Gródek (powiat hrubieszowski)

Gródek

wieś
Teren cmentarza prawosławnego i prawdopodobne miejsce po cerkwi
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	hrubieszowski
Gmina	Hrubieszów
Wysokość	185 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	323[2][3]
Strefa numeracyjna	84
Kod pocztowy	22-500[4]
Tablice rejestracyjne	LHR
SIMC	0889195[5]
Położenie na mapie gminy wiejskiej Hrubieszów Gródek
Położenie na mapie Polski Gródek
Położenie na mapie województwa lubelskiego Gródek
Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego Gródek
50°48′01″N 23°56′56″E/50,800278 23,948889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł dotyczy miejscowości w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Gródek (Gródek Nadbużański, dawniej: Gródek Nadbużny) – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Hrubieszów^[5][6].

Wieś jest sołectwem w gminie Hrubieszów^[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011) liczyła 319 mieszkańców i była piętnastą co do wielkości miejscowością gminy Hrubieszów^[8].

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Ducha Świętego w Hrubieszowie^[9].

Prowadzone od 1934 roku badania archeologiczne odkryły osadę kultury pucharów lejkowatych datowaną na okres 3100–2500 p.n.e. Wykopaliska prowadzono również na cmentarzysku kultury łużyckiej z początku I tysiąclecia p.n.e., gdzie wydobyto wiele popielnic z prochami zmarłych. Wznowione przez Andrzeja Kokowskiego z UMCS wykopaliska archeologiczne ujawniły gockie osadnictwo istniejące w Kotlinie Hrubieszowskiej ponad 200 lat z kilkoma cmentarzyskami i śladami znacznych osad, które zachowały ciągłość aż do przybycia Słowian^[10]. Odkryto również pochówek wojownika w pełnym uzbrojeniu z okresu XI wieku.

Za relacją Długosza umiejscawiany jest w Gródku gród Wołyń (siedziba plemienia Bużan, która dała nazwę całej krainie na prawym brzegu górnego Bugu), pod którym w 1018 miała miejsce bitwa pomiędzy wojskami Bolesława Chrobrego i Jarosława Mądrego^[11][12] . Gród został zniszczony przez najazd mongolski w 1241^[12] .

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie fundacyjnym króla Władysława Jagiełły z 1400 kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP i parafii w Hrubieszowie^[13][12] . W II połowie XVI wieku należała do Łysakowskich, a w XVIII w. do Ciechowskich^[12] [11]. W 1578 wieś miała jedynie 2,5 łana (42 ha) gruntów uprawnych^[12] . W 1725 powstał klasztor bazylianów^[11] działający do 1787. Po jego likwidacji cerkiew monasterska pozostała czynna jako parafialna. Gródek zwiedzał Zorian Dołęga-Chodakowski, który także lokalizował tu gród Wołyń^[14].

W 1847 miejscowość miała należeć do Joanny Gródeckiej^[12] . Według spisu z 1827 liczyła 52 domy i 353 mieszkańców^[11][12] . Na początku XIX w. cerkiew zastąpiono nowa świątynią, która działała jako unicka do kasaty eparchii chełmskiej w 1875, następnie do 1914 była parafialną cerkwią prawosławną.

Wg spisu z 1921 Gródek miał 79 domów oraz 486 mieszkańców, w tym 398 Ukraińców i 30 Żydów^[12] . Władze II Rzeczypospolitej nie wyraziły zgody na ponowne otwarcie cerkwi, a w 1938 jej budynek rozebrano w toku akcji rewindykacyjno-polonizacyjnej^[15][16]. Z cerkwią związany jest cmentarz prawosławny, użytkowany do końca II wojny światowej, a następnie porzucony w związku z wywiezieniem ludności tego wyznania^[17].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zamojskiego.

Nadbużański szlak rowerowy

• Gródek

• Andrzej Kokowski: Gródek nad Bugiem. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1993. ISBN 83-227-0508-5.
• Gródek Nadbużny. W: Wiesław Bondyra: Słownik historyczny miejscowości województwa zamojskiego. Lublin-Zamość: 1993.
• Gródek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 817 .

• Strona Sołectwa Gródek. grodek.gminahrub.vel.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-27)].