the range expansion of Aedes japonicus japonicus (Theobald) (Diptera: Culicidae) to the Hawaiian Islands of Oahu and Kauai, „Journal of Asia-Pacific Entomology”, 21 (4), 2018, s. 1366–1372, DOI: 10.1016/j.aspen.2018.10.015, ISSN 1226-8615 [dostęp 2024-10-30].
- ↑ Mosquito species in which West Nile virus has been detected, United States, 1999-2016 [online], Centers for Disease Control and Prevention, 2016 [dostęp 2024-10-30]
- ↑ M. Camille Harris i inni, La Crosse Virus in Aedes japonicus japonicus mosquitoes in the Appalachian Region, United States, „Emerging Infectious Diseases”, 21 (4), 2015, s. 646–649, DOI: 10.3201/eid2104.140734, ISSN 1080-6059, PMID: 25811131, PMCID: PMC4378473 [dostęp 2024-10-30].
- ↑ Francis Schaffner i inni, Vector competence of Aedes japonicus for chikungunya and dengue viruses, „European Mosquito Bulletin” (29), 2011, s. 141–142, DOI: 10.5167/uzh-53052, ISSN 1460-6127 [dostęp 2024-10-30].
- ↑ F. Schaffner, J.M. Medlock, W. Van Bortel, Public health significance of invasive mosquitoes in Europe, „Clinical Microbiology and Infection”, 19 (8), 2013, s. 685–692, DOI: 10.1111/1469-0691.12189 [dostęp 2024-10-30] (ang.).